Có người da đen nào được nhắc đến trong Kinh Thánh không?

Trong bối cảnh xã hội hiện đại với những cuộc thảo luận sôi nổi về sự đa dạng và bình đẳng, một câu hỏi thường được đặt ra trong cộng đồng Cơ Đốc là: “Có người da đen nào được nhắc đến trong Kinh Thánh không?”. Câu hỏi này không chỉ mang tính lịch sử hay nhân chủng học, mà còn chạm đến trọng tâm của sứ điệp phúc âm: Ơn cứu rỗi của Đức Chúa Trời có dành cho mọi chủng tộc, mọi dân tộc không? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Kinh Thánh, khai quật những nhân vật và dân tộc cổ đại từ châu Phi, phân tích ý nghĩa thần học và đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống Hội Thánh ngày nay.

Trước khi đi vào chi tiết, chúng ta cần hiểu cách Kinh Thánh mô tả về các dân tộc. Kinh Thánh không sử dụng các thuật ngữ hiện đại như “da đen” hay “người Châu Phi”. Thay vào đó, Kinh Thánh nhận diện các nhóm người qua tên vùng đất, tổ phụ hoặc quốc gia của họ. Vùng đất được nhắc đến nhiều nhất liên quan đến người da đen cổ đại là Cush (tiếng Hê-bơ-rơ: כּוּשׁ – Kûš).

Cush thường được dịch là “Ê-thi-ô-bi” (Ethiopia) trong các bản dịch cổ, nhưng địa lý của nó rộng hơn Ethiopia ngày nay, bao trùm khu vực phía nam Ai Cập, bao gồm Sudan, Nubia và có thể cả các phần của Ethiopia hiện đại. Người Cush được mô tả là có làn da sẫm màu. Tiên tri Giê-rê-mi đã đặt câu hỏi tu từ: “Người Ê-thi-ô-bi có thể đổi da được chăng?” (Giê-rê-mi 13:23), ám chỉ đến đặc điểm da sẫm màu đã được biết đến rộng rãi của họ. Như vậy, khi nghiên cứu, chúng ta hiểu “người Cush” chính là chỉ những cư dân da đen từ châu Phi cổ đại.

Cựu Ước ghi lại nhiều tương tác giữa dân Y-sơ-ra-ên và người Cush, với một số nhân vật rất quan trọng.

1. Vợ Cush của Môi-se (Dân Số Ký 12:1)

Một trong những câu chuyện gây chú ý nhất là việc Môi-se kết hôn với một phụ nữ Cush. Mi-ri-am và A-rôn đã nói nghịch cùng Môi-se vì cớ người vợ Ê-thi-ô-bi (Cush) đó. Hành động này khiến Đức Giê-hô-va nổi giận, Ngài khiến Mi-ri-am bị phung trắng như tuyết và phải ở ngoài trại quân bảy ngày (Dân Số Ký 12:1-15). Sự can thiệp trực tiếp của Đức Chúa Trời trong sự việc này cho thấy rõ ràng Ngài không chấp nhận thái độ kỳ thị hay phân biệt dựa trên chủng tộc hay màu da ngay trong tuyển dân của Ngài. Môi-se, lãnh đạo được Đức Chúa Trời lựa chọn, đã kết hôn với một phụ nữ da đen, và điều đó được ghi lại mà không hề có sự chỉ trích nào từ Đức Chúa Trời.

2. Ê-bết-mê-lếch, Người Ê-thi-ô-bi (Giê-rê-mi 38-39)

Đây là một nhân vật đầy lòng can đảm và nhân từ. Khi tiên tri Giê-rê-mi bị bỏ xuống hố lầy để chết đói, một viên quan người Ê-thi-ô-bi (“Cushite”) tên là Ê-bết-mê-lếch đã can thiệp. Ông không sợ hãi mà đến tận vua Sê-đê-kia để trình bày sự bất công. Nhà vua sau đó ra lệnh cho ông đưa 30 người cùng kéo Giê-rê-mi lên khỏi hố (Giê-rê-mi 38:7-13). Vì hành động công chính này, Đức Giê-hô-va đã phán hứa bảo vệ Ê-bết-mê-lếch khi thành Giê-ru-sa-lem sụp đổ: “Ta sẽ giải cứu ngươi trong ngày đó… vì ngươi đã nhờ cậy Ta” (Giê-rê-mi 39:18). Ông là một điển hình về đức tin và lòng thương xót vượt qua biên giới chủng tộc.

