Có phải Cơ Đốc giáo tin vào ba vị thần?

Một trong những hiểu lầm phổ biến và lâu đời nhất về đức tin Cơ Đốc chính là quan niệm cho rằng chúng ta tin vào ba vị thần. Thậm chí, một số người còn dùng thuật ngữ "đa thần giáo" để mô tả niềm tin vào Đức Chúa Trời Ba Ngôi. Là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta cần hiểu rõ và giải thích cách chính xác, dựa trên nền tảng Kinh Thánh vững chắc, rằng chúng ta **tin thờ một Đức Chúa Trời duy nhất**, và mầu nhiệm Ba Ngôi (Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con, và Đức Thánh Linh) là cách thức mặc khải về bản thể và sự hiện hữu phong phú của Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào giáo lý nền tảng này, sử dụng Kinh Thánh để làm sáng tỏ chân lý, đồng thời giải đáp những thắc mắc thường gặp.

Trước khi khám phá mầu nhiệm Ba Ngôi, chúng ta phải khẳng định nền tảng không thể lay chuyển của toàn bộ Kinh Thánh: Chỉ có một Đức Chúa Trời mà thôi. Điều này được tuyên bố rõ ràng ngay từ Cựu Ước, là phần Kinh Thánh mà Chúa Giê-xu và các sứ đồ công nhận.

"Hỡi Y-sơ-ra-ên! hãy nghe: Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta là Giê-hô-va có một không hai." (Phục Truyền Luật Lệ Ký 6:4 - Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Đoạn Kinh Thánh trên, được gọi là Shema trong tiếng Hê-bơ-rơ (שמע), là lời tuyên xưng căn cốt của dân Y-sơ-ra-ên. Từ "Giê-hô-va" (Yahweh) là danh riêng của Đức Chúa Trời Giao Ước. Cụm từ "có một không hai" nhấn mạnh sự độc nhất, duy nhất tuyệt đối của Ngài. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ được dùng cho "Đức Chúa Trời" ở đây là Elohim (אֱלֹהִים), một danh từ số nhiều nhưng thường đi với động từ số ít, hàm chứa ngay từ đầu một sự phong phú trong sự hiệp nhất.

Tân Ước tiếp tục và củng cố mạnh mẽ lời tuyên xưng này. Sứ đồ Phao-lô viết:

"Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung bảo ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người." (1 Ti-mô-thê 2:5)

Và:

"Chúng ta biết rằng thần tượng trong thế gian thật là hư không, và chỉ có một Đức Chúa Trời mà thôi." (1 Cô-rinh-tô 8:4)

Như vậy, ngay từ đầu, chúng ta phải loại bỏ ngay ý niệm về "ba thần". Cơ Đốc giáo chân chính, dựa trên Kinh Thánh, luôn luôn và mãi mãi là một tín ngưỡng độc thần. Câu hỏi then chốt không phải là "có bao nhiêu Đức Chúa Trời?" mà là "Một Đức Chúa Trời duy nhất ấy tự mặc khải Ngài là Đấng như thế nào?"

Kinh Thánh không trình bày giáo lý Ba Ngôi như một công thức triết học khô khan, nhưng mặc khải tiệm tiến về bản thể của Đức Chúa Trời qua lịch sử cứu rỗi.

A. Những Gợi Ý Trong Cựu Ước:

1. Đa số trong Sự Hiệp Nhất (Elohim): Như đã đề cập, danh xưng Elohim là một danh từ số nhiều. Trong sáng thế ký, chúng ta thấy một gợi ý rõ ràng hơn: "Đức Chúa Trời phán rằng: Chúng ta hãy làm nên loài người như hình ta và theo tượng ta." (Sáng Thế Ký 1:26) Đại từ "chúng ta" ở đây chỉ về ai? Một số học giả cho là thiên sứ, nhưng con người được dựng nên theo "hình" và "tượng" của Đức Chúa Trời, không phải của thiên sứ. Điều này gợi ý về một sự thảo luận và hiệp một trong chính bản thể Đức Chúa Trời.

