Thần học tường thuật là gì?

Trong thế giới Cơ Đốc giáo đương đại, có nhiều cách tiếp cận để hiểu và sống với Lời của Đức Chúa Trời. Một trong những cách tiếp cận sâu sắc và biến đổi nhất chính là **Thần Học Tường Thuật** (Narrative Theology). Đây không chỉ là một phương pháp học thuật, mà là một lăng kính, một cách đọc Kinh Thánh giúp chúng ta thấy được bức tranh vĩ đại, toàn diện và đầy mục đích của Đức Chúa Trời trong lịch sử. Bài viết này sẽ khám phá Thần Học Tường Thuật là gì, nền tảng Kinh Thánh của nó, và cách nó định hình đức tin và đời sống hằng ngày của chúng ta.

Định Nghĩa Thần Học Tường Thuật: Kinh Thánh Là Một Câu Chuyện Vĩ Đại

Thần Học Tường Thuật hiểu Kinh Thánh không chỉ như một tập hợp các giáo lý, luật lệ, hay những câu châm ngôn rời rạc, mà trước hết và quan trọng nhất, là **một câu chuyện lớn** (meta-narrative) do chính Đức Chúa Trời viết nên. Đó là câu chuyện về sự sáng tạo, sự sa ngã, sự cứu chuộc và sự phục hồi trọn vẹn của mọi vật. Câu chuyện này có một cốt truyện rõ ràng, với **sự mở đầu** (Sáng Thế), **sự xung đột** (tội lỗi), **cao trào** (sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ), và **sự giải quyết** (sự tái lâm và trời mới đất mới).

Tiếng Hy Lạp dùng từ kerygma (κηρυγμα) để chỉ "lời rao giảng" hay "sứ điệp cốt lõi" của Hội Thánh đầu tiên. Sứ điệp này thực chất là một **bản tường thuật** về những gì Đức Chúa Trời đã làm trong Chúa Giê-xu Christ (xem Công vụ 2:22-36; 10:36-43; 13:16-41). Thần Học Tường Thuật nhấn mạnh rằng, chúng ta không chỉ tin vào một loạt các chân lý trừu tượng, mà tin vào **Đấng đang hành động trong lịch sử**.

Bốn Phân Đoạn Chính Của Câu Chuyện Cứu Chuộc

Để hiểu Thần Học Tường Thuật, chúng ta cần nắm bắt bốn phân đoạn lớn của cốt truyện Kinh Thánh:

1. Sáng Tạo (Creation): Mọi sự bắt đầu trong sự tốt lành trọn vẹn. Đức Chúa Trời sáng tạo vũ trụ và loài người theo hình ảnh Ngài, để họ cai quản, cộng tác và tương giao với Ngài. "Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất... Đức Chúa Trời thấy các việc Ngài đã làm thật rất tốt lành" (Sáng Thế Ký 1:1, 31a).

2. Sự Sa Ngã (Fall): Sự xung đột xảy ra khi con người bất tuân, chọn tin vào lời của con rắn hơn Lời của Đức Chúa Trời. Tội lỗi và sự chết xâm nhập vào thế gian, làm đổ vỡ mối tương giao giữa Đức Chúa Trời với con người, giữa con người với nhau, và giữa con người với công trình sáng tạo. "Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời" (Rô-ma 3:23).

3. Sự Cứu Chuộc (Redemption): Đây là phần dài nhất của câu chuyện, nơi Đức Chúa Trời bày tỏ kế hoạch cứu rỗi của Ngài. Ngài kêu gọi Áp-ra-ham và lập giao ước, giải cứu Y-sơ-ra-ên khỏi Ai Cập, lập luật pháp, sai các tiên tri đến, và cuối cùng, trong **"sự đầy trọn của thời gian"** (Ga-la-ti 4:4), Ngài sai Con Một của Ngài là Chúa Giê-xu Christ đến. Sự chết chuộc tội và sự sống lại chiến thắng của Chúa Giê-xu là **cao trào của toàn bộ câu chuyện**. "Vả, ý muốn của Cha ta là hễ ai thấy Con và tin Con, thì được sự sống đời đời; còn ta, ta sẽ làm cho kẻ ấy sống lại nơi ngày sau rốt" (Giăng 6:40).

4. Sự Phục Hồi (Restoration): Câu chuyện chưa kết thúc. Hội Thánh được sai đi rao truyền Tin Lành cho muôn dân, và chúng ta đang sống trong thời kỳ chờ đợi sự hoàn tất cuối cùng. Chúa Giê-xu sẽ trở lại, phán xét, tiêu diệt mọi điều ác, và thiết lập Trời Mới Đất Mới, nơi sự hiện diện đầy đủ của Đức Chúa Trời sẽ ở với con người, và mọi sự được phục hồi trọn vẹn hơn cả trạng thái ban đầu. "Đoạn, tôi thấy trời mới và đất mới... Nầy, đền tạm của Đức Chúa Trời ở giữa loài người! Ngài sẽ ở với chúng, và chúng sẽ làm dân Ngài; còn chính Đức Chúa Trời sẽ ở với chúng" (Khải Huyền 21:1, 3).

Chúa Giê-xu Christ: Trung Tâm Và Chìa Khóa Giải Nghĩa Của Toàn Bộ Tường Thuật

Thần Học Tường Thuật Tin Lành đặt Chúa Giê-xu Christ làm **trung tâm tuyệt đối** của câu chuyện. Ngài không chỉ là nhân vật chính của Tân Ước, mà là chìa khóa để hiểu Cựu Ước. Chính Chúa Giê-xu đã dạy điều này: "Rồi Ngài bắt đầu từ Môi-se và rả khắp các đấng tiên tri mà cắt nghĩa cho hai người đó những lời chỉ về Ngài trong cả Kinh Thánh" (Lu-ca 24:27). Toàn bộ lịch sử Cựu Ước—các giao ước, các của lễ, các biến cố giải cứu—đều là **hình bóng** (types) và **lời tiên tri** chỉ về Ngài.

Ví dụ, A-đam là "hình bóng của Đấng phải đến" (Rô-ma 5:14). Chức vụ thầy tế lễ, các con sinh tế, và đền tạm đều chỉ về chức vụ đền tội trọn vẹn của Chúa Giê-xu (Hê-bơ-rơ 9-10). Các biến cố như Cuộc Xuất Hành là hình bóng về sự giải cứu khỏi tội lỗi (1 Cô-rinh-tô 5:7b). Do đó, đọc Kinh Thánh qua lăng kính tường thuật là luôn tìm kiếm và tôn cao Chúa Giê-xu Christ trong mọi trang sách.

Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Đời Sống Cơ Đốc

Hiểu Kinh Thánh như một câu chuyển lớn không chỉ là kiến thức, mà phải biến đổi cách chúng ta sống và suy nghĩ.

1. Đọc Kinh Thánh Có Ngữ Cảnh Và Mục Đích: Thay vì chỉ "nhảy cóc" tìm câu gốc, chúng ta học cách đọc từng sách, từng phân đoạn trong dòng chảy của toàn bộ câu chuyện. Khi đọc một khúc sách khó trong Cựu Ước, chúng ta tự hỏi: "Phần này đóng góp điều gì vào câu chuyện lớn về sự cứu chuộc? Nó chỉ về Chúa Giê-xu thế nào?"

2. Xác Định Vị Trí Của Bản Thân Trong Câu Chuyện: Đây là điểm mạnh nhất của Thần Học Tường Thuật. Chúng ta không chỉ là độc giả, mà là **nhân vật** trong câu chuyện của Đức Chúa Trời. Chúng ta được kêu gọi bước vào câu chuyện ở phân đoạn "Sự Cứu Chuộc". Mọi quyết định, đau khổ, niềm vui và sự phục vụ của chúng ta đều có ý nghĩa trong bối cảnh của câu chuyện lớn này. "Vì chúng ta là việc Ngài làm ra, đã được dựng nên trong Đức Chúa Jêsus Christ để làm việc lành mà Đức Chúa Trời đã sắm sẵn trước cho chúng ta làm theo" (Ê-phê-sô 2:10).

3. Sống Với Hy Vọng Cánh Chung: Biết rằng câu chuyện đang hướng đến một kết thúc vinh quang—Trời Mới Đất Mới—cho chúng ta sự kiên nhẫn, can đảm và hy vọng giữa một thế giới đầy rối ren. Chúng ta không bị mắc kẹt trong vòng xoáy vô nghĩa của lịch sử, mà đang trên hành trình tiến về nhà.

4. Rao Giảng Tin Lành Như Một Tường Thuật: Thay vì chỉ trình bày một loạt giáo lý, chúng ta có thể kể câu chuyện của Đức Chúa Trời: Ngài đã tạo dựng một thế giới tốt lành, tội lỗi đã phá hỏng nó, nhưng qua sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu, Ngài đang phục hồi mọi sự, và Ngài mời gọi mọi người bước vào câu chuyện cứu rỗi này.

Kết Luận: Bước Vào Câu Chuyện Của Đức Chúa Trời

Thần Học Tường Thuật mời gọi chúng ta từ bỏ cách đọc Kinh Thánh và sống đức tin một cách rời rạc, phi ngữ cảnh. Nó kêu gọi chúng ta đắm mình vào câu chuyện vĩ đại nhất từng được kể—câu chuyện về tình yêu, sự công bình, ân điển và vinh quang của Đức Chúa Trời. Khi chúng ta thấy được bức tranh lớn, mọi mảnh ghép nhỏ của cuộc đời và Kinh Thánh sẽ tìm thấy vị trí và ý nghĩa đúng đắn của chúng. Quan trọng nhất, chúng ta gặp được **Tác Giả** của câu chuyện, Đấng cũng chính là **Nhân Vật Chính**—Chúa Giê-xu Christ—và được Ngài mời gọi sống một phần quan trọng trong câu chuyện hướng đến sự phục hồi trọn vẹn của mọi vật.

Ước mong mỗi chúng ta không chỉ đọc hay nghiên cứu câu chuyện này, mà còn sống trong nó mỗi ngày, với lòng biết ơn và sự trông cậy, cho đến ngày chúng ta thấy tận mắt câu kết vinh hiển: "Được rồi! Ta là An-pha và Ô-mê-ga, nghĩa là đầu tiên và cuối cùng. Kẻ nào khát, ta sẽ lấy nước suối sự sống mà ban cho nhưng không" (Khải Huyền 21:6).