3. Xích-bơ, Tướng Của Vua Sau-lơ? (2 Sa-mu-ên 18)

Sau khi vua Đa-vít chạy trốn khỏi Áp-sa-lôm, ông đã tổ chức quân đội mình. Trong số các tướng lĩnh, có một người tên là Xích-bơ (2 Sa-mu-ên 18:21). Tên ông trong tiếng Hê-bơ-rơ có thể liên quan đến “người Xê-ba”, một vùng đất thường được liên kết với Cush (Thi Thiên 72:10, Ê-sai 43:3). Một số học giả Kinh Thánh cho rằng ông có thể là một người gốc Cush hoặc Ả Rập, cho thấy sự đa dạng trong lực lượng của vua Đa-vít.

Tân Ước đánh dấu một bước ngoặt quan trọng khi phúc âm chính thức vượt khỏi biên giới Do Thái để đến với muôn dân, và người da đen đã xuất hiện ngay trong những sự kiện then chốt này.

1. Si-mê-ôn, Gọi Là Ni-giê (Sứ Đồ 13:1)

Trong Hội Thánh tại An-ti-ốt – trung tâm truyền giáo đầu tiên cho dân Ngoại – có những tiên tri và giáo sư. Trong số họ, có “Si-mê-ôn gọi là Ni-giê”. Từ “Ni-giê” (Niger) trong tiếng La-tinh có nghĩa là “đen”. Đây rất có thể là một biệt danh mô tả ngoại hình của ông – một người có làn da sẫm màu, có thể gốc Phi châu. Ông không phải là một nhân vật ngoài lề, mà là một trong những lãnh đạo thuộc linh chính của Hội Thánh then chốt này, cùng với Ba-na-ba, Sau-lơ (Phao-lô) và những người khác. Điều này cho thấy từ rất sớm, người da đen đã đảm nhận vai trò lãnh đạo và giảng dạy trong thân thể Đấng Christ.

2. Hoạn Quan Ê-thi-ô-bi (Sứ Đồ 8:26-40)

Đây là một trong những câu chuyện đẹp nhất và có ý nghĩa thần học sâu sắc về sự bao hàm của phúc âm. Một hoạn quan người Ê-thi-ô-bi (Cush), làm quan hầu của nữ vương Can-đa-cê, trên đường trở về từ Giê-ru-sa-lem sau khi thờ phượng. Ông là một người tìm kiếm Đức Chúa Trời chân thật, đang đọc sách tiên tri Ê-sai. Phi-líp được Đức Thánh Linh dẫn dắt đến giải thích cho ông về Chúa Giê-xu. Kết quả, ngay giữa sa mạc, vị quan da đen này đã tin nhận Chúa Giê-xu và được báp-têm (Sứ Đồ 8:38). Ông trở về nước mình “vui mừng” – có lẽ là Cơ Đốc nhân đầu tiên và là nhà truyền giáo đầu tiên cho toàn lục địa Phi Châu! Câu chuyện này là sự ứng nghiệm tuyệt vời của lời tiên tri: “Ê-thi-ô-bi sẽ vội giơ tay lên cùng Đức Chúa Trời” (Thi Thiên 68:31). Nó minh chứng rằng Đức Thánh Linh không hề phân biệt; Ngài dẫn dắt một người da đen, một hoạn quan (thường bị xem thấp trong xã hội), trở thành một trong những trái đầu mùa cho đại mạng lệnh truyền giáo.

Sự hiện diện của người da đen trong Kinh Thánh không phải là chi tiết ngẫu nhiên. Nó phản ánh một chân lý vĩ đại về bản chất của vương quốc Đức Chúa Trời.

Trong Cựu Ước, Đức Chúa Trời đã bày tỏ mình không chỉ là Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, mà còn của cả thế gian. Ngài quan tâm đến các dân tộc khác, bao gồm người Cush (Ê-sai 18:1-2, A-mốt 9:7). Sự cứu rỗi của Đấng Mết-si-a được hứa ban sẽ là ánh sáng cho muôn dân (Ê-sai 42:6, 49:6).