2. Đấng Tạo Hóa, Lời Phán và Thần Linh: Thánh Thi 33:6 mô tả công trình sáng tạo: "Các từng trời được làm nên bởi lời Đức Giê-hô-va, Cả cơ binh trời bởi hơi thở của miệng Ngài mà có." Ở đây, "lời Đức Giê-hô-va" và "hơi thở" (Thần Linh) của Ngài là phương tiện sáng tạo. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, "Thần" (Ruach - רוּחַ) vừa có nghĩa là gió, hơi thở, vừa là Thánh Linh.

3. Thiên Sứ của Đức Giê-hô-va: Nhiều phân đoạn (như Sáng Thế Ký 16:7-13; 18:1-33; Xuất Ê-díp-tô Ký 3:2-6) mô tả một Nhân Vật đặc biệt, được gọi là "Thiên sứ của Đức Giê-hô-va", Ngài nói và hành động với thẩm quyền của chính Đức Chúa Trời, và thậm chí còn nhận lấy sự thờ phượng. Điều này ám chỉ về sự hiện diện của Chúa Con trước khi nhập thể.

B. Sự Mặc Khải Trọn Vẹn Trong Tân ƯỚc:

Tân Ước làm sáng tỏ những gợi ý trong Cựu Ước. Sự hiện đến của Chúa Giê-xu Christ là bước ngoặt.

1. Chúa Giê-xu là Đức Chúa Trời: Ngài tuyên bố: "Ta với Cha là một" (Giăng 10:30). Ngài nhận sự thờ phượng (Ma-thi-ơ 28:17), một điều chỉ dành riêng cho Đức Chúa Trời. Sứ đồ Giăng khẳng định: "Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta." (Giăng 1:1, 14). Từ "Ngôi Lời" trong tiếng Hy Lạp là Logos (Λόγος), chỉ về Chúa Con, là sự biểu lộ trọn vẹn và có nhân vị của Đức Chúa Trời.

2. Đức Thánh Linh là Đức Chúa Trời: Khi A-na-nia nói dối, Phi-e-rơ quở trách: "Hỡi A-na-nia, sao quỉ Sa-tan đã đầy dẫy lòng ngươi, đến nỗi ngươi nói dối cùng Đức Thánh Linh... Ngươi chẳng nói dối với loài người, nhưng với Đức Chúa Trời." (Công Vụ 5:3-4). Ở đây, nói dối với Đức Thánh Linh chính là nói dối với Đức Chúa Trời. Đức Thánh Linh có các thuộc tính của Đức Chúa Trời: Ngài hiện diện khắp nơi (Thi Thiên 139:7), toàn tri (1 Cô-rinh-tô 2:10), và có ý chí (1 Cô-rinh-tô 12:11).

3. Công Thức Ba Ngôi Rõ Ràng: Báp-têm là nghi thức nhân danh Ba Ngôi: "Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ." (Ma-thi-ơ 28:19). Lưu ý: "nhân danh" (số ít) chứ không phải "nhân các danh" (số nhiều). Ba Ngôi hiệp một trong một Danh, một Bản Thể.

Lời chúc phúc cuối thư của Phao-lô cũng mang công thức Ba Ngôi: "Nguyền xin ân điển của Đức Chúa Jêsus Christ, sự yêu thương của Đức Chúa Trời, và sự giao thông của Đức Thánh Linh ở với anh em hết thảy!" (2 Cô-rinh-tô 13:14).

Từ những bằng chứng Kinh Thánh, Hội Thánh lịch sử đã đúc kết giáo lý Ba Ngôi với những tuyên bố sau:

1. Chỉ có một Đức Chúa Trời (Một Bản Thể - Ousia trong tiếng Hy Lạp): Đức Chúa Trời có một bản thể thần thánh duy nhất, một sự sống thần thánh duy nhất. Ngài không bị chia cắt.

