Kinh Thánh nói gì về sự tự vệ?

Chủ đề về sự tự vệ luôn là một vấn đề đạo đức phức tạp và đầy thách thức đối với Cơ Đốc nhân. Làm thế nào để dung hòa giữa mạng lệnh yêu thương kẻ thù, dâng má bên kia với bổn phận bảo vệ mạng sống của chính mình, người thân và người vô tội? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Kinh Thánh để khám phá các nguyên tắc, ví dụ và sự dạy dỗ có liên quan đến quyền và phạm vi của sự tự vệ, được soi sáng bởi ngữ cảnh văn hóa và ngôn ngữ gốc.

Trước khi đi vào các tình huống cụ thể, chúng ta phải nhận thức được giá trị thiêng liêng của sự sống con người trong cái nhìn của Đức Chúa Trời. “Ngài đã làm cho muôn dân sanh ra bởi chỉ một người” (Công Vụ 17:26) và mỗi con người đều được tạo dựng theo “hình ảnh Đức Chúa Trời” (Sáng Thế Ký 1:27). Điều này đặt nền tảng cho giá trị tuyệt đối của nhân mạng. Luật pháp Môi-se sau đó đã cụ thể hóa nguyên tắc này bằng luật “mạng đền mạng” (Xuất Ê-díp-tô Ký 21:23), thiết lập nguyên tắc công bằng tỷ lệ (lex talionis), không phải để khuyến khích báo thù cá nhân, mà để hạn chế sự trả thù quá mức và giao quyền xét xử cho hệ thống tư pháp (Lê-vi Ký 24:17-22).

Một nguyên tắc nền tảng khác trong Cựu Ước là trách nhiệm bảo vệ người yếu đuối, vô tội. Châm Ngôn 24:11-12 nghiêm khắc dạy: “Hãy giải cứu kẻ bị dẫn đến sự chết, và chớ ngăn cản kẻ bị đem đi giết. Ví bằng ngươi nói: ‘Nầy, chúng ta chẳng biết điều đó’, thì Đấng cân lòng người há chẳng xem xét sao? ... Ngài sẽ báo lại cho mỗi người tùy theo công việc họ.” Sự thờ ơ trước cái ác đang tàn hại người vô tội bị xem là có tội.

Trong bối cảnh xã hội Israel cổ đại, luật pháp công nhận quyền tự vệ chính đáng, đặc biệt trong việc bảo vệ tài sản và chống trộm cướp.

• Xuất Ê-díp-tô Ký 22:2-3 quy định rõ: “Nếu kẻ trộm đang đào ngạch ban đêm mà bị đánh chết, thì không có tội huyết cho kẻ đánh. Nhưng nếu việc xảy ra lúc mặt trời mọc rồi, thì có tội huyết cho kẻ đánh.” Sự phân biệt giữa “ban đêm” và “ban ngày” rất quan trọng. Ban đêm, chủ nhà khó phân biệt ý định của kẻ đột nhập (chỉ trộm cắp hay sát hại?), và hành động chống trả có thể được xem là tự vệ cần thiết. Còn ban ngày, nguy cơ bị tấn công mạng sống thấp hơn, việc giết kẻ trộm sẽ bị xem là hình phạt quá mức.
• Toàn bộ lịch sử Israel từ thời các Quan Xét đến các Vua đầy rẫy những cuộc chiến “thánh chiến” (herem) được Đức Giê-hô-va truyền lệnh (ví dụ: Phục Truyền 20; Giô-suê 6-8). Điều này cho thấy trong kế hoạch cứu chuộc của Ngài, Đức Chúa Trời có lúc sử dụng vũ lực của dân sự Ngài như một công cụ đoán phát và bảo vệ sự tồn vong của dân giao ước.
• Các cá nhân như Đa-vít không chỉ chiến đấu vì vua Sau-lơ mà còn tự vệ và bảo vệ đoàn tùy tùng khỏi những kẻ săn đuổi (1 Sa-mu-ên 25). Hành động của Đa-vít thường là phòng thủ và tránh né hơn là chủ động tấn công Sau-lơ (1 Sa-mu-ên 24, 26).

Đây là phần then chốt và cũng gây nhiều tranh cãi nhất. Chúa Giê-xu đưa ra những tiêu chuẩn đạo đức vượt trội luật pháp cũ trong Bài Giảng Trên Núi.

Ma-thi-ơ 5:38-48 là phân đoạn trọng tâm: “Các ngươi có nghe lời phán rằng: Hãy mắt đền mắt, răng đền răng. Song ta nói cùng các ngươi, đừng chống cự kẻ dữ trái; nếu ai vả má bên hữu ngươi, hãy đưa má bên kia cho họ nữa... Các ngươi có nghe lời phán rằng: Hãy yêu người lân cận, và hãy ghét kẻ thù nghịch mình. Song ta nói cùng các ngươi: Hãy yêu kẻ thù nghịch, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi.”

Cần giải nghĩa từ ngữ và ngữ cảnh:

• “Má bên hữu” (σιαγόνα δεξιάν - siagona dexian): Trong văn hóa Do Thái, tát bằng mu bàn tay phải vào má bên phải của đối phương (vì tay thuận là tay phải) là một sự sỉ nhục nặng nề, nhằm hạ nhục hơn là gây thương tích. Chúa Giê-xu dạy môn đồ “đừng chống cự kẻ dữ” (μὴ ἀντιστῆναι τῷ πονηρῷ - mē antistēnai tō ponērō). Động từ “antistēnai” mang nghĩa “chống lại, đối kháng, phản kháng một cách chủ động và thù địch”. Chúa không cấm mọi hình thức tự vệ, nhưng Ngài cấm tinh thần báo thù và trả đũa cá nhân.
• “Đưa má bên kia”: Đây là một phép cường điệu (hyperbole) để nhấn mạnh nguyên tắc từ bỏ quyền lợi cá nhân bị xâm phạm, chọn thái độ không báo thù, và phá vỡ vòng xoáy bạo lực. Nó nhấn mạnh đến thái độ nội tâm hơn là một quy tắc hành động cứng nhắc cho mọi tình huống.

Chúa Giê-xu cũng từng dùng vũ lực khi cần thiết để bảo vệ sự thánh khiết của Đền Thờ (Giăng 2:13-17). Ngài khuyên các môn đồ bán áo để mua gươm (Lu-ca 22:36-38), nhưng ngay sau đó lại quở Phê-rô dùng gươm để bảo vệ Ngài (Ma-thi-ơ 26:52). Sự dường như mâu thuẫn này cần được hiểu trong ngữ cảnh:

• Lu-ca 22:36: “Ai không có gươm, hãy bán áo ngoài đi mà mua.” Ở đây, từ “gươm” (μάχαιραν - machairan) có thể là một ẩn dụ về sự chuẩn bị đối mặt với sự thù nghịch và nguy hiểm, hoặc một công cụ phòng vệ trên hành trình nguy hiểm (các sứ đồ thường đi đường vắng). Khi Phê-rô dùng gươm, Chúa Giê-xu chữa lành tai kẻ đầy tớ và phán: “Hãy nạp gươm vào vỏ; vì ai cầm gươm thì sẽ bị chết bởi gươm.” (Ma-thi-ơ 26:52). Hành động của Phê-rô là cố gắng ngăn cản kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời và sử dụng bạo lực cho mục đích cá nhân (bảo vệ Đấng Mê-si theo ý mình).

Các thư tín Tân Ước cung cấp thêm góc nhìn:

• Rô-ma 12:17-21: Phao-lô lặp lại lời dạy của Chúa: “Chớ ác thắng ác... nếu có thể được, thì hãy hết sức mình mà hòa thuận với mọi người... Chớ để cho sự ác thắng mình, nhưng hãy lấy điều thiện thắng sự ác.” Đây là nguyên tắc cho thái độ cá nhân.
• Rô-ma 13:1-4: Quan trọng hơn, Phao-lô dạy rằng nhà cầm quyền là “người giúp việc của Đức Chúa Trời để làm ích cho ngươi... là kẻ báo thù để thạnh nộ trên kẻ làm ác.” Điều này ủy quyền (delegates) việc sử dụng vũ lực hợp pháp cho chính quyền để duy trì trật tự, bảo vệ người lành và trừng phạt kẻ ác. Đây là cơ sở Kinh Thánh cho cảnh sát và quân đội.
• 1 Phi-e-rơ 2:13-14 cũng xác nhận vai trò này của nhà cầm quyền.

Tổng hợp các nguyên tắc trên, chúng ta có thể rút ra những hướng dẫn thực tiễn:

1. Phân Biệt Giữa Báo Thù Cá Nhân và Tự Vệ Chính Đáng: Kinh Thánh nghiêm cấm tuyệt đối tinh thần báo thù (Rô-ma 12:19). Tuy nhiên, việc sử dụng lực lượng cần thiết để ngăn chặn ngay lập tức một cuộc tấn công nhằm vào mạng sống của mình hoặc người vô tội có thể được xem xét dưới góc độ tự vệ và bảo vệ người khác.
2. Ưu Tiên Các Giải Pháp Hòa Bình và Khôn Ngoan: Cơ Đốc nhân nên tìm mọi cách để tránh xung đột và tự vệ. “Khi nào có thể được, thì hãy hết sức mình mà hòa thuận với mọi người.” (Rô-ma 12:18). Điều này bao gồm việc rời khỏi hiện trường nguy hiểm, kêu gọi sự giúp đỡ của nhà chức trách, và sử dụng khôn ngoan để không đặt mình vào tình thế nguy hiểm không cần thiết.
3. Trách Nhiệm Bảo Vệ Người Yếu Đuối: Trách nhiệm của người chồng, người cha, người lãnh đạo là bảo vệ gia đình và người được giao phó (1 Ti-mô-thê 5:8). Sự thờ ơ khi gia đình bị tấn công có thể bị xem là thiếu trách nhiệm. Hành động bảo vệ ở đây xuất phát từ tình yêu thương (agapē), không phải từ lòng căm thù.
4. Tôn Trọng và Vâng Phục Nhà Chức Trách Hợp Pháp: Việc sử dụng vũ lực nên được ủy quyền cho các cơ quan thực thi pháp luật. Cơ Đốc nhân có thể và nên phục vụ trong các ngành này với tư cách là “kẻ giúp việc của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 13:4) để thực thi công lý và bảo vệ công dân.
5. Tâm Tri và Thái Độ Là Quan Trọng Hành Động: Điều Chúa Giê-xu quan tâm nhất là sự biến đổi tấm lòng. Ngài kêu gọi chúng ta từ bỏ quyền lợi cá nhân, tha thứ, và yêu thương ngay cả kẻ thù. Ngay cả khi trong một tình huống cực kỳ hi hữu, hành động tự vệ thể xác có thể cần thiết, thì thái độ trong lòng vẫn không được là sự căm thù hay mong muốn trả thù.
6. Tập Trung Vào Trận Chiến Thuộc Linh: Cuối cùng, sự tự vệ quan trọng nhất của Cơ Đốc nhân là chống lại ma quỷ và tội lỗi. “Hãy mang lấy mọi khí giới của Đức Chúa Trời, để được đứng vững mà địch cùng mưu kế của ma quỷ.” (Ê-phê-sô 6:11). Khí giới thuộc linh (đức tin, lẽ thật, sự công bình) mới là vũ khí chính cho người tin Chúa.

Kinh Thánh không đưa ra một quy tắc đơn giản, cứng nhắc cho mọi tình huống về tự vệ. Thay vào đó, nó cung cấp một khuôn khổ đạo đức phức tạp dựa trên các nguyên tắc: giá trị thiêng liêng của sự sống, lời kêu gọi yêu thương và không báo thù, trách nhiệm bảo vệ người vô tội, và sự ủy quyền của nhà cầm quyền.

Lời dạy của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 5 đưa tiêu chuẩn môn đồ lên mức cao nhất: từ bỏ quyền lợi cá nhân, chấp nhận tổn thất, và yêu kẻ thù. Đây là lý tưởng mà mọi Cơ Đốc nhân phải hướng đến trong tấm lòng. Trong thế giới thực tại đầy tội lỗi, khi đối diện với sự ác muốn hủy diệt sự sống, các hành động tự vệ hoặc bảo vệ người khác có thể được xem xét một cách thận trọng, với tấm lòng đau buồn chứ không phải hận thù, luôn ưu tiên các giải pháp hòa bình, và tôn trọng luật pháp.

Cuối cùng, mỗi tín hữu phải cầu nguyện, tìm kiếm sự khôn ngoan từ Đức Thánh Linh (Gia-cơ 1:5) và sự dẫn dắt của Lời Chúa cho từng hoàn cảnh cụ thể, luôn nhớ rằng sự chiến thắng vĩ đại nhất của chúng ta không nằm ở việc bảo toàn mạng sống thể xác, mà ở trong Đấng Christ, Đấng đã chiến thắng sự chết và ban cho chúng ta sự sống đời đời.