Azazel / con dê gánh tội có ý nghĩa gì?

Trong hệ thống tế lễ Cựu Ước, có một nghi thức đặc biệt, bí ẩn và đầy biểu tượng, được mô tả trong Lê-vi Ký chương 16. Đó là nghi thức liên quan đến hai con dê và từ ngữ "A-xa-xên" (Azazel). Để hiểu thấu đáo ý nghĩa của biểu tượng này, chúng ta cần đi sâu vào bối cảnh, ngôn ngữ nguyên thủy và ánh sáng hoàn thiện của giao ước mới trong Chúa Cứu Thế Giê-xu. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá ý nghĩa của A-xa-xên/con dê gánh tội, sự ứng nghiệm của nó trong Tân Ước và bài học thuộc linh quý báu cho Cơ Đốc nhân ngày nay.

Toàn bộ nghi thức được đặt trong khuôn khổ "Ngày Chuộc Tội" (Yom HaKippurim - יוֹם הַכִּפּוּרִים), là ngày lễ trọng thể nhất trong năm của Y-sơ-ra-ên, diễn ra vào ngày mồng 10 tháng bảy (Lê-vi Ký 16:29-30, 23:26-32). Trong ngày này, thầy tế lễ thượng phẩm, sau khi dâng tế lễ chuộc tội cho chính mình và gia đình, sẽ tiến hành nghi thức với hai con dê.

“Đoạn, người sẽ bắt hai con dê đực, đem để trước mặt Đức Giê-hô-va, tại nơi cửa hội mạc. A-rôn sẽ bắt thăm cho hai con dê đực đó: một thăm về phần Đức Giê-hô-va, một thăm về phần A-xa-xên.” (Lê-vi Ký 16:7-8, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).

Cả hai con dê đều đóng vai trò thiết yếu trong một tiến trình chuộc tội trọn vẹn:
1. Con dê thứ nhất (dê của Đức Giê-hô-va): Bị giết làm của lễ chuộc tội. Huyết nó được đem vào nơi chí thánh rảy trên và trước nắp thi ân, để “chuộc tội” (kapparah - כִּפֻּר) cho nơi thánh và toàn dân (Lê-vi Ký 16:15-19).
2. Con dê thứ hai (dê cho A-xa-xên): Được để sống. Thầy tế lễ thượng phẩm sẽ “nhận hai tay mình trên đầu con dê còn sống, xưng trên nó các gian ác và sự vi phạm của dân Y-sơ-ra-ên... rồi giao con dê đó cho một người chực sẵn việc nầy, dẫn ra ngoài trại quân, thả vào đồng vắng.” (Lê-vi Ký 16:21).

Danh từ “A-xa-xên” (Azazel) chỉ xuất hiện bốn lần trong Kinh Thánh, đều ở Lê-vi Ký 16 (câu 8, 10, 26). Các nhà nghiên cứu có nhiều cách giải thích khác nhau:

1. Nghĩa từ nguyên: Từ gốc Hê-bơ-rơ có thể được phân tích thành “ez” (עֵז - con dê) và “azal” (אָזַל - đi mất, biến đi). Vì vậy, “Azazel” có thể mang ý nghĩa “con dê đi mất” hoặc “sự cất tội đi”. Cách giải thích này phù hợp với hành động con dê bị đuổi vào đồng vắng, mang tội lỗi đi biệt.

2. Quan điểm truyền thống Do Thái giáo: Trong văn chương Do Thái hậu Kinh Thánh (như sách Hê-nóc), A-xa-xên được nhìn nhận như một lãnh chúa của các ác linh, một thiên sứ sa ngã. Việc gửi con dê đến cho A-xa-xên tượng trưng cho việc trả lại tội lỗi cho nguồn gốc của nó (ma quỷ), hoặc tượng trưng cho sự rủa sả đối với kẻ thù thuộc linh của Đức Chúa Trời.

3. Cách hiểu biểu tượng/thần học: Nhiều học giả Tin Lành nhấn mạnh vào ý nghĩa biểu tượng hơn là nhân cách hóa A-xa-xên. Con dê này không phải là một của lễ cho ma quỷ, mà là một phần trong tiến trình chuộc tội do Đức Chúa Trời thiết lập. Nó tượng trưng cho sự cất đi, xóa bỏ hoàn toàn tội lỗi khỏi sự hiện diện của Đức Chúa Trời và dân sự Ngài. Địa điểm “đồng vắng” (eretz gezerah) là nơi hoang vu, không người, biểu thị sự tách biệt vĩnh viễn.

Dù hiểu theo cách nào, chức năng thần học của nghi thức này là rõ ràng: tội lỗi vừa phải được đền trả bằng huyết (con dê thứ nhất), vừa phải được mang đi xa khỏi dân sự (con dê thứ hai). Đó là một bức tranh toàn diện về sự cứu rỗi.

Toàn bộ hệ thống tế lễ Cựu Ước là “bóng của các sự tốt lành ngày sau” (Hê-bơ-rơ 10:1), và Chúa Giê-xu Christ là thực tại ứng nghiệm. Ngài là Đấng Mê-si, vừa là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm vừa là của lễ trọn vẹn.

1. Chúa Giê-xu là Con Dê Của Đức Giê-hô-va: Ngài chính là của lễ chuộc tội bằng huyết quý báu. “Vì nếu huyết của dê đực cùng tro bò cái tơ mà người ta rưới trên kẻ ô uế còn làm sạch được phần xác thịt họ, huống chi huyết của Đấng Christ... sẽ càng sạch lương tâm anh em khỏi công việc chết, đặng hầu việc Đức Chúa Trời hằng sống!” (Hê-bơ-rơ 9:13-14). Sự chết của Ngài đã đáp ứng đòi hỏi công lý của Đức Chúa Trời một lần đủ cả.

