Vai Trò Của Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm Trong Kinh Thánh
Trong cấu trúc tôn giáo và thuộc linh của Y-sơ-ra-ên, chức vụ thầy tế lễ thượng phẩm đứng như một nhân vật trung tâm, là cầu nối duy nhất giữa Đức Chúa Trời thánh khiết và dân sự tội lỗi. Khám phá vai trò của vị trí này không chỉ giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về sự sắp đặt của Giao Ước Cũ, mà quan trọng hơn, nó dẫn chúng ta đến sự ngợi khen trọn vẹn dành cho Chúa Giê-xu Christ, là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm trọn vẹn và đời đời của Giao Ước Mới. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào nguồn gốc, chức năng, biểu tượng và đặc biệt là sự ứng nghiệm tối thượng của chức vụ này trong con người và công tác của Đấng Christ.
I. Nguồn Gốc Và Sự Thiết Lập: A-Rôn Và Dòng Dõi
Chức vụ thầy tế lễ thượng phẩm được Đức Chúa Trời thiết lập rõ ràng qua Môi-se tại núi Si-na-i. A-rôn, anh của Môi-se, được Đức Chúa Trời lựa chọn và xức dầu làm thầy tế lễ thượng phẩm đầu tiên (Xuất Ê-díp-tô Ký 28:1). Đây không phải là chức vụ do con người bầu lên, nhưng bởi sự kêu gọi thiên thượng, như lời Kinh Thánh xác chứng: “Chẳng có ai tự gán lấy chức vụ đó cho mình; phải được Đức Chúa Trời kêu gọi như A-rôn vậy.” (Hê-bơ-rơ 5:4).
Chức vụ này được truyền lại theo dòng dõi A-rôn, thuộc chi phái Lê-vi. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, thầy tế lễ thượng phẩm được gọi là "HaKohen HaGadol" (הַכֹּהֵן הַגָּדוֹל), nghĩa đen là "Thầy Tế Lễ Vĩ Đại" hoặc "Tế Lễ Trưởng". Danh xưng này nói lên địa vị độc nhất và tối cao của ông trong mọi thầy tế lễ.
II. Chức Năng Và Nhiệm Vụ Chính Yếu
Vai trò của thầy tế lễ thượng phẩm có thể được tóm gọn vào ba chức năng chính: Đại diện, Cầu thay và Chuộc tội.
1. Đại Diện Cho Dân Sự Trước Mặt Đức Chúa Trời
Thầy tế lễ thượng phẩm mang trên mình bộ áo thánh với hai bảng đá khắc tên 12 chi phái Y-sơ-ra-ên trên đôi vai và trên bảng đeo ngực (Xuất Ê-díp-tô Ký 28:9-12, 21, 29). Biểu tượng này cho thấy ông không đến trước mặt Chúa với tư cách cá nhân, mà thay mặt, gánh vác và đại diện cho toàn thể dân sự. Mọi hành động thờ phượng, dâng tế lễ của ông đều là thay mặt cho dân chúng.
2. Dâng Tế Lễ Và Cầu Thay
Ông là người duy nhất có quyền vào Nơi Chí Thánh – chỗ hiện diện đặc biệt của Đức Chúa Trời – và chỉ được vào đó một lần trong năm, vào Ngày Chuộc Tội (Lê-vi Ký 16). Trong ngày trọng đại này, ông thực hiện một loạt nghi lễ phức tạp, bao gồm việc dâng tế lễ chuộc tội cho chính mình và gia đình trước, rồi sau đó cho toàn dân. Ông rảy huyết của con sinh trên nắp thi ân của Hòm Giao Ước (Lê-vi Ký 16:14-15). Hành động này biểu thị rằng sự sống (huyết) đã được đưa ra để chuộc cho sự phạm tội (chết), và ân điển (nắp thi ân) chỉ có thể tiếp cận được qua sự chuộc tội.
“Ấy trong ngày đó, thầy tế lễ sẽ làm lễ chuộc tội cho các ngươi, để các ngươi được tinh sạch: các ngươi sẽ được sạch những tội lỗi mình tại trước mặt Đức Giê-hô-va.” (Lê-vi Ký 16:30).
3. Thăm Dò Ý Chỉ Đức Chúa Trời
Thầy tế lễ thượng phẩm cũng là người sử dụng U-rim và Thu-mim (Xuất Ê-díp-tô Ký 28:30) để tìm kiếm sự hướng dẫn của Đức Giê-hô-va cho dân sự trong những vấn đề quan trọng của quốc gia. Điều này cho thấy ông là phương tiện truyền đạt ý chỉ của Đức Chúa Trời cho dân chúng.
