Quy Tắc Vàng là gì?

Trong xã hội tồn tại vô số quy tắc ứng xử, từ triết lý đạo đức đến những quy ước xã giao thông thường. Thế nhưng, có một nguyên tắc đơn giản, sâu sắc và mang tính phổ quát đến mức được mệnh danh là “Quy Tắc Vàng” (The Golden Rule). Đối với Cơ Đốc nhân, đây không chỉ là một lời khuyên khôn ngoan mà còn là mệnh lệnh trọng tâm được chính Chúa Giê-xu Christ công bố, tổng kết toàn bộ tinh thần của luật pháp và lời tiên tri. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá nền tảng Kinh Thánh, ý nghĩa thần học, và ứng dụng thiết thực của Quy Tắc Vàng trong đời sống đức tin.

Câu Kinh Thánh căn bản nhất định nghĩa Quy Tắc Vàng được tìm thấy trong Ma-thi-ơ 7:12:

“Ấy vậy, hễ sự gì mà các ngươi muốn người ta làm cho mình, thì cũng hãy làm cho họ vậy; vì ấy là luật pháp và lời tiên tri.”

Phiên bản song song được ghi lại trong Lu-ca 6:31:

“Các ngươi muốn người ta làm cho mình thể nào, hãy làm cho người ta thể ấy.”

Cần chú ý từ đầu tiên trong nguyên bản tiếng Hy Lạp của Ma-thi-ơ 7:12: “Οὖν” (Oun), có nghĩa là “Vậy thì,” “Cho nên,” hoặc “Ấy vậy.” Từ này cho thấy lời tuyên bố về Quy Tắc Vàng không phải là một ý tưởng rời rạc, mà là sự kết luận, đỉnh điểm của một loạt những lời dạy trong Bài Giảng Trên Núi (từ Ma-thi-ơ chương 5 đến chương 7). Chúa Giê-xu đã dạy về phước lành cho người có lòng khó khăn, về sự công bình thật, về việc cầu nguyện và xét đoán người khác. Sau tất cả, Ngài đúc kết bằng Quy Tắc Vàng như một nguyên tắc nền tảng để thực hành mọi điều Ngài vừa dạy.

Quan trọng hơn, Chúa Giê-xu gắn kết nguyên tắc này trực tiếp với toàn bộ mặc khải của Cựu Ước: “vì ấy là luật pháp và lời tiên tri.” Cụm từ “luật pháp và lời tiên tri” là cách nói Do Thái để chỉ toàn bộ Kinh Thánh Cựu Ước (Ma-thi-ơ 22:40). Điều này có nghĩa Quy Tắc Vàng không phải là một giáo lý mới mẻ, mà là sự cô đọng, sự làm cho trọn, và là chìa khóa để hiểu đúng tinh thần của mọi điều răn trong luật pháp Môi-se và lời cảnh báo của các tiên tri. Nó cho thấy mục đích cuối cùng của mọi luật lệ đạo đức là hướng đến mối quan hệ đúng đắn và đầy yêu thương với người lân cận.

Chúng ta hãy phân tích kỹ hơn câu Ma-thi-ơ 7:12 từ góc độ ngôn ngữ:

1. “Hễ sự gì mà các ngươi muốn người ta làm cho mình” (Πάντα οὖν ὅσα ἐὰν θέλητε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι - Panta oun hosa ean thelete hina poiosin hymin hoi anthropoi):
- “Πάντα” (Panta): Có nghĩa là “mọi điều,” “tất cả.” Phạm vi áp dụng của nguyên tắc này là toàn diện, không có ngoại lệ. Nó bao trùm mọi hành động, thái độ, lời nói và suy nghĩ trong tương tác giữa con người. - “θέλητε” (thelete): Động từ “muốn,” ở thể chủ động và hiện tại. Đây không phải là điều bạn “nên” muốn một cách lý thuyết, mà là điều bạn thật sự và chân thành mong ước trong lòng mình. - “οἱ ἄνθρωποι” (hoi anthropoi): “Những người,” chỉ về nhân loại nói chung, không chỉ giới hạn trong gia đình, bạn bè hay người cùng đức tin. Đối tượng là bất kỳ ai.

