Có đúng không khi mọi điều xảy ra đều có lý do?

“Mọi sự xảy ra đều có lý do của nó” – đây là một câu nói phổ biến, được dùng như một lời an ủi trong những hoàn cảnh khó khăn, bất ngờ hay bi thương. Nhưng với tư cách là Cơ Đốc nhân, liệu chúng ta có thể tuyên bố điều này một cách tuyệt đối dựa trên Kinh Thánh? Câu trả lời không đơn giản là “đúng” hay “sai”, mà đòi hỏi một sự phân tích thần học cẩn thận dựa trên Lời Chúa, phân biệt giữa chủ quyền tối cao của Đức Chúa Trời, ý chí tự do của con người, sự hiện diện của tội lỗi và ma quỷ trong thế gian, và mục đích tối hậu tốt lành của Đức Chúa Trời cho những kẻ yêu mến Ngài.

Trước hết, Kinh Thánh khẳng định cách rõ ràng về chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời trên mọi sự. Ngài là Đấng Tạo Hóa và là Đấng bảo tồn muôn vật. Sứ đồ Phao-lô viết: “Vì muôn vật đều là từ Ngài, bởi Ngài, và hướng về Ngài. Vinh hiển cho Ngài đời đời vô cùng! A-men.” (Rô-ma 11:36). Đấng Christ “giữ muôn vật bởi lời quyền phép mình” (Hê-bơ-rơ 1:3). Điều này có nghĩa không một sự kiện nào xảy ra ngoài tầm kiểm soát và sự biết trước của Đức Chúa Trời.

Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng trình bày một thế giới thực tại nơi sự dữ, đau đớn và thảm kịch hiện hữu. Nguồn gốc của những điều này không đến từ Đức Chúa Trời, vì “Đức Chúa Trời là sự sáng, trong Ngài chẳng có sự tối tăm đâu” (1 Giăng 1:5). Sự dữ bước vào thế gian qua tội lỗi của con người (Sáng Thế Ký 3) và sự nổi loạn của ma quỷ. Vì vậy, chúng ta phải phân biệt giữa ý muốn trực tiếp của Đức Chúa Trời và sự cho phép của Ngài trong chủ quyền tối cao của mình. Gióp là một minh họa rõ ràng: Sa-tan phải xin phép Chúa mới có thể thử thách Gióp (Gióp 1:12; 2:6). Chúa không trực tiếp gây ra những tai họa, nhưng trong chủ quyền của Ngài, Ngài cho phép chúng xảy ra trong một giới hạn nhất định.

Trong tiếng Hy Lạp, từ “ý muốn” (thelēma) của Đức Chúa Trời cũng được hiểu theo nhiều khía cạnh. Có ý muốn mạng lệnh (thelema prostagmatikos) – là những điều Ngài truyền dạy con người phải làm (như Mười Điều Răn). Và có ý muốn chủ tể (thelema decretalis) – là mục đích tối hậu bất khả kháng của Ngài, trong đó bao hàm cả việc Ngài cho phép những điều trái với ý muốn mạng lệnh của Ngài (như sự chối bỏ của Giu-đa) để hoàn thành mục đích cứu rỗi (Công vụ 2:23).

Một số câu Kinh Thánh thường được trích dẫn để ủng hộ quan điểm “mọi sự xảy ra đều có lý do”:

1. Rô-ma 8:28: “Vả, chúng ta biết rằng mọi sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Đức Chúa Trời, tức là cho kẻ được gọi theo ý muốn Ngài đã định.” Đây là nền tảng vững chắc cho niềm tin của chúng ta. Lưu ý: Câu này không nói “mọi sự là tốt lành”, nhưng nói Đức Chúa Trời, trong chủ quyền và sự khôn ngoan vô hạn của Ngài, có thể hiệp lại mọi sự (kể cả những điều xấu, tội lỗi, thảm kịch) để sinh ra ích lợi tối hậu cho con dân Ngài. Lý do tối hậu đó là “được nên giống như hình ảnh Con Ngài” (câu 29).

2. Sáng Thế Ký 50:20: Lời của Giô-sép nói với các anh: “Các anh toan hại tôi, nhưng Đức Chúa Trời lại toan làm điều ích cho tôi, hầu cho cứu sự sống nhiều người, y như đã xảy đến ngày nay.” Hành động bán Giô-sép làm nô lệ là một tội ác, xuất phát từ lòng ganh ghét của con người. Đức Chúa Trời không trực tiếp gây ra tội đó. Nhưng trong chủ quyền của Ngài, Ngài đã sử dụng hành động tội lỗi đó để hoàn thành mục đích cứu rỗi lớn hơn. Đây là mẫu mực của việc Đức Chúa Trời “hiệp lại” mọi sự.

