Sách I Tê-sa-lô-ni-ca
Trong bộ sưu tập các thư tín Tân Ước, hai bức thư gửi cho Hội Thánh tại Tê-sa-lô-ni-ca chiếm một vị trí đặc biệt. Chúng không chỉ là những tài liệu cổ nhất trong Tân Ước (được viết khoảng năm 51-52 SCN, sớm hơn cả các sách Phúc Âm) mà còn là một bức tranh chân thực, ấm áp về mối quan hệ giữa một sứ đồ với một Hội Thánh non trẻ đang lớn lên giữa những thử thách. Sách I Tê-sa-lô-ni-ca là một bản văn xuất sắc về sự khích lệ, sự dạy dỗ giáo lý căn bản, và niềm hy vọng sống động về sự tái lâm của Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, cấu trúc, các chủ đề thần học then chốt và ứng dụng thiết thực của bức thư cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Sứ đồ Phao-lô cùng với Si-la và Ti-mô-thê đã thành lập Hội Thánh này trong chuyến hành trình truyền giáo lần thứ hai của mình (Công vụ 17:1-9). Tê-sa-lô-ni-ca là một thành phố cảng trọng yếu, thủ phủ của tỉnh Ma-xê-đoan, một trung tâm thương mại và văn hóa sầm uất, nơi thờ phượng nhiều thần tượng ngoại giáo. Công việc truyền giáo tại đây bắt đầu từ nhà hội, nơi Phao-lô “biện luận với họ về Kinh Thánh” (Công vụ 17:2). Kết quả là một số người Giu-đa và rất nhiều người Hy Lạp kính sợ Đức Chúa Trời, cùng nhiều phụ nữ quý phái đã tin nhận Chúa (Công vụ 17:4).
Tuy nhiên, sự thành công này đã khơi dậy sự ghen tị và bách hại từ những người Giu-đa không tin. Họ gây náo loạn thành phố, tấn công nhà của Gia-sôn, nơi các nhà truyền giáo trú ngụ. Anh em trong Chúa buộc phải đưa Phao-lô và Si-la rời thành ban đêm, đến Bê-rê (Công vụ 17:5-10). Sự ra đi đột ngột này đã khiến Phao-lô rất lo lắng cho tình trạng thuộc linh của các tín hữu non trẻ. Tại A-thên, ông đã sai Ti-mô-thê trở lại Tê-sa-lô-ni-ca để yên ủi và làm vững mạnh đức tin của họ (I Tê-sa-lô-ni-ca 3:1-2). Khi Ti-mô-thê trở về với những tin tức tốt lành về đức tin và tình yêu thương của họ (I Tê-sa-lô-ni-ca 3:6), Phao-lô đã viết bức thư đầu tiên này từ Cô-rinh-tô, tràn ngập lòng biết ơn, sự khích lệ và những lời dạy dỗ cần thiết.
Bức thư có cấu trúc rõ ràng, phản ánh trái tim mục vụ của Phao-lô:
1. Lời Chào Thăm và Tạ Ơn (1:1-10): Phao-lô mở đầu bằng lời tạ ơn Đức Chúa Trời vì đức tin, tình yêu thương và sự trông cậy của họ. Ông đặc biệt đề cao “công việc của đức tin, sự khó nhọc của tình yêu thương, và sự nhịn nhục của sự trông cậy” (1:3). Ông khẳng định họ đã trở nên gương mẫu cho tất cả các tín hữu xứ Ma-xê-đoan và A-chai (1:7-8).
2. Sự Bảo Vệ và Nhắc Lại Chức Vụ của Phao-lô (2:1-12): Có lẽ vì những lời cáo buộc từ kẻ chống đối, Phao-lô nhắc lại cách ông và các đồng lao đã phục vụ giữa họ: không với lời nói xu nịnh, không vì cớ tham lam, không tìm sự vinh hiển của người ta, nhưng “như một người mẹ săn sóc con cái mình” và “như một người cha khuyên bảo con cái mình” (2:7, 11).
3. Sự Bách Hại và Sai Ti-mô-thê Đi Thăm (2:13-3:13): Phao-lô công nhận họ đã tiếp nhận Lời Chúa không phải như lời của loài người, “bèn là lời Đức Chúa Trời” (2:13) và đang chịu khổ từ chính đồng bào mình. Ông bày tỏ nỗi lo âu và niềm vui khi nhận được tin tức tốt lành từ Ti-mô-thê, rồi kết thúc bằng lời cầu nguyện tha thiết cho họ (3:11-13).