2. “Thì cũng hãy làm cho họ vậy” (οὕτως καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς - houtos kai hymeis poieite autois): - “ποιεῖτε” (poieite): “Hãy làm,” là một mệnh lệnh thức, mang tính bắt buộc, khẩn thiết. Đây không phải là một gợi ý tùy chọn. - “αὐτοῖς” (autois): “Cho họ.” Đại từ nhân xưng này chỉ rõ đối tượng cụ thể của hành động – chính là những “người” được nhắc đến ở vế trước.

Cấu trúc “hễ… thì…” (ἐὰν… οὕτως…) tạo nên một nguyên tắc phổ quát có điều kiện: Điều kiện là sự mong muốn của chính bạn. Hành động là sự áp dụng cụ thể mong muốn đó cho người khác.

Về mặt thần học, Quy Tắc Vàng là sự thể hiện rõ ràng nhất của điều răn thứ hai: “Ngươi phải yêu kẻ lân cận như mình” (Lê-vi Ký 19:18, Ma-thi-ơ 22:39). Từ tiếng Hê-bơ-rơ trong Lê-vi Ký 19:18 cho “yêu” là “אָהַב” (ahav), mang nghĩa yêu thương bằng hành động và cam kết. Chúa Giê-xu đã mở rộng và làm sâu sắc điều răn này bằng cách đưa ra một thước đo cụ thể và nội tại: chính bản thân mình. Chúng ta biết rõ nhất mình muốn được đối xử thế nào, và đó chính là tiêu chuẩn để đối xử với người khác.

Tuy nhiên, cần phân biệt Quy Tắc Vàng của Chúa Giê-xu với các hình thức tương tự trong các tôn giáo hay triết lý khác (thường ở dạng phủ định: “Đừng làm cho người điều mình không muốn”). Phiên bản của Chúa Giê-xu mang tính chủ động, tích cực và sáng tạo. Nó không chỉ dừng lại ở việc tránh làm hại, mà thúc đẩy chúng ta chủ động tìm kiếm điều tốt đẹp, tích cực để làm cho người khác. Nó đòi hỏi sự đồng cảm, tưởng tượng (“nếu tôi ở trong hoàn cảnh của họ, tôi sẽ muốn điều gì?”) và hành động quyết liệt.

Mặc dù được Chúa Giê-xu tuyên bố cách trọn vẹn, tinh thần của Quy Tắc Vàng đã được tìm thấy xuyên suốt Kinh Thánh:

- Cựu Ước: Ngoài Lê-vi Ký 19:18, chúng ta thấy nguyên tắc này trong cách đối xử với người ngoại bang (Xuất Ê-díp-tô Ký 23:9: “Các ngươi chớ nên hiếp đáp một khách ngoại bang; vì các ngươi biết thân phận của khách ngoại bang, bởi các ngươi đã làm khách ngoại bang trong xứ Ê-díp-tô.”). Sự đồng cảm xuất phát từ chính trải nghiệm của bản thân. - Giáo Huấn của Chúa Giê-xu: Trong dụ ngôn Người Sa-ma-ri nhân lành (Lu-ca 10:25-37), Chúa Giê-xu định nghĩa “người lân cận” chính là bất kỳ ai đang cần sự giúp đỡ, và Ngài kết luận: “Hãy đi, và cũng hãy làm như vậy.” Đây là Quy Tắc Vàng được diễn giải qua một câu chuyện sống động. - Thư Tín: Sứ đồ Phao-lô cũng nhấn mạnh nguyên tắc này: Ga-la-ti 5:14 viết: “Vì cả luật pháp chỉ tóm lại trong một lời nầy: Ngươi hãy yêu kẻ lân cận như mình.” Tương tự, Rô-ma 13:9-10 khẳng định tình yêu thương là sự làm trọn luật pháp.