3. Truyền Đạo 3:1-8: “Mọi việc đều có thì tiết, mọi sự dưới trời đều có kỳ định.” Đoạn này nói về tính trật tự và sự an bài của Đức Chúa Trời trong vũ trụ, nhưng không có nghĩa mọi hành động cá nhân (như “giết chóc” – câu 3) đều trực tiếp do Chúa sai khiến. Nó chỉ ra rằng có một trật tự và thời điểm trong kế hoạch tổng thể của Đức Chúa Trời.

4. Ê-sai 55:8-9: “Đức Giê-hô-va phán: Ý tưởng ta chẳng phải ý tưởng các ngươi, đường lối các ngươi chẳng phải đường lối ta… vì các từng trời cao hơn đất bao nhiêu, thì đường lối ta cao hơn đường lối các ngươi, ý tưởng ta cao hơn ý tưởng các ngươi bấy nhiêu.” Đoạn này nhắc nhở chúng ta rằng thường thì “lý do” của sự việc vượt quá tầm hiểu biết hữu hạn của chúng ta. Chúng ta được kêu gọi tin cậy vào bản tính và sự khôn ngoan của Ngài, hơn là đòi hỏi một lời giải thích rõ ràng cho từng biến cố.

Kinh Thánh cho thấy nhiều điều xảy ra hoàn toàn trái ngược với ý muốn rõ rệt của Đức Chúa Trời:

• Tội lỗi và sự phản nghịch của con người: “Đức Chúa Trời chẳng muốn cho ai chết mất, song muốn cho mọi người đều ăn năn.” (2 Phi-e-rơ 3:9). Sự cứng lòng, không ăn năn là do ý chí tự do của con người, không phải “lý do” trực tiếp từ Đức Chúa Trời.
• Cơn cám dỗ: “Chớ có ai nói mình bị Đức Chúa Trời cám dỗ; vì Đức Chúa Trời chẳng bị sự ác nào cám dỗ được, và chính Ngài cũng không cám dỗ ai.” (Gia-cơ 1:13). Cám dỗ đến từ dục vọng cá nhân và ma quỷ.
• Sự tàn ác, bất công: Những tội ác như giết người, lừa dối trực tiếp vi phạm luật pháp của Đức Chúa Trời. Chúng xảy ra vì lòng người đầy tội lỗi (Ma-thi-ơ 15:19).

Như vậy, nếu nói “mọi điều xảy ra đều có lý do” theo nghĩa mọi sự đều là ý muốn trực tiếp, tích cực từ Đức Chúa Trời, thì điều đó là sai lầm và có thể gây tổn thương sâu sắc (ví dụ: nói với nạn nhân của lạm dụng rằng Chúa trực tiếp muốn điều đó xảy ra vì một lý do nào đó). Điều này biến Đức Chúa Trời thành tác giả của tội lỗi, trái ngược với bản tính thánh khiết của Ngài.

Đây là sự khác biệt căn bản giữa thần học Cơ Đốc và thuyết định mệnh. Chúng ta tin vào một Đức Chúa Trời chủ tể, không tin vào một “định mệnh” mù quáng. Sự khẳng định của đức tin chúng ta là:

Trong một thế gian đầy tội lỗi và hỗn loạn, nơi những điều tồi tệ xảy ra (thường do tội lỗi, ma quỷ hoặc hệ quả của sự sa ngã), Đức Chúa Trời Toàn Năng, trong ân điển và quyền năng vô hạn của Ngài, có thể và sẽ chuộc lại những sự kiện đau thương đó, biến đổi chúng để phục vụ cho mục đích tốt lành tối hậu của Ngài cho những người thuộc về Ngài, và cho vinh hiển của Danh Ngài.

Thập tự giá của Chúa Giê-xu Christ là minh chứng vĩ đại nhất cho chân lý này. Sự phản bội, bất công, tra tấn và giết chóc tàn ác nhất trong lịch sử – việc đóng đinh Con Đức Chúa Trời – đã được Đức Chúa Trời dùng để thực hiện kế hoạch cứu chuộc nhân loại (Công vụ 2:23-24). Đức Chúa Trời đã biến điều xấu xa nhất thành điều tốt lành nhất.