III. Những Hạn Chế Và Sự Bất Toàn: Bóng Mờ Của Đấng Christ
Mặc dù có địa vị cao quý, các thầy tế lễ thượng phẩm thời Cựu Ước mang đầy những hạn chế, cho thấy họ chỉ là hình bóng của Đấng Mê-si sẽ đến:
- Là người tội lỗi: Họ phải dâng tế lễ chuộc tội cho chính mình trước khi có thể làm điều đó cho dân chúng (Hê-bơ-rơ 5:3; 7:27). Điều này cho thấy sự bất toàn và nhu cầu cứu rỗi của chính họ.
- Chức vụ tạm thời: Họ phải chết và chức vụ được truyền lại cho người khác (Hê-bơ-rơ 7:23).
- Hiệu quả hạn chế: Các của lễ và huyết bò đực, dê đực không thể cất bỏ tội lỗi cách trọn vẹn, nhưng chỉ nhắc đến tội lỗi mỗi năm (Hê-bơ-rơ 10:1-4).
Tất cả những hạn chế này đều hướng về một Đấng sẽ đến, Đấng có thể hoàn thành chức vụ tế lễ một cách trọn vẹn, vĩnh cửu và hiệu quả.
IV. Sự Ứng Nghiệm Tối Thượng: Chúa Giê-xu Christ, Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm Đời Đời
Sách Hê-bơ-rơ trong Tân Ước là bản luận giải thần học sâu sắc nhất về chức tế lễ thượng phẩm của Đấng Christ. Chúa Giê-xu không thuộc dòng dõi Lê-vi hay A-rôn, nhưng Ngài là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm theo thứ tự Mên-chi-xê-đéc (Thi-thiên 110:4; Hê-bơ-rơ 5:6, 10; 6:20). Đây là chức vụ cao trọng và vĩnh cửu hơn.
Trong tiếng Hy Lạp, thầy tế lễ thượng phẩm là "Archierus" (ἀρχιερεύς). Sách Hê-bơ-rơ sử dụng từ này để chỉ cả các thầy tế lễ thượng phẩm thời Cựu Ước lẫn Chúa Giê-xu, nhưng đặt Ngài lên trên tất cả với những phẩm chất vượt trội:
1. Chúa Giê-xu Là Đấng Thánh Khiết, Vô Tội, Không Tì Vết
Khác với các thầy tế lễ thượng phẩm thế tục, Chúa Giê-xu là Đấng Thánh, “vô tội, không ô uế, biệt khỏi kẻ có tội” (Hê-bơ-rơ 7:26). Ngài không cần phải dâng tế lễ vì tội lỗi mình. Sự thánh khiết này khiến Ngài trở nên Đấng Trung Bảo hoàn hảo giữa Đức Chúa Trời và loài người.
2. Chúa Giê-xu Dâng Chính Mình Làm Của Lễ Một Lần Đủ Cả
Các thầy tế lễ thượng phẩm phải dâng tế lễ hằng năm, nhưng Chúa Giê-xu đã dâng chính thân thể Ngài làm của lễ chuộc tội một lần đủ cả. “Ngài đã dâng chính mình Ngài chỉ một lần, mà làm trọn sự chuộc tội đời đời.” (Hê-bơ-rơ 9:12, 26; 10:10). Huyết của Ngài không phải là huyết của bò đực hay dê đực, nhưng là huyết của Con Đức Chúa Trời, có giá trị vĩnh cửu để rửa sạch lương tâm chúng ta khỏi những việc chết (Hê-bơ-rơ 9:14).
3. Chúa Giê-xu Vào Chính Trên Trời, Đằng Trước Mặt Đức Chúa Trời
Không như thầy tế lễ thượng phẩm vào Nơi Chí Thánh bằng tay người làm ra, Chúa Giê-xu sau khi phục sinh đã “vào chính trong trời… đặng hiện ra trước mặt Đức Chúa Trời vì chúng ta.” (Hê-bơ-rơ 9:24). Ngài đã mở ra cho chúng ta một con đường sống và mới, xuyên qua bức màn là thân thể Ngài (Hê-bơ-rơ 10:19-20).
