Từ 'Công giáo' có ý nghĩa/định nghĩa là gì?

Trong bối cảnh tôn giáo tại Việt Nam, từ "Công giáo" thường được dùng để chỉ Giáo hội Công giáo Rô-ma (Roman Catholic Church). Tuy nhiên, xét về nguồn gốc ngữ nghĩa và ý nghĩa thần học nguyên thủy, từ "công giáo" mang một hàm nghĩa rộng lớn và sâu sắc hơn nhiều, trực tiếp liên hệ đến bản chất của Hội Thánh mà Chúa Giê-xu Christ đã lập nên. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa của từ "công giáo" từ góc độ ngôn ngữ, lịch sử Hội Thánh và nhất là dưới ánh sáng của Lời Chúa trong Kinh Thánh, để giúp chúng ta có cái nhìn đúng đắn và đầy đủ hơn.

Từ "công giáo" trong tiếng Việt là cách phiên âm Hán-Việt của từ 公教 (Gōngjiào), trong đó "công" (公) có nghĩa là "chung, công cộng, phổ quát", và "giáo" (教) là "đạo, tôn giáo, sự dạy dỗ". Nguồn gốc xa hơn của nó bắt nguồn từ thuật ngữ Hy Lạp **"καθολικός" (katholikos)**. Từ này là sự kết hợp của giới từ **"κατά" (kata)** có nghĩa là "theo, xuyên suốt, khắp" và tính từ **"ὅλος" (holos)** có nghĩa là "toàn bộ, trọn vẹn, toàn thể". Do đó, **"katholikos"** mang ý nghĩa nguyên thủy là **"theo toàn thể", "phổ quát" (universal), hoặc "toàn thể" (whole)**.

Trong văn cảnh Cơ Đốc giáo sơ khai, từ này được dùng để mô tả đặc tính của Hội Thánh Chúa Giê-xu Christ: một Hội Thánh chung, duy nhất, trải rộng khắp nơi và dành cho tất cả mọi người, phân biệt với các nhóm giáo phái địa phương hoặc dị giáo. Nó nhấn mạnh đến tính thống nhất và tính toàn cầu của thân thể Đấng Christ.

Mặc dù từ "công giáo" không xuất hiện trực tiếp trong Kinh Thánh, nhưng khái niệm về một Hội Thánh phổ quát, toàn cầu và bao gồm mọi dân tộc lại là chủ đề xuyên suốt Tân Ước. Đây chính là ý nghĩa thần học cốt lõi mà từ "công giáo" muốn diễn tả.

1. Hội Thánh Được Lập Nên Từ Mọi Dân Tộc: Lời hứa và sứ mệnh của Hội Thánh ngay từ đầu đã mang tính toàn cầu. Chúa Giê-xu phán trong Ma-thi-ơ 28:19-20: "Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ...". Đại Mạng Lệnh này không giới hạn trong một nhóm người, một vùng đất hay một văn hóa nào. Tương tự, trong Khải Huyền 5:9, bài ca tôn vinh Chiên Con: "Ngài đáng lấy quyển sách mà mở những ấn ra, vì Ngài đã chịu giết, lấy huyết mình mà chuộc cho Đức Chúa Trời những người thuộc về mọi chi phái, mọi tiếng, mọi dân tộc, mọi nước." Hội Thánh mang bản chất "công giáo" — nghĩa là phổ quát — vì được cứu chuộc từ mọi nền văn hóa và ngôn ngữ.

2. Sự Hiệp Một Của Thân Thể Đấng Christ: Sứ đồ Phao-lô nhiều lần nhấn mạnh về tính thống nhất của Hội Thánh, là thân thể bao gồm nhiều chi thể khác nhau. Ê-phê-sô 4:4-6 tuyên bố: "Chỉ có một thân thể, một Thánh Linh... một Chúa, một đức tin, một phép báp-têm, một Đức Chúa Trời, một Cha của mọi người, Ngài là trên cả mọi người, giữa mọi người và ở trong mọi người." Sự hiệp một này vượt trên mọi ranh giới địa lý, chủng tộc và xã hội (Ga-la-ti 3:28). Tính "công giáo" này không phải là sự đồng nhất cứng nhắc, mà là sự hiệp một trong đa dạng, dưới quyền tể trị của một Chúa duy nhất.