1. Thay Đổi Câu Hỏi: Thay vì vật lộn với câu hỏi “Tại sao điều này xảy ra với tôi?” (một câu hỏi có thể không bao giờ có lời đáp trên đất này), hãy hướng đến những câu hỏi mang tính xây dựng hơn: “Lạy Chúa, giữa hoàn cảnh này, Ngài muốn dạy con điều gì? Ngài muốn con trưởng thành ra sao? Con có thể tìm thấy sự hiện diện và ơn đủ của Ngài ở đâu?” (Xem 2 Cô-rinh-tô 12:7-10 – nan đề của Phao-lô).

2. Tập Trung Vào Đấng Chịu Đau Khổ Cùng Chúng Ta: Chúa Giê-xu không phải là một vị thần xa cách. Ngài đã bước vào nỗi đau của nhân loại. Khi đối diện với đau khổ, chúng ta có thể chạy đến với “thầy tế lễ thượng phẩm… có thể thương xót người ngu dốt và kẻ sai lầm, vì chính mình Ngài cũng bị sự yếu đuối vây phủ.” (Hê-bơ-rơ 4:15). Ngài hiểu và đồng hành.

3. Sống Với Sự Bảo Đảm Của Rô-ma 8:28: Hãy ghi nhớ lời hứa này như một “mỏ neo” cho linh hồn. Ngay cả khi không thấy đường, hãy tin rằng Đức Chúa Trời đang làm việc. Sự tin cậy này không hủy bỏ nỗi đau, nhưng cho chúng ta hy vọng giữa nỗi đau.

4. Phân Biệt Giữa Nguyên Nhân Và Mục Đích: Đừng quy kết mọi tai ương là “sự trừng phạt” trực tiếp từ Chúa (như các bạn của Gióp đã sai lầm). Hãy nhớ: Đức Chúa Trời có thể có một mục đích rèn luyện (Hê-bơ-rơ 12:5-11) trong hoạn nạn, nhưng không phải mọi hoạn nạn đều là hình phạt cho một tội cụ thể.

5. Trở Thành Công Cụ Của Sự An Ủi: Thay vì nói với người đang đau khổ rằng “Chắc chắn Chúa có lý do”, hãy thực hành sự “cảm thông của thánh đồ” (Bài Tín Điều Các Sứ Đồ). Hãy khóc với kẻ khóc, lắng nghe, và chỉ ra Chúa Giê-xu là Đấng đồng mang gánh nặng.

Vậy, có đúng không khi mọi điều xảy ra đều có lý do? Câu trả lời là:

• Không, nếu chúng ta hiểu “lý do” đó là ý muốn trực tiếp, chủ động, tích cực từ Đức Chúa Trời cho mọi biến cố xấu. Thế gian này đang bị ảnh hưởng bởi tội lỗi, và nhiều điều tồi tệ xảy ra chống lại ý muốn tốt lành của Ngài.
• Có, nếu chúng ta hiểu rằng trong chủ quyền tối cao và sự khôn ngoan vô hạn của Đức Chúa Trời, Ngài không lãng phí bất cứ điều gì trong đời sống con dân Ngài. Ngài có quyền năng siêu việt để chuộc lại những thảm kịch, những lựa chọn sai lầm, và những nỗi đau, rồi dệt nên chúng thành một phần của câu chuyện lớn hơn – câu chuyện về sự cứu chuộc, sự nên thánh và vinh hiển của Ngài.

Cuối cùng, sự đáp ứng của chúng ta không phải là một triết lý khô khan, mà là một đức tin sống động nơi chính Con Ngài, Chúa Giê-xu Christ. Ngài là Lời Đức Chúa Trời nhập thể, Đấng đã bước vào sự hỗn loạn và đau khổ của thế gian, gánh chịu mọi hậu quả của tội lỗi thay cho chúng ta, và qua sự phục sinh, Ngài đảm bảo rằng mọi nỗi đau đều sẽ được Ngài chuộc lại và chữa lành trong cõi đời đời. Vì thế, chúng ta có thể bước đi trong tin cậy, không phải vì chúng ta hiểu hết mọi lý do, nhưng vì chúng ta biết Đấng nắm giữ ngày mai, và Ngài là Đấng hoàn toàn đáng tin cậy.