2. Trong sự hiệp một này, tồn tại ba Ngôi Vị (Hypostasis trong tiếng Hy Lạp): Cha, Con và Thánh Linh. "Ngôi vị" ở đây không phải là "một con người" riêng biệt như ba cá nhân loài người, nhưng là một chủ thể có lý trí, ý chí, tình cảm và mối quan hệ. Ba Ngôi Vị phân biệt với nhau nhưng không tách rời.

3. Ba Ngôi Vị đồng bản thể, quyền năng và vinh hiển: Cha là Đức Chúa Trời, Con là Đức Chúa Trời, Thánh Linh là Đức Chúa Trời. Không Ngôi nào thấp kém hơn Ngôi nào. Họ đồng đẳng và đồng vĩnh cửu.

4. Ba Ngôi Vị phân biệt với nhau qua các mối quan hệ nội tại:

• Cha: Là nguồn gốc (không phải bị tạo ra), sinh ra Con.
• Con: Được Cha sinh ra từ trước vô cùng (Khải Huyền 1:8 - "Đầu tiên và Cuối cùng"), không phải bị tạo dựng.
• Thánh Linh: Được Cha và Con sai đến (Giăng 14:26; 15:26), nhiệm xuất từ Cha và Con.

Sự phân biệt này là về mối quan hệ, không phải về bản chất hay quyền năng.

Ví Dụ Minh Họa (Cần Thận Trọng): Không ví dụ nào của loài người có thể giải thích trọn vẹn mầu nhiệm thần thánh, nhưng chúng có thể giúp gợi ý. Ví dụ như Nước (H₂O): tồn tại ở ba trạng thái: rắn (băng), lỏng (nước), hơi (hơi nước). Ba trạng thái khác biệt, nhưng cùng một bản chất hóa học. Hay Mặt Trời: chính thiên thể (Cha), ánh sáng tỏa ra từ nó (Con), và sức nóng cảm nhận được (Thánh Linh). Các ví dụ đều có giới hạn, nhưng giúp chúng ta hình dung phần nào về sự "vừa một vừa ba".

Giáo lý Ba Ngôi chân chính đã phải chống lại các sai lầm qua các thời đại:

• Thuyết Vị Thần (Modalism/Sabellianism): Tin rằng Cha, Con, Thánh Linh chỉ là ba "mặt nạ" hay ba cách thức biểu hiện khác nhau của một Ngôi vị duy nhất theo thời gian (khi sáng tế là Cha, khi cứu chuộc là Con, khi hành động là Thánh Linh). Điều này sai vì trong Kinh Thánh, cả Ba Ngôi cùng hiện diện cùng lúc (ví dụ: Chúa Giê-xu chịu báp-têm: Con ở dưới nước, Cha phán từ trời, Thánh Linh ngự xuống như chim bồ câu - Ma-thi-ơ 3:16-17).
• Thuyết A-rius (Arianism): Tin rằng Chúa Con là tạo vật đầu tiên và cao nhất của Cha, không đồng đẳng với Cha. Điều này sai vì Kinh Thánh dạy Chúa Con là Đức Chúa Trời, được sinh ra chứ không phải bị tạo nên, và là Đấng tự hữu.
• Thuyết Tam Thần (Tritheism): Tin thực sự vào ba vị thần riêng biệt. Đây chính là hiểu lầm mà bài viết này đang giải đáp. Đức tin Cơ Đốc chân chính luôn bác bỏ thuyết này.

Hiểu biết về Đức Chúa Trời Ba Ngôi không phải là một bài tập thần học trừu tượng, mà biến đổi toàn bộ đời sống đức tin của chúng ta.

1. Trong Sự Cầu Nguyện: Chúng ta có thể cầu nguyện với từng Ngôi Vị trong sự hiệp một. Chúng ta đến với Cha, nhân danh Con (Giăng 16:23-24), và được Thánh Linh dẫn dắt, tương giao và thậm chí cầu thay (Rô-ma 8:26-27). Sự cầu nguyện trở nên phong phú và đầy đủ trong mối quan hệ Ba Ngôi.

2. Trong Sự Cứu Rỗi: Công trình cứu rỗi là công việc của cả Ba Ngôi: Cha đã định, Con đã hoàn thành trên thập tự giá, và Thánh Linh áp dụng sự cứu rỗi đó vào lòng chúng ta, khiến chúng ta được tái sinh (Ê-phê-sô 1:3-14).

3. Trong Đời Sống Thuộc Linh: Chúng ta được mời gọi bước vào mối tương giao (koinonia) vĩnh cửu vốn có giữa Ba Ngôi (Giăng 17:21). Tình yêu thương, sự hiệp một và sự vinh hiển mà Ba Ngôi chia sẻ với nhau là khuôn mẫu cho sự hiệp một của Hội Thánh.

4. Trong Sự Làm Chứng: Khi giải thích cho người ngoại (đặc biệt là bạn bè Hồi Giáo hoặc Do Thái Giáo thường hiểu lầm về Ba Ngôi), chúng ta nên:

• Bắt đầu bằng việc khẳng định mạnh mẽ: "Chúng tôi tin vào MỘT Đức Chúa Trời, giống như Kinh Thánh dạy."
• Sử dụng Kinh Thánh để chỉ ra rằng Chúa Giê-xu và Đức Thánh Linh được mặc khải là Đức Chúa Trời.
• Giải thích rằng đây là một mầu nhiệm vượt quá trí hiểu loài người, nhưng là điều Đức Chúa Trời đã tự mặc khải về chính Ngài.
• Tập trung vào Tin Lành cứu rỗi: Chúa Giê-xu là Đức Chúa Trời trở nên con người để cứu chúng ta.

5. Trong Sự Thờ Phượng: Chúng ta thờ phượng một Đức Chúa Trời duy nhất, Đấng hiện hữu trong Ba Ngôi. Các bài thánh ca, lời cầu nguyện và sự ngợi khen của chúng ta có thể hướng về từng Ngôi Vị trong sự nhận biết về công việc đặc biệt của từng Ngôi, nhưng cuối cùng, vinh hiển đều quy về một Đức Chúa Trời mà thôi.

Vậy, câu trả lời rõ ràng cho câu hỏi "Có phải Cơ Đốc giáo tin vào ba vị thần?" là KHÔNG. Cơ Đốc giáo dựa trên Kinh Thánh tin vào một Đức Chúa Trời chân thần và hằng sống duy nhất, Đấng đã tự mặc khải chính Ngài là Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con (Ngôi Lời nhập thể là Chúa Giê-xu Christ), và Đức Thánh Linh. Ba Ngôi Vị phân biệt nhưng hiệp một cách trọn vẹn trong một bản thể, quyền năng và vinh hiển.

Mầu nhiệm Ba Ngôi là nền tảng cho mọi niềm tin và thực hành Cơ Đốc. Nó bảo vệ chúng ta khỏi sự sai lầm của thuyết đa thần, đồng thời mở ra cho chúng ta một sự hiểu biết phong phú về Đức Chúa Trời là Tình Yêu (1 Giăng 4:8) – vì từ trước muôn đời, đã có mối tương giao yêu thương giữa các Ngôi Vị trong Ba Ngôi. Chính tình yêu đó đã tuôn đổ ra cho chúng ta qua sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ. Ước mong mỗi chúng ta không chỉ hiểu biết giáo lý này trong đầu, nhưng còn kinh nghiệm mối tương giao sâu nhiệm với Đức Chúa Trời Ba Ngôi trong đời sống hằng ngày, để từ đó sống, cầu nguyện, thờ phượng và làm chứng cách trung tín.