4. Lời Khuyên Về Nếp Sống Thánh Khiết (4:1-12): Đây là phần giáo huấn thực tiễn. Phao-lô khuyên họ phải tiến bộ hơn nữa trong nếp sống đẹp lòng Đức Chúa Trời, đặc biệt nhấn mạnh đến sự thánh sạch trong thân thể, tránh sự ô uế tình dục (4:3-5). Từ ngữ Hy Lạp được dùng cho “thánh sạch” là ἁγιασμός (hagiasmos), mang ý nghĩa “biệt riêng ra cho Đức Chúa Trời”. Ông cũng dạy về tình yêu thương anh em và đời sống cần mẫn, yên lặng (4:9-11).
5. Sự Dạy Dỗ Quan Trọng Về Sự Tái Lâm của Chúa (4:13-5:11): Đây là trọng tâm thần học của thư tín. Có vẻ các tín hữu Tê-sa-lô-ni-ca lo lắng về số phận của những người đã qua đời trước khi Chúa tái lâm. Phao-lô trấn an họ bằng một sự mặc khải tuyệt vời:
“Vì sẽ có tiếng kêu lớn và tiếng của thiên sứ lớn cùng tiếng kèn của Đức Chúa Trời, thì chính mình Chúa ở trên trời giáng xuống; bấy giờ những kẻ chết trong Đấng Christ sẽ sống lại trước hết. Kế đến, chúng ta là kẻ sống, mà còn ở lại, sẽ cùng nhau đều được cất lên với họ trong đám mây, giữa khoảng không, mà gặp Chúa ở trên trời; như vậy chúng ta sẽ ở cùng Chúa luôn luôn.” (I Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17)
Sự kiện này, thường được gọi là “Sự Cất Lên” (The Rapture), là niềm hy vọng trọng tâm của Hội Thánh. Từ “cất lên” trong câu 17 dịch từ động từ Hy Lạp ἁρπάζω (harpazō), có nghĩa là “nắm lấy, kéo đi, đem đi cách thình lình và mạnh mẽ”. Tiếp theo, Phao-lô nói về “ngày của Chúa” sẽ đến như kẻ trộm trong ban đêm (5:2), và khích lệ các tín hữu là “con của sự sáng” phải tỉnh thức và tự giữ mình (5:4-8).
6. Những Lời Khuyên Cuối và Chào Thăm (5:12-28): Phần kết thúc bao gồm nhiều mệnh lệnh ngắn gọn, thực tế về đời sống trong cộng đồng Hội Thánh: tôn trọng người lãnh đạo, sống hòa thuận, yên ủi kẻ nản lòng, làm lành, vui mừng, cầu nguyện không thôi, và “chớ dập tắt Thánh Linh” (5:19).
1. Ba Nhân Đức Đối Thần và Đời Sống Mẫu Mẫu: Ngay từ đầu thư, Phao-lô đã đúc kết đời sống Cơ Đốc bằng ba nhân đức: Đức Tin (công việc), Tình Yêu Thương (sự khó nhọc), và Sự Trông Cậy (sự nhịn nhục). Đây không phải là cảm xúc thụ động, mà là những sức mạnh năng động tạo ra kết quả cụ thể. Ứng dụng: Đời sống chúng ta có đang sản sinh ra “công việc” từ đức tin nơi Chúa, “sự khó nhọc” vì tình yêu thương anh em, và “sự nhịn nhục” giữa thử thách vì trông cậy vào tương lai Chúa hứa không? Chúng ta được kêu gọi để trở nên gương mẫu, ảnh hưởng đến những người xung quanh (1:7-8).
2. Thẩm Quyền của Lời Chúa và Thái Độ Phục Vụ: Phao-lô nhấn mạnh rằng thông điệp của ông không phải là “lời của loài người” mà là “Lời Đức Chúa Trời” (2:13). Chính thẩm quyền này biến đổi đời sống. Đồng thời, người rao giảng Lời ấy phải có động cơ trong sáng và thái độ khiêm nhường, phục vụ như cha mẹ với con cái. Ứng dụng: Chúng ta cần tiếp nhận Kinh Thánh với lòng kính sợ và vâng phục như Lời của chính Đức Chúa Trời. Trong mọi chức vụ, hãy phục vụ với tình yêu thương chân thành, không tìm kiếm tư lợi hay danh tiếng.
3. Đời Sống Thánh Khiết và Yêu Thương: Sự thánh khiết (hagiasmos) được đặt trong bối cảnh cụ thể: kiêng khỏi sự ô uế tình dục, biết “giữ lấy vessel của mình” (4:4 – “vessel” có thể hiểu là thân thể hoặc đời sống cá nhân) trong sự tôn trọng. Điều này đi đôi với việc gia tăng tình yêu thương anh em và sống đời sống cần mẫn, không lệ thuộc ai. Ứng dụng: Trong một thế hệ đề cao tự do tính dục, Cơ Đốc nhân được kêu gọi sống thánh sạch, biệt riêng cho Đức Chúa Trời trong thân thể và tâm trí. Đồng thời, sự thánh khiết không tách biệt chúng ta khