Giô-suê, thầy tế lễ thượng phẩm là ai?

Trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi của Đức Chúa Trời, một số nhân vật nổi lên không chỉ vì vai trò lịch sử của họ mà còn vì ý nghĩa tiên tri sâu sắc mà cuộc đời họ biểu thị. Giô-suê, thầy tế lễ thượng phẩm thời kỳ hồi hương từ chốn phu tù Babylon, là một trong những nhân vật như vậy. Ông không chỉ là một thủ lĩnh tôn giáo trong một giai đoạn then chốt của dân Y-sơ-ra-ên, mà hình ảnh của ông trong sách tiên tri Xa-cha-ri còn trở nên một bức tranh sống động, báo trước về công việc của Đấng Mê-si – Chúa Giê-xu Christ, Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm trọn vẹn của chúng ta.

Để hiểu về Giô-suê, trước hết chúng ta phải đặt ông vào bối cảnh lịch sử. Sau 70 năm bị lưu đày tại Babylon, Đức Chúa Trời dấy lên lòng vua Si-ru nước Phe-rơ-sơ ra chỉ dụ cho phép dân Giu-đa trở về Giê-ru-sa-lem để xây lại đền thờ (Ê-xơ-ra 1:1-4). Trong đợt hồi hương đầu tiên, do Xô-rô-ba-bên (một dòng dõi vua Đa-vít) lãnh đạo về mặt chính trị và Giô-suê, con trai của Giô-xa-đác, lãnh đạo về mặt tôn giáo với tư cách là thầy tế lễ thượng phẩm (Ê-xơ-ra 3:2, 8; 5:2).

Danh tính của ông được xác định rõ: "Giô-suê, con trai của Giô-xa-đác" (Ê-xơ-ra 3:2). Tên Hê-bơ-rơ của ông là יְהוֹשֻׁעַ (Yehoshua), có nghĩa là "Đức Giê-hô-va là sự cứu rỗi". Đây cũng chính là tên gốc của Chúa Giê-xu (trong Hy Lạp là Ἰησοῦς - Iēsous). Ngay từ tên gọi, chúng ta đã thấy một sự kết nối tiên tri: cả Giô-suê lẫn Chúa Giê-xu đều mang trong danh tính sứ mạng cứu rỗi từ Đức Giê-hô-va.

Công việc chính của Giô-suê và Xô-rô-ba-bên là tái thiết bàn thờ và khởi công xây lại đền thờ của Đức Giê-hô-va, một công việc đầy thách thức trước sự chống đối, nản lòng và những khó khăn về vật chất (Ê-xơ-ra 4:1-5). Vai trò của Giô-suê là vô cùng quan trọng, vì ông đại diện cho sự phục hồi chức vụ tế lễ, là trung gian giữa Đức Chúa Trời và dân sự trong việc dâng của lễ và cầu nguyện.

Bức tranh quan trọng và sâu sắc nhất về Giô-suê được tìm thấy không phải trong sách lịch sử, mà trong sách tiên tri. Trong khải tượng của tiên tri Xa-cha-ri (khoảng năm 520 TCN), Đức Chúa Trời ban cho một sứ điệp đầy hình ảnh về thầy tế lễ thượng phẩm Giô-suê.

Xa-cha-ri 3:1-5 chép: "Đoạn, Ngài cho ta xem thấy thầy tế lễ cả Giô-suê đương đứng trước mặt thiên sứ của Đức Giê-hô-va, và Sa-tan đứng bên hữu người đặng đối địch người. Đức Giê-hô-va phán cùng Sa-tan rằng: Hỡi Sa-tan, nguyền Đức Giê-hô-va quở trách ngươi!... Giô-suê mặc áo bẩn đương đứng trước mặt thiên sứ. Thiên sứ cất tiếng nói cùng những kẻ đứng trước mặt mình rằng: Hãy lột áo bẩn của người. Lại nói cùng người rằng: Nầy, ta đã cất sự gian ác của ngươi khỏi ngươi, và mặc áo lễ cho ngươi. Ta lại nói: Khá đội mão tinh sạch lên đầu ngươi. Thì họ đội mão tinh sạch lên đầu người, và mặc áo cho người."

Khải tượng này chứa đựng những biểu tượng thần học vô cùng phong phú:

• Giô-suê đứng trước mặt thiên sứ của Đức Giê-hô-va: Điều này biểu thị sự phán xét, sự trình diện trước tòa án thiên thượng. Vị thầy tế lễ thượng phẩm, đáng lẽ phải thanh sạch để đại diện cho dân sự, lại đứng ở vị trí bị cáo.
• Sa-tan đứng bên hữu để cáo, hoặc đối địch (Hebrew: שׂטן - satan, có nghĩa là "kẻ buộc tội"): Hình ảnh này phản ánh vai trò của Sa-tan là "kẻ kiện cáo anh em chúng ta... trước mặt Đức Chúa Trời ngày đêm" (Khải Huyền 12:10). Sự cáo trách của hắn có lẽ dựa trên tình trạng thực tế: Giô-suê và dân sự mới hồi hương vừa trải qua phu tù, vừa sống trong cảnh ô uế, và có lẽ chính bản thân Giô-suê cũng không hoàn toàn vô tội.
• Áo bẩn (Hebrew: בּגדים צֹאִים - begadim tso'im): Đây là trung tâm của vấn đề. Áo tế lễ phải là "áo thánh" (Xuất Ê-díp-tô 28:2). "Áo bẩn" tượng trưng cho tội lỗi, sự ô uế và sự bất xứng của con người. Nó cho thấy dù ở chức vụ cao nhất, Giô-suê vẫn là một tội nhân cần sự thanh tẩy.
• Lời tuyên bố của Đức Giê-hô-va: "Nguyền Đức Giê-hô-va quở trách ngươi, hỡi Sa-tan!": Đây là ân điển can thiệp trực tiếp. Sự cứu rỗi không bắt đầu từ sự thanh sạch của con người, mà từ sự lựa chọn và quyết định tha thứ của Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng biện hộ cho dân Ngài.
• Hành động "cất áo bẩn" và "mặc áo lễ", "đội mão tinh sạch": Đây là sự trao đổi kỳ diệu. Đức Chúa Trời không chỉ tha tội (cất đi), mà còn xưng công bình (mặc vào). "Áo lễ" và "mão tinh sạch" tượng trưng cho sự công bình, sự vinh hiển và chức vụ được phục hồi. Hành động này không do Giô-suê thực hiện, mà do các thiên sứ thực hiện theo lệnh của Đức Giê-hô-va – nhấn mạnh rằng sự công bình này là một món quà được ban cho.

Khải tượng không dừng lại ở đó. Sau khi phục hồi Giô-suê, Đức Giê-hô-va ban một lời hứa đầy ý nghĩa tiên tri:

Xa-cha-ri 3:8-9: "Hỡi Giô-suê, thầy tế lễ cả, hãy nghe... nầy, ta sẽ dẫn tôi tớ ta là CHỒI MỌC đến. Vì nầy, hòn đá mà ta đã đặt trước mặt Giô-suê; trên một hòn đá đó có bảy con mắt; nầy, ta sẽ chạm trổ nó, Đức Giê-hô-va vạn quân phán: và ta sẽ cất sự gian ác của đất nầy đi trong một ngày."

Ở đây, chúng ta thấy rõ sự chuyển từ hình bóng sang thực tại:

• Chồi Mọc (Hebrew: צֶמַח - Tsemach): Đây là một danh hiệu Mê-si quan trọng (xem Giê-rê-mi 23:5, 33:15). Tiên tri chỉ về Đấng sẽ đến, là "tôi tớ" của Đức Giê-hô-va, đấng sẽ mọc lên cách khiêm nhường nhưng nắm giữ quyền cai trị.
• Hòn Đá: Hình ảnh hòn đá với bảy con mắt (biểu thị sự toàn tri trọn vẹn) cũng là một hình ảnh về Đấng Mê-si. Tân Ước xác định Chúa Giê-xu Christ là "hòn đá sống" (1 Phi-e-rơ 2:4) và "hòn đá bị người xây nhà bỏ ra" (Công vụ 4:11). Việc "chạm trổ" nói đến sự chết chuộc tội của Ngài.
• "Ta sẽ cất sự gian ác của đất nầy đi trong một ngày": Đây chính là công việc của thập tự giá! Trên thập tự giá, Chúa Giê-xu đã "cất tội lỗi của thế gian đi trong một ngày" – ngày Ngài chịu chết. Sự kiện lịch sử tại đồi Gô-gô-tha là sự ứng nghiệm trọn vẹn của lời tiên tri này.

Như vậy, Giô-suê, thầy tế lễ thượng phẩm mặc áo bẩn, được tha thứ và mặc áo mới, là một hình bóng tuyệt vời về dân sự của Đức Chúa Trời (bao gồm cả người Giu-đa lẫn Dân Ngoại) được xưng công bình nhờ đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm trọn vẹn của chúng ta.

Sứ đồ Hê-bơ-rơ đã phát triển trọn vẹn chủ đề này, cho chúng ta thấy Chúa Giê-xu là sự ứng nghiệm và vượt trội mọi hình bóng trong Cựu Ước.

Hê-bơ-rơ 4:14-16: "Vậy, vì chúng ta có một thầy tế lễ thượng phẩm lớn đã thấu các từng trời, là Đức Chúa Jêsus, Con Đức Chúa Trời, thì hãy bền giữ đạo chúng ta đã nhận tin... Vì chúng ta không có thầy tế lễ thượng phẩm chẳng có thể cảm thương sự yếu đuối chúng ta, bèn là một thầy tế lễ bị thử thách trong mọi việc cũng như chúng ta, song chẳng phạm tội."

Chúng ta có thể thấy sự tương phản rõ rệt:

• Giô-suê (con người): Mặc áo bẩn (có tội), cần được cất tội lỗi và mặc cho sự công bình từ bên ngoài.
• Chúa Giê-xu (Con Đức Chúa Trời): Hoàn toàn thánh khiết, "chẳng phạm tội". Ngài không cần được tha tội, nhưng chính Ngài là của lễ và thầy tế lễ dâng chính mình làm của lễ chuộc tội cho chúng ta (Hê-bơ-rơ 9:14).
• Giô-suê: Đứng trước mặt thiên sứ với tư cách bị cáo.
• Chúa Giê-xu: Sau khi phục sinh, Ngài "ngồi bên hữu ngai Đức Chúa Trời" (Hê-bơ-rơ 8:1) với tư cách Đấng Biện Hộ thành công và vĩnh viễn cho chúng ta.
• Giô-suê: Chức tế lễ của ông tạm thời và cần được lặp lại (dâng của lễ hằng ngày).
• Chúa Giê-xu: Chức tế lễ của Ngài thuộc về ban Mên-chi-xê-đéc, là đời đời, và của lễ Ngài dâng (chính thân thể Ngài) là một lần đủ cả, có hiệu lực vĩnh viễn (Hê-bơ-rơ 7:24-27).

Lẽ thật về Giô-suê và sự ứng nghiệm nơi Chúa Giê-xu không chỉ là kiến thức lịch sử hay thần học, mà phải biến đổi cuộc sống hằng ngày của chúng ta.

1. Sống Trong Sự Tha Thứ Và Xưng Công Bình Đã Được Ban Cho: Giống như Giô-suê, chúng ta đều mặc "áo bẩn" tội lỗi. Tin Lành tốt lành là: Chúng ta không phải tự giặt sạch áo mình. Qua đức tin nơi Chúa Giê-xu, Đức Chúa Trời đã "cất áo bẩn" (tha tội) và "mặc áo lễ" (xưng công bình) cho chúng ta. Hãy sống với tâm thế của người đã được làm cho sạch và công bình, không còn bị sự cáo trách của Sa-tan và lương tâm kết tội nữa (Rô-ma 8:1, 33-34).

2. Tiếp Tục Đến Với Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm Đầy Lòng Thương Xót: Chúa Giê-xu của chúng ta không phải là một thầy tế lễ xa cách. Ngài cảm thương sự yếu đuối và cám dỗ của chúng ta. Ứng dụng thực tế là: Hãy mạnh dạn đến gần ngôi ơn phước (Hê-bơ-rơ 4:16). Trong mọi nỗi yếu đuối, thất bại, hay tội lỗi vấp phạm, đừng trốn tránh Chúa. Hãy chạy đến với Ngài để được thương xót, tìm được ân điển và sự giúp đỡ đúng lúc.

3. Gìn Giữ "Áo Lễ" và "Mão Tinh Sạch": Dù sự công bình là món quay được ban, chúng ta được kêu gọi sống xứng đáng với ơn gọi ấy. Khải Huyền 19:8 nói về Hội Thánh được ban cho "vải gai mịn sáng láng và tinh sạch" – là "những việc công bình của các thánh đồ". Điều này nhắc nhở chúng ta sống một đời sống thánh khiết, thể hiện ân điển đã nhận qua những việc làm tốt lành, yêu thương và vâng phục Chúa.

4. Làm Công Việc Xây Dựng "Đền Thờ" Thuộc Linh: Giô-suê cùng Xô-rô-ba-bên xây dựng lại đền thờ vật chất. Hôm nay, chúng ta là "đền thờ của Đức Chúa Trời", và Hội Thánh là nhà thiêng liêng của Ngài (1 Cô-rinh-tô 3:16, 1 Phi-e-rơ 2:5). Chúng ta được kêu gọi góp phần xây dựng Hội Thánh Chúa trong tình yêu thương, sự phục vụ và rao truyền Phúc Âm, bất chấp những chống đối và khó khăn, giữ vững đức tin như những người hồi hương ngày trước.

Giô-suê, thầy tế lễ thượng phẩm, là một nhân vật nối kết lịch sử và lời tiên tri. Ông đứng giữa hai thời đại: thời kỳ phục hưng sau phu tù và thời kỳ chờ đợi Đấng Mê-si. Hình ảnh ông bị cáo với áo bẩn, rồi được tha thứ và mặc áo mới, là một bức tranh tuyệt đẹp về Phúc Âm: Chúa Giê-xu Christ, Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm của chúng ta, đã gánh lấy "áo bẩn" tội lỗi của chúng ta trên thập tự giá, và ban cho chúng ta "áo lễ" công bình của Ngài.

Hãy nhớ rằng, tại thời điểm này, bạn không còn đứng trước mặt thiên sứ với tư cách bị cáo nữa. Nếu bạn đã tin nhận Chúa Giê-xu, bạn đã được mặc áo lễ của sự công bình. Bạn được đứng trong ân điển và ở trong sự hiện diện của Đức Chúa Trời với tư cách là con cái yêu dấu của Ngài. Hãy sống mỗi ngày trong niềm vui và tự do của lẽ thật giải phóng này, và trung tín trong chức vụ Ngài giao phó cho bạn trong "đền thờ" thuộc linh của thời đại mới.