4. Chúa Giê-xu Làm Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm Đời Đời, Luôn Sống Để Cầu Thay
Vì Ngài sống đời đời, chức tế lễ của Ngài cũng không hề chuyển giao hay chấm dứt. “Nhơn đó, Ngài có thể cứu toàn vẹn những kẻ nhờ Ngài mà đến gần Đức Chúa Trời, vì Ngài hằng sống để cầu thay cho những kẻ ấy.” (Hê-bơ-rơ 7:24-25). Đây là niềm an ủi lớn lao cho Cơ Đốc nhân: Chúng ta có một Đấng đại diện hoàn hảo, đời đời ở thiên đàng, luôn luôn trình dâng sự cầu thay của Ngài cho chúng ta trước ngai ân điển.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Hiểu về vai trò của thầy tế lễ thượng phẩm, đặc biệt là trong Đấng Christ, mang lại những áp dụng sống động và biến đổi cho đời sống đức tin hằng ngày:
1. Sự Tự Tin Đến Gần Ngai Ân Điển
Vì chúng ta có một “thầy tế lễ thượng phẩn rất cao trọng đã trải qua các từng trời” (Hê-bơ-rơ 4:14), chúng ta có thể “lấy lòng thật thà với đức tin đầy dẫy trọn vẹn, lòng được tưới sạch khỏi lương tâm ác, thân thể rửa bằng nước trong…” mà đến gần Chúa (Hê-bơ-rơ 10:22). Chúng ta không cần một thầy tế lễ trần gian nào khác làm trung gian, vì chính Chúa Giê-xu là Đường đi duy nhất. Chúng ta có thể đến trực tiếp với Đức Chúa Trời trong sự cầu nguyện, thờ phượng, xưng tội và tìm kiếm sự hướng dẫn, với sự đảm bảo rằng Chúa Giê-xu đang đại diện và cầu thay cho chúng ta.
2. Sống Đời Sống Thánh Khiết Và Biệt Riêng
Thầy tế lễ thượng phẩm phải mặc bộ áo thánh. Ngày nay, qua Đấng Christ, mỗi tín hữu đều là “dòng giống được lựa chọn, chức tế lễ nhà vua, dân thánh…” (I Phi-e-rơ 2:9). Chúng ta được kêu gọi để mặc lấy Chúa Giê-xu Christ (Rô-ma 13:14) và sống một đời sống thánh khiết, biệt riêng cho Đức Chúa Trời, phản ánh đặc tính của Đấng Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm của chúng ta.
3. Thực Hành Chức Vụ Cầu Thay
Chúa Giê-xu, Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm của chúng ta, luôn cầu thay cho chúng ta. Chúng ta cũng được kêu gọi noi gương Ngài trong chức vụ cầu thay. Chúng ta có thể và nên cầu nguyện cho anh chị em mình, cho Hội Thánh, và cho thế gian, mang những gánh nặng và nhu cầu của người khác đến trước ngai ân điển của Đức Chúa Trời (I Ti-mô-thê 2:1; Gia-cơ 5:16).
4. An Nghỉ Trong Sự Chuộc Tội Hoàn Toàn
Không còn nghi ngờ về hiệu quả của của lễ. Chúng ta không cần lặp lại sự ăn năn hay tìm kiếm sự chuộc tội mới mỗi khi thất bại. Chúng ta có thể an nghỉ trong sự chắc chắn rằng tội lỗi đã được Chúa Giê-xu giải quyết trọn vẹn trên thập tự giá. “Vậy, hiện nay những kẻ ở trong Đức Chúa Giê-xu Christ không còn bị định tội nữa.” (Rô-ma 8:1).
Kết Luận
Chức vụ thầy tế lễ thượng phẩm trong Cựu Ước là một kiểu mẫu thiên thượng, một “hình bóng của những sự tốt lành ngày sau” (Hê-bơ-rơ 10:1). Nó vẽ nên một bức tranh đầy đủ về nhu cầu cấp thiết của con người: cần một Đấng trung gian thánh khiết để đứng giữa Đức Chúa Trời thánh khiết và chúng ta là người phạm tội. Tất cả sự bất toàn và tính tạm thời của chức vụ đó chỉ để làm nổi bật lên sự hoàn hảo và đời đời của Chúa Giê-xu Christ.
Ngài không chỉ là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm, mà Ngài cũng chính là của lễ. Ngài không chỉ dâng lên sự cầu thay, mà Ngài cũng là Đấng bị giết để huyết Ngài được đổ ra. Hôm nay, mọi tín hữu có thể sống trong tự do, sự thân mật với Đức Chúa Trời, và niềm hy vọng chắc chắn, bởi vì chúng ta có một Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm vĩ đại đang ngồi bên hữu ngai Đấng Tối Cao, luôn luôn yêu thương, luôn luôn quyền năng, và luôn luôn cầu thay cho chúng ta. Hãy giữ vững đức tin và vững vàng đến gần.