3. Hội Thánh Tại Địa Phương Là Biểu Hiện Của Hội Thánh Phổ Thông: Các thư tín trong Tân Ước thường được gửi đến "Hội thánh của Đức Chúa Trời tại Cô-rinh-tô" (1 Cô-rinh-tô 1:2) hay "các Hội thánh ở Ga-la-ti" (Ga-la-ti 1:2). Mỗi Hội thánh địa phương là một biểu hiện cụ thể, sống động của Hội Thánh phổ quát duy nhất. Điều này cho thấy tính "công giáo" vừa mang chiều kích toàn cầu vô hình, vừa hiện thực hữu hình trong từng cộng đồng địa phương.

Trong những thế kỷ đầu, các giáo phụ đã sử dụng từ "công giáo" để phân biệt Hội Thánh chính thống, tin theo các tín điều được các sứ đồ truyền lại, với các nhóm lạc giáo (heresies) như Ngộ đạo thuyết (Gnosticism), Arianism... Chẳng hạn, Ignatius của Antioch (khoảng năm 107 SCN) đã viết trong thư gửi tín hữu Smyrna: "Ở đâu có Chúa Giê-xu Christ, ở đó có Hội Thánh công giáo." Ở đây, "công giáo" đồng nghĩa với "chính thống" (orthodox) về giáo lý và hiệp thông với Hội Thánh phổ quát.

Danh xưng "Công giáo" (với C viết hoa) dần trở thành tên gọi chính thức của Giáo hội phương Tây dưới quyền lãnh đạo của Giám mục Rô-ma, nhất là sau sự chia rẽ lớn với Giáo hội Chính thống giáo Đông phương năm 1054. Trong khi đó, các nhà Cải chánh (Reformers) thế kỷ 16, như Martin Luther và John Calvin, vẫn tuyên xưng mình thuộc về "Hội Thánh công giáo thánh thiện" (Holy Catholic Church) như trong Bài Tín Điều Các Sứ Đồ, nhưng họ phản đối nhiều giáo lý và thể chế của Giáo hội Rô-ma mà họ cho là đã đi chệch khỏi Kinh Thánh. Họ nhấn mạnh rằng tính "công giáo" thực sự thuộc về Hội thánh vô hình của những người được chọn thật sự bởi đức tin, chứ không nhất thiết gắn liền với một thể chế hữu hình nào.

Để tránh nhầm lẫn, chúng ta cần phân biệt:

1. "Công giáo" (viết hoa): Thường được dùng như một danh từ riêng, chỉ Giáo hội Công giáo Rô-ma, một giáo hội cụ thể với cơ cấu phẩm trật đứng đầu là Đức Giáo hoàng, có những giáo lý và truyền thống đặc thù.

2. "Tính công giáo" hay "đặc tính công giáo/phổ quát" (viết thường): Là một đặc tính của Hội Thánh theo nghĩa Kinh Thánh. Đây là một trong bốn đặc tính của Hội Thánh chân chính được nhiều nhà thần học Cơ Đốc công nhận: Thánh khiết, Công giáo (phổ quát), Hiệp một và Sứ đồ. Trong bối cảnh Tin Lành, khi tuyên xưng "Tôi tin Hội Thánh công giáo" trong Bài Tín Điều Các Sứ Đồ, chúng ta đang xác nhận đức tin nơi Hội Thánh phổ thông, toàn cầu và duy nhất của Đấng Christ, bao gồm mọi tín hữu chân thật khắp nơi, thuộc mọi giáo phái trung tín với Lời Chúa.

Hiểu đúng về ý nghĩa "công giáo/phổ quát" của Hội Thánh sẽ đem lại nhiều thay đổi thiết thực trong đời sống đức tin của chúng ta:

1. Có Cái Nhìn Rộng Lượng Và Yêu Thương: Khi nhận biết Hội Thánh Chúa bao trùm mọi dân tộc, chủng tộc, văn hóa và cả các truyền thống thờ phượng đa dạng (trong khuôn khổ Lời Chúa), chúng ta học cách tránh tinh thần bè phái hẹp hòi. Chúng ta được kêu gọi yêu thương và hiệp một với anh em trong Chúa, dù họ có khác biệt với chúng ta về một số phong tục hoặc cách thức thờ phượng (Rô-ma 15:7).

2. Tích Cực Tham Gia Vào Công Cuộc Truyền Giáo Toàn Cầu: Bản chất phổ quát của Hội Thánh thúc giục chúng ta quan tâm đến việc rao truyền Phúc Âm cho muôn dân. Điều này không chỉ là nhiệm vụ của các nhà truyền giáo chuyên nghiệp, mà còn là trách nhiệm của mỗi tín hữu qua sự cầu nguyện, dâng hiểu và nâng đỡ (Ma-thi-ơ 28:19-20).

3. Xây Dựng Sự Hiệp Một Tại Địa Phương: Hội Thánh địa phương của chúng ta phải là một bức tranh thu nhỏ phản ánh tính phổ quát của Vương Quốc Đức Chúa Trời. Chúng ta cần tích cực phá bỏ các rào cản vô hình về thành kiến, giai cấp hay địa vị trong lòng Hội thánh, để tạo nên một cộng đồng yêu thương, chào đón tất cả mọi người (Gia-cơ 2:1-9).

4. Giữ Vững Đức Tin Chân Chính: Tính "công giáo" đích thực luôn đi đôi với tính "sứ đồ" — tức là trung tín với giáo lý của các sứ đồ được ghi chép trong Kinh Thánh. Chúng ta cần bám chắc vào Lời Chúa làm thẩm quyền tối cao, để không bị cuốn theo những giáo lý sai lạc, dù chúng có mang nhãn hiệu "công giáo" hay không (Ga-la-ti 1:6-9).

Từ "công giáo", xét về nguồn gốc và ý nghĩa thần học căn bản, mang một chân lý cao quý về bản chất của Hội Thánh Chúa: một Hội Thánh duy nhất, thánh khiết, phổ quát/công giáo, và có nguồn gốc từ các sứ đồ. Hội Thánh ấy không bị giới hạn bởi không gian, thời gian, văn hóa hay một thể chế trần gian nào. Hội Thánh ấy bao gồm tất cả những người thật lòng tin nhận Chúa Giê-xu Christ làm Cứu Chúa, được tái sinh bởi Thánh Linh, và trung tín giữ Lời Ngài.

Là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta vui mừng tuyên xưng mình thuộc về Hội Thánh "công giáo" theo đúng nghĩa này — Hội Thánh phổ thông của Đấng Christ. Hiểu biết này không chỉ mở rộng tầm nhìn thuộc linh của chúng ta, mà còn thôi thúc chúng ta sống yêu thương, hiệp một, nhiệt thành với sứ mạng toàn cầu, và luôn kiên định trong đức tin chân chính được lập nền trên Lời Hằng Sống của Đức Chúa Trời.

"Ấy vậy, anh em chẳng phải là người ngoại, cũng chẳng phải là kẻ ở trọ nữa, nhưng là người đồng quốc với các thánh đồ, và là người nhà của Đức Chúa Trời. Anh em đã được dựng lên trên nền của các sứ đồ cùng các đấng tiên tri, chính Đức Chúa Jêsus Christ là đá góc nhà." (Ê-phê-sô 2:19-20).