Người Canh Gác Trong Kinh Thánh
Trong bối cảnh xã hội cổ đại, hình ảnh người canh gác trên các vách thành là một hình ảnh hết sức quen thuộc và sống động. Họ là những người có nhiệm vụ cảnh giác, quan sát từ xa để phát hiện nguy cơ, và kịp thời báo động cho dân chúng trong thành. Kinh Thánh, đặc biệt là các sách tiên tri, đã mượn lấy hình ảnh đời thường này để mặc khải một chân lý thuộc linh sâu sắc về trách nhiệm, sự cảnh báo và ơn gọi của những người được Đức Chúa Trời sai phái. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai thác ý nghĩa thần học của "người canh gác" từ nguyên ngữ, bối cảnh, đến sự ứng dụng cho Hội Thánh và mỗi Cơ Đốc nhân ngày nay.
I. Định Nghĩa và Nguyên Ngữ: "Canh Gác" Trong Tiếng Hê-bơ-rơ và Hy Lạp
Trong Cựu Ước, từ "canh gác" chủ yếu xuất phát từ hai gốc Hê-bơ-rơ:
1. Tsaphah (צָפָה): Động từ này mang nghĩa "nhìn ra", "quan sát", "trông chờ", "canh giữ". Nó diễn tả hành động chủ động và cảnh giác cao độ. Danh từ phái sinh là tsopheh (צֹפֶה) - "người canh gác" hoặc "tiên tri" (2 Samuên 18:24-27; Ê-sai 21:6, 8). Từ này nhấn mạnh đến thị giác và sự chú ý.
2. Shamar (שָׁמַר): Động từ phổ biến hơn, có nghĩa "giữ gìn", "bảo vệ", "tuân giữ", "canh chừng". Nó nhấn mạnh đến trách nhiệm bảo vệ và sự trung tín (Sáng Thế Ký 2:15; Thi Thiên 121:4). Khi nói về người canh gác trên thành, Kinh Thánh thường dùng cụm từ "shomer hachomah" (người giữ/gác tường).
Trong Tân Ước, khái niệm này được chuyển tải qua từ Hy Lạp grēgoreō (γρηγορέω), có nghĩa "tỉnh thức", "thức canh", "cảnh giác" (Mathiơ 24:42; 26:38, 40, 41). Chúa Giê-xu thường dùng từ này để kêu gọi các môn đồ sống trong tư thế sẵn sàng. Một từ khác là skopos (σκοπός) nghĩa là "người trông chừng" hoặc "mục tiêu", từ này liên quan đến chức vụ giám mục/trưởng lão (episkopos) là người chăm sóc, giám sát Hội Thánh (Công vụ 20:28; Phi-líp 3:17).
II. Hình Ảnh Người Canh Gác Trong Cựu Ước: Tiên Tri và Trách Nhiệm
Hình ảnh người canh gác được sử dụng cách mạnh mẽ nhất trong sách Ê-xê-chi-ên, chương 3 và đặc biệt là chương 33.
"Hỡi con người, ta đã lập ngươi làm kẻ canh giữ cho nhà Y-sơ-ra-ên; nên khi ngươi nghe lời từ miệng ta, hãy thay ta răn bảo chúng nó. Khi ta phán cùng kẻ dữ rằng: Hỡi kẻ dữ, mầy chắc chết! nếu ngươi không răn bảo nó, đặng khuyên kẻ dữ xây bỏ đường lối mình, thì kẻ dữ ấy sẽ chết trong tội lỗi nó, nhưng ta sẽ đòi huyết nó nơi tay ngươi. Trái lại, nếu ngươi răn bảo kẻ dữ, mà nó không xây bỏ sự dữ và đường lối mình, thì nó sẽ chết trong tội lỗi nó; còn ngươi, ngươi đã giải cứu linh hồn mình vậy." (Ê-xê-chi-ên 33:7-9)
Đoạn Kinh Thánh then chốt này thiết lập nên thần học về người canh gác:
1. Được Đức Chúa Trời Thiết Lập: Chức vụ này không phải do tự nguyện hay bầu cử, mà bởi sự lập lên (nathan) của chính Đức Chúa Trời. Đây là một ơn gọi thiêng liêng.
2. Nhiệm Vụ Trung Gian: Người canh gác nhận lời từ miệng Đức Chúa Trời và truyền đạt lại cho dân sự. Họ là "cái loa" trung thành, không phải là nguồn phát thông điệp.
3. Nội Dung Công Bố: Đó là lời cảnh báo về sự phán xét ("mầy chắc chết!") và lời kêu gọi ăn năn ("xây bỏ đường lối mình").
4. Trách Nhiệm Cá Nhân Nghiêm Trọng: Sứ mạng này đi kèm với trách nhiệm nặng nề. Nếu họ im lặng, huyết của người bị hư mất sẽ bị đòi lại nơi tay người canh gác. Trách nhiệm của người canh gác là trung tín cảnh báo, còn đáp ứng hay không là trách nhiệm của người nghe (câu 9).
Tiên tri Ê-sai cũng đồng thanh: "Trên vách thành ngươi, hỡi Giê-ru-sa-lem, ta đã đặt những kẻ canh giữ; trọn ngày và trọn đêm chúng nó chẳng hề im lặng" (Ê-sai 62:6). Người canh gác thực thụ không được mệt mỏi hay im lặng.
III. Sự Ứng Nghiệm và Mở Rộng Trong Tân Ước: Mọi Tín Đồ Đều Là Người Canh Gác
Trong Tân Ước, chức vụ "người canh gác" không còn giới hạn trong các tiên tri chuyên biệt, mà được mở rộng cho toàn thể Hội Thánh, và đặc biệt được thể hiện trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu Christ.
1. Chúa Giê-xu - Người Canh Gác Tối Cao: Chúa Giê-xu chính là Tsopheh vĩ đại, Đấng đến để tìm kiếm và cứu kẻ bị hư mất (Luca 19:10). Ngài cảnh báo về sự phán xét, kêu gọi ăn năn, và cuối cùng đã đổ huyết mình ra để giải cứu chúng ta khỏi tội lỗi. Ngài là Đấng chăn hiền lành, canh giữ đàn chiên (Giăng 10:11-15).
2. Môn Đồ và Sự Tỉnh Thức: Chúa Giê-xu thường xuyên kêu gọi các môn đồ "hãy tỉnh thức" (grēgoreite) và "hãy canh giữ" (Mác 13:33-37). Ẩn dụ về người đầy tớ trung tín chờ chủ đi ăn cưới (Luca 12:35-40) mô tả rõ tư thế của người canh gác: thắt lưng, đèn cháy sáng, luôn sẵn sàng.
3. Chức Vụ của Các Sứ Đồ và Trưởng Lão: Sứ đồ Phao-lô, trong lời từ giã các trưởng lão Ê-phê-sô, đã nói: "Anh em hãy giữ lấy mình và luôn cả bầy mà Đức Thánh Linh đã lập anh em làm kẻ coi sóc, để chăn Hội thánh của Đức Chúa Trời, mà Ngài đã mua bằng chính huyết mình." (Công vụ 20:28). Từ "coi sóc" (episkopos) mang ý nghĩa giám sát, canh giữ, chăm nom. Đây là mô hình người canh gác thuộc linh trong Hội Thánh địa phương.
4. Nhiệm Vụ Cho Mọi Thánh Đồ: Mọi tín đồ đều được kêu gọi vào chức vụ "chức tế lễ nhà vua" (1 Phi-e-rơ 2:9), bao hàm việc cầu thay, làm chứng và cảnh báo. "Hỡi anh em, nếu có người nào bị sa vào tội lỗi, thì anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại" (Ga-la-ti 6:1). Đây chính là hành động "cảnh báo" của một người canh gác yêu thương trong cộng đồng đức tin.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn: Làm Người Canh Gác Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Làm thế nào để chúng ta, những Cơ Đốc nhân trong thế kỷ 21, sống trung tín với vai trò người canh gác?
1. Canh Gác Đời Sống Cá Nhân Mình (Tỉnh Thức Thuộc Cá):
- Canh giữ tấm lòng: "Khá cẩn thận giữ tấm lòng của con hơn hết, vì các nguồn sự sống do nơi nó mà ra" (Châm Ngôn 4:23). Người canh gác phải đầu tiên để ý đến chính tâm linh mình, tránh sự cứng lòng, nghi ngờ, hay tội lỗi.
- Canh giữ sự dạy dốt và đời sống: "Hãy giữ lấy mình" (1 Ti-mô-thê 4:16) là mệnh lệnh đầu tiên. Chúng ta không thể cảnh báo người khác nếu chính mình đang ngủ mê trong tội lỗi.
- Cảnh báo bằng tình yêu thương: Khi thấy anh chị em mình sai lạc, trách nhiệm của chúng ta là nhẹ nhàng, khiêm nhường nhưng rõ ràng góp ý, giúp họ quay lại (Mathiơ 18:15-17). Sự im lặng vì "sợ mất lòng" có thể là tội đồng lõa.
- Cầu thay như người canh gác: Người canh gác cầu nguyện không ngừng cho Hội Thánh, cho những người lãnh đạo, và cho những linh hồn hư mất (Ê-phê-sô 6:18). Lời cầu nguyện là "ống nhòm" thuộc linh giúp chúng ta thấy được những nguy cơ và nhu cầu.
- Rao truyền Phúc Âm cứu rỗi: Sứ điệp cốt lõi của người canh gác Tân Ước là "Hãy ăn năn và tin Phúc Âm!" (Mác 1:15). Chúng ta phải trung tuyên công bố con đường cứu rỗi duy nhất trong Đấng Christ.
- Cảnh báo về sự phán xét tương lai: Giống như Nô-ê, là "người giảng công bình" cảnh báo về cơn nước lụt (2 Phi-e-rơ 2:5), chúng ta cần nói về sự phán xét cuối cùng và sự cần thiết phải trốn đến nơi ẩn náu là Chúa Giê-xu.
- Đối diện văn hóa với lẽ thật: Trong một thế giới đang lu mờ lẽ thật, Cơ Đốc nhân cần can đảm lên tiếng về các giá trị đạo đức dựa trên Lời Chúa, với thái độ khôn ngoan và đầy ân điển (Cô-lô-se 4:5-6).
Kết Luận: Tiếng Kêu Của Người Canh Gác Trong Thời Đại Chúng Ta
Hình ảnh người canh gác trong Kinh Thánh không phải là một chức danh hào nhoáng, mà là một vai trò đầy trách nhiệm và thường xuyên cô đơn. Họ phải đứng trên cao, tỉnh táo khi mọi người ngủ, và dám thổi kèn cảnh báo ngay cả khi không được hoan nghênh. Chúa Giê-xu Christ là mẫu mực hoàn hảo của người canh gác: yêu thương, trung tín, và sẵn sàng hi sinh.
Ngày nay, Đức Thánh Linh đang xức dầu và kêu gọi mỗi chúng ta vào vị trí canh gác cho gia đình, Hội Thánh địa phương, và thế hệ này. Tiếng kêu của chúng ta không phải là tiếng kêu của sự lên án, mà là tiếng kêu của tình yêu và lòng thương xót, hướng mọi người về với Người Chăn Chiên Hiền Lành.
Hãy xin Chúa ban cho chúng ta đôi mắt tinh tường của người canh gác để thấy được những nguy cơ thuộc linh, đôi tai nhạy bén để nghe được tiếng Ngài, và sự can đảm để nói ra lời cảnh báo với tấm lòng yêu thương. Dù người đời có cho rằng chúng ta "làm quá" hay "cổ hủ", thì trách nhiệm tối thượng của chúng ta vẫn là trung tín với Đấng đã lập chúng ta làm người canh gác, và khao khát rằng không một linh hồn nào phải hư mất vì sự im lặng của chúng ta.
"Tiếng của kẻ canh gác: Hỡi Chúa, ngày đã đến rồi!" (Ê-sai 21:12) – Nguyện chúng ta luôn tỉnh thức, vì ngày Chúa đến đã gần hơn lúc chúng ta mới tin.