Trong Tân Ước, sự thật này được tỏ rõ. Sứ đồ Phi-e-rơ đã tuyên bố: “Quả thật, ta biết Đức Chúa Trời chẳng vị nể ai, nhưng trong các dân, hễ ai kính sợ Ngài và làm sự công bình, thì nấy được đẹp lòng Ngài” (Sứ Đồ 10:34-35). Sứ đồ Phao-lô cũng khẳng định: “Tại đây không còn phân biệt người Gờ-réc hay người Giu-đa, người chịu cắt bì hay người không chịu cắt bì, người dã man, người Sy-the, tôi mọi hay người tự chủ, nhưng Đấng Christ là mọi sự trong mọi người” (Cô-lô-se 3:11).

Khải huyền cho chúng ta thấy bức tranh cuối cùng: “Sau đó, tôi nhìn xem, thấy một đoàn dân đông vô số, không ai đếm được, bởi mọi nước, mọi chi phái, mọi dân tộc, mọi tiếng mà ra, đứng trước ngai và trước Chiên Con” (Khải Huyền 7:9). Điều này chắc chắn bao gồm những anh chị em da đen đã tin cậy Chúa qua mọi thời đại.

Từ nghiên cứu trên, chúng ta rút ra được những bài học quý báu cho đời sống cá nhân và cộng đồng Hội Thánh:

1. Phá Đổ Thành Kiến và Sự Kỳ Thị: Bài học từ câu chuyện Mi-ri-am và người vợ Cush của Môi-se vẫn còn nguyên giá trị. Cơ Đốc nhân phải là những người đầu tiên dẹp bỏ mọi thành kiến về chủng tộc, màu da, hay văn hóa. Chúng ta phải nhìn mỗi người như là một tạo vật mang hình ảnh Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 1:27) và là đối tượng cho tình yêu cứu chuộc của Chúa Giê-xu.

2. Đón Nhận Sự Đa Dạng Trong Thân Thể Đấng Christ: Hội Thánh tại An-ti-ốt với sự hiện diện của Si-mê-ôn người Ni-giê là hình mẫu cho một Hội Thánh đa văn hóa, nơi ân tứ và sự lãnh đạo được trao dựa trên đức tin và sự kêu gọi của Đức Thánh Linh, chứ không dựa trên nguồn gốc xuất thân.

3. Nhiệt Tâm Truyền Giáo Cho Mọi Dân Tộc: Câu chuyện hoạn quan Ê-thi-ô-bi thúc giục chúng ta về tính cấp thiết và phạm vi toàn cầu của đại mạng lệnh. Phúc âm phải được rao giảng cho mọi người, ở mọi nơi, bất kể màu da hay địa vị xã hội của họ.

4. Xây Dựng Tình Yêu Thương Hiệp Nhất: Khi Hội Thánh chúng ta ngày càng trở nên đa dạng hơn, chúng ta phải nỗ lực gìn giữ sự hiệp một của Đức Thánh Linh (Ê-phê-sô 4:3). Sự hiệp một này không phải là sự đồng nhất, mà là sự hài hòa trong khác biệt, tôn vinh Đấng Christ là đầu.

Kinh Thánh không chỉ nhắc đến, mà còn tôn vinh sự hiện diện của người da đen trong lịch sử cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Từ những nhân vật can đảm và công chính trong Cựu Ước như Ê-bết-mê-lếch, đến những nhà lãnh đạo và tín hữu đầu tiên trong Tân Ước như Si-mê-ôn Ni-giê và vị hoạn quan Ê-thi-ô-bi, họ đều là một phần không thể thiếu của câu chuyện phúc âm.

Điều này khẳng định một chân lý trọng tâm: Phúc âm của Chúa Giê-xu Christ là dành cho mọi người. Ân điển của Đức Chúa Trời không bị giới hạn bởi biên giới địa lý, màu da, hay văn hóa. Là con cái Chúa trong thế kỷ 21, chúng ta được kêu gọi để phản chiếu lẽ thật này. Hãy để Hội Thánh của chúng ta trở thành một bức tranh sống động, một sự báo trước của thiên đàng, nơi mọi chi phái, mọi dân tộc, mọi thứ tiếng cùng quy tụ, tôn thờ Chiên Con là Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã lấy huyết mình mà chuộc chúng ta “cho Đức Chúa Trời bởi mọi chi phái, mọi tiếng, mọi dân tộc, mọi nước” (Khải Huyền 5:9).