2. Chúa Giê-xu là Con Dê Cho A-xa-xên: Ngài không chỉ đền tội, mà còn gánh và cất tội đi. Tiên tri Ê-sai đã báo trước: “Thật người đã mang sự đau ốm của chúng ta, đã gánh sự buồn bực của chúng ta... Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương... Và Đức Giê-hô-va đã làm cho tội lỗi của hết thảy chúng ta đều chất trên người.” (Ê-sai 53:4-6). Sứ đồ Giăng xác nhận: “Nầy, Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi!” (Giăng 1:29). Động từ Hy Lạp “airō” (αἴρω) ở đây mang nghĩa “mang đi, cất đi, xóa bỏ”.

Chúa Giê-xu đã “gánh tội” (anapherō - 1 Phi-e-rơ 2:24) và đem nó đi xa đến nỗi Đức Chúa Trời tuyên bố: “Ta sẽ tha sự gian ác chúng nó, và chẳng nhớ tội lỗi chúng nó nữa.” (Giê-rê-mi 31:34). Đồng vắng mà Ngài bước vào chính là sự phân cách khỏi Cha khi trên thập tự giá: “Đức Chúa Trời tôi ơi, Đức Chúa Trời tôi ơi, sao Ngài lìa bỏ tôi?” (Ma-thi-ơ 27:46). Tội lỗi của chúng ta đã bị đem đến một nơi không bao giờ còn được nhắc đến nữa (“kiếp tây vực” - Mi-chê 7:19).

Sự hiểu biết về A-xa-xên và con dê gánh tội không chỉ là kiến thức lịch sử, mà mang đến nền tảng vững chắc cho đời sống đức tin hôm nay.

1. Sự Bảo Đảm Của Ơn Tha Tội Trọn Vẹn: Chúng ta thường mang mặc cảm tội lỗi, cảm thấy tội mình quá lớn hoặc cứ lặp lại. Hình ảnh con dê gánh tội đi vào đồng vắng nhắc nhở chúng ta rằng: trong Đấng Christ, tội lỗi không chỉ được tha, mà còn bị cất đi, xóa sổ và quăng vào nơi sâu thẳm của biển lãng quên. Đức tin đặt nơi Chúa Giê-xu cho phép chúng ta tuyên bố: “Đông cách xa tây bao nhiêu, thì Ngài đã đem sự vi phạm chúng tôi cách xa chúng tôi bấy nhiêu.” (Thi Thiên 103:12). Chúng ta được tự do khỏi gánh nặng lương tâm lên án.

2. Kinh Nghiệm Sự Tự Do Thật: Sứ đồ Phao-lô khẳng định: “Cho nên hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Jêsus Christ” (Rô-ma 8:1). Con dê gánh tội đã đi. Án phạt đã được thi hành trên Đấng Christ. Ứng dụng thực tế là chúng ta phải sống như người đã được giải phóng, không còn làm nô lệ cho tội lỗi và sự sợ hãi (Rô-ma 6:6-7, 18).

3. Động Lực Để Sống Thánh Khiết: Ân điển không phải là giấy phép để phạm tội. Ngược lại, hiểu được cái giá khủng khiếp mà Chúa Giê-xu đã trả để gánh và cất tội chúng ta đi, sẽ thúc đẩy chúng ta sống biết ơn và tận hiến. Chúng ta không còn sống cho mình, nhưng cho Đấng đã chết và sống lại vì chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:15).

4. Nền Tảng Cho Sự Cầu Nguyện Tự Tin: Vì tội lỗi đã được xử lý triệt để, chúng ta có thể “với sự tin chắc đầy trọn của đức tin, lòng được tưới sạch khỏi lương tâm xấu” mà đến gần ngôi ân điển (Hê-bơ-rơ 10:22). Sự hiện diện của Đức Chúa Trời không còn là nơi chúng ta sợ hãi vì tội lỗi, mà là nơi chúng ta tìm thấy sự giúp đỡ trong lúc có cơn cần dùng (Hê-bơ-rơ 4:16).

Hình ảnh A-xa-xên và con dê gánh tội là một trong những bức tranh mạnh mẽ nhất trong Kinh Thánh về kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Nó cho thấy Ngài không chỉ cung cấp phương cách đền tội (qua huyết), mà còn đảm bảo việc tẩy xóa và loại bỏ tội lỗi hoàn toàn khỏi chúng ta. Trong Chúa Giê-xu Christ, cả hai khía cạnh này được ứng nghiệm trọn vẹn và vĩnh viễn.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta không còn phải sống dưới bóng của con dê hàng năm, nhưng sống dưới ánh sáng của Chiên Con đã bị giết một lần đủ cả. Hãy bước đi trong sự tự do mà Đấng Christ đã ban cho, với lòng biết ơn sâu xa và ước nguyện sống xứng đáng với Tin Lành cao quý. Hãy nhớ rằng, tội lỗi của bạn đã bị đem vào “đồng vắng” và không bao giờ còn được tìm thấy nữa. Đó là nền tảng cho niềm vui, sự bình an và hy vọng vững chắc của chúng ta.

“Hỡi kẻ rất yêu dấu, nếu lòng chúng ta không cáo trách chúng ta, thì chúng ta có lòng rất dạn dĩ ở trước mặt Đức Chúa Trời.” (1 Giăng 3:21).