Niềm tin vào Duy Chúa Giê-xu /Ngũ Tuần Hiệp Nhất là như thế nào?

Trong bối cảnh đa dạng của Cơ Đốc giáo, thần học “Duy Chúa Giê-xu” (Jesus-Only hay Oneness) của truyền thống **Ngũ Tuần Hiệp Nhất** (Oneness Pentecostalism) nổi lên như một giáo lý đặc thù, nhấn mạnh mạnh mẽ vào sự hiệp nhất tuyệt đối của Đức Chúa Trời và vị trí trung tâm của Chúa Giê-xu Christ trong mặc khải, sự cứu rỗi và báp-têm. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá nền tảng Kinh Thánh, các luận điểm thần học, cũng như ứng dụng thực tiễn của niềm tin này, luôn đối chiếu với toàn bộ lời chứng của Kinh Thánh.

Trước hết, cần phân biệt rõ: **Phong trào Ngũ Tuần (Pentecostalism)** nói chung tin nhận giáo lý về Ba Ngôi (Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con và Đức Thánh Linh là ba thân vị riêng biệt trong một Đức Chúa Trời). Trong khi đó, **nhánh Ngũ Tuần Hiệp Nhất (Oneness Pentecostalism)** xuất hiện từ khoảng đầu thế kỷ 20 tại Mỹ, lại phủ nhận giáo lý Ba Ngôi truyền thống. Họ tin rằng chỉ có **một Đức Chúa Trời duy nhất** (phù hợp với Shema trong Phục truyền 6:4: “Hỡi Y-sơ-ra-ên! hãy nghe: Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta là Giê-hô-va có một không hai”), và Đức Chúa Trời ấy đã tự bày tỏ chính Ngài dưới các **phương cách (modes) hoặc chức vụ (offices)** khác nhau: trong công tác sáng tạo và luật pháp là Cha; trong công tác cứu chuộc là Con (Chúa Giê-xu Christ); và trong công tác ban sự sống, thánh hóa là Thánh Linh. Do đó, Chúa Giê-xu Christ chính là Đức Chúa Trời Toàn Năng (Cha) mặc lấy xác thịt. Từ đây, giáo lý “Duy Chúa Giê-xu” đặc biệt được thể hiện qua **công thức báp-têm “nhân danh Chúa Giê-xu Christ”** thay vì công thức truyền thống “nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh”.

Những người tin theo thần học Hiệp Nhất dựa vào một số phân đoạn Kinh Thánh then chốt để củng cố cho niềm tin của mình:

1. Sự Nhấn Mạnh Vào Danh Chúa Giê-xu Trong Sách Công Vụ:
Trọng tâm lớn nhất nằm ở sách Công vụ, nơi ghi lại mệnh lệnh và thực hành báp-têm của Hội Thánh đầu tiên. - Công vụ 2:38: “Phi-e-rơ trả lời rằng: Hãy hối cải, ai nấy phải nhân danh Đức Chúa Jêsus chịu phép báp-têm, để được tha tội, rồi sẽ được lãnh sự ban cho Đức Thánh Linh.” (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Ở đây, từ Hy Lạp cho “nhân danh” là epi to onomati (ἐπὶ τῷ ὀνόματι). Những người theo thuyết Hiệp Nhất lập luận rằng đây là công thức báp-têm duy nhất được các sứ đồ thực hành, và “danh” đó chính là danh đầy đủ của Đức Chúa Trời được bày tỏ trong Tân Ước: Chúa Giê-xu Christ. - Công vụ 8:16, 10:48, 19:5 đều ghi lại việc báp-têm “nhân danh Đức Chúa Jêsus” hoặc “nhân danh Đức Chúa Jêsus Christ”.

2. Sự Hiệp Nhất Giữa Chúa Giê-xu Và Đức Chúa Trời:
Nhiều câu Kinh Thánh được trích dẫn để chứng minh Chúa Giê-xu chính là Đức Chúa Trời Toàn Năng được bày tỏ trong xác thịt. - Ê-sai 9:5 (tiếng Hê-bơ-rơ: El Gibbor - Đức Chúa Trời Quyền Năng): “Vì có một con trẻ sanh cho chúng ta, tức là một con trai ban cho chúng ta; quyền cai trị sẽ nấy trên vai Ngài. Ngài sẽ được xưng là… Đức Chúa Trời Quyền Năng.” Lời tiên tri này được Tân Ước áp dụng trực tiếp cho Chúa Giê-xu. - Giăng 1:1, 14: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời… Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta.” Ngôi Lời (Logos) không phải là một “thân vị thứ hai” tách biệt, mà là chính Đức Chúa Trời tự bày tỏ và sau đó nhập thể. - Cô-lô-se 2:9: “Vì sự đầy đủ của bổn tánh Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình.” (Theotēs - thần tính). - I Ti-mô-thê 3:16: “Đấng đã được tỏ ra trong xác thịt… được Đức Chúa Trời tiếp rước trong sự vinh hiển.”

3. Mệnh Lệnh Làm Phép Báp-têm Trong Ma-thi-ơ 28:19:
Đây là câu then chốt thường được thần học Ba Ngôi viện dẫn. Những người theo thuyết Hiệp Nhất giải thích rằng “Danh” (số ít trong tiếng Hy Lạp: to onoma) của Cha, Con và Thánh Linh chính là Danh Chúa Giê-xu. Họ tin rằng Chúa Giê-xu đang chỉ ra ba phương cách hành động của MỘT Đức Chúa Trời, và Danh duy nhất để báp-têm, cũng là Danh trên mọi danh (Phi-líp 2:9), chính là Giê-xu. Do đó, theo họ, việc làm báp-têm trong sách Công vụ chính là sự thi hành mệnh lệnh của Ma-thi-ơ 28:19.

Từ góc độ nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành truyền thống (chấp nhận giáo lý Ba Ngôi), có những điểm cần lưu ý trong đối thoại:

1. Về Bản Tánh Đức Chúa Trời: Kinh Thánh xác quyết rõ ràng chỉ có một Đức Chúa Trời (Phục truyền 6:4; I Cô-rinh-tô 8:6). Tuy nhiên, cùng lúc, Kinh Thánh bày tỏ Chúa Giê-xu là Con Đức Chúa Trời (Giăng 3:16), có sự hiệp nhất với Cha (Giăng 10:30: “Ta với Cha là một”) nhưng cũng phân biệt trong tư cách thân vị (Giăng 14:28: “Cha là lớn hơn ta”; Giăng 17:24: “vì Cha đã yêu ta trước khi sáng thế”). Đức Thánh Linh cũng được nhân cách hóa, có ý chí, hành động và nói năng (Công vụ 13:2, “Đức Thánh Linh phán…”). Sự mặc khải Ba Ngôi là một mầu nhiệm vượt quá trí hiểu loài người, nhưng được Kinh Thánh trình bày một cách cân bằng.

2. Về Công Thức Báp-têm: Sự hiện diện của cả hai công thức (Ma-thi-ơ 28:19 và Công vụ 2:38) trong Tân Ước khiến nhiều học giả Tin Lành tin rằng chúng không mâu thuẫn, mà bổ sung cho nhau. “Nhân danh Chúa Giê-xu” trong sách Công vụ có thể được hiểu là “bởi thẩm quyền của” hoặc “trong sự hiệp nhất với” Chúa Giê-xu, là Đấng đã truyền lệnh báp-têm nhân danh Ba Ngôi. Việc chỉ nhấn mạnh vào một công thức có thể dẫn đến nguy cơ làm mờ đi sự dạy dỗ đầy đủ của Chúa về Cha, Con và Thánh Linh.

3. Về Sự Cứu Rỗi: Cả hai bên đều đồng ý rằng **sự cứu rỗi chỉ bởi ân điển, qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ** (Ê-phê-sô 2:8-9). Tuy nhiên, thần học Hiệp Nhất thường gắn liền công thức báp-têm “nhân danh Chúa Giê-xu” như một phần thiết yếu của sự cứu rỗi (dựa trên cách giải thích Công vụ 2:38), trong khi thần học Tin Lành truyền thống xem báp-têm là dấu hiệu bề ngoài của sự chết và sống lại với Đấng Christ (Rô-ma 6:3-4), là lời làm chứng công khai cho đức tin đã có, chứ không phải phương tiện để được tái sinh.

Dù có sự khác biệt trong cách diễn giải thần học, tín hữu có thể rút ra những bài học thiết thực cho đời sống đức tin:

1. Tôn Cao Vị Trí Độc Tôn Của Chúa Giê-xu: Trọng tâm của cả hai quan điểm đều là Chúa Giê-xu Christ. Mọi sự dạy dỗ, thờ phượng và phục vụ của Hội Thánh phải quy về Ngài. “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu” (Công vụ 4:12). Đây là điểm chung then chốt mọi Cơ Đốc nhân cần ghi nhớ.

2. Sống Với Nhận Thức Về Sự Hiện Diện Của Đức Chúa Trời: Niềm tin vào một Đức Chúa Trời Hiệp Nhất nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời chúng ta thờ phượng không xa cách. Ngài là Đấng Emmanuel (Đức Chúa Trời ở cùng chúng ta – Ma-thi-ơ 1:23) trong Chúa Giê-xu, và cũng là Thánh Linh ngự trong lòng chúng ta (I Cô-rinh-tô 3:16). Sống mỗi ngày trong nhận thức về sự hiện diện đầy đủ và sống động của Ngài.

3. Trung Thành Với Lời Chúa Trong Mọi Sự Dạy Dỗ: Sự tranh luận này thúc giục mỗi tín hữu nghiên cứu Kinh Thánh cách cẩn thận, “như những kẻ tra xem” (Công vụ 17:11), không chỉ chấp nhận giáo lý cách thụ động. Hãy tìm kiếm sự hiểu biết dựa trên toàn bộ Kinh Thánh, dưới sự dẫn dắt của chính Đức Thánh Linh (Giăng 16:13).

4. Giữ Sự Hiệp Một Của Thánh Linh Trong Sợi Dây Hòa Bình: Những khác biệt thần học có thể gây chia rẽ. Tuy nhiên, Kinh Thánh kêu gọi: “Hãy chịu lấy nhau, như Đấng Christ đã chịu lấy anh em” (Rô-ma 15:7). Trong khi kiên định với lẽ thật mình nhận biết, tín hữu cần bày tỏ tình yêu thương và sự tôn trọng đối với những anh em có cách hiểu khác về các mầu nhiệm của Đức Chúa Trời.

Niềm tin “Duy Chúa Giê-xu” trong thần học Ngũ Tuần Hiệp Nhất là một nỗ lực mạnh mẽ nhằm tôn cao sự hiệp nhất tuyệt đối của Đức Chúa Trời và vị trí trung tâm không thể thay thế của Chúa Giê-xu Christ trong mọi phương diện của đức tin và thực hành, đặc biệt là thánh lễ báp-têm. Dù có những điểm khác biệt đáng kể trong cách giải thích về bản thể Đức Chúa Trời so với giáo lý Ba Ngôi truyền thống, điểm đồng quy quan trọng nhất mà mọi Cơ Đốc nhân chân chính đều có thể tán đồng là: **“Ngôi Lời đã trở nên xác thịt” (Giăng 1:14) trong con người Giê-xu Na-xa-rét, và chính Ngài là Con Đường, Lẽ Thật và Sự Sống (Giăng 14:6).** Thách thức cho mỗi chúng ta là tiếp tục đào sâu Lời Chúa, sống phụ thuộc hoàn toàn vào Thánh Linh, và rao truyền danh cứu rỗi cao quý của Chúa Giê-xu cho một thế giới đang hư mất, trong khi vẫn gìn giữ “sự hiệp một của Thánh Linh” (Ê-phê-sô 4:3).

“Vì chưng có một Đức Chúa Trời, và một Đấng Trung bảo ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người” (I Ti-mô-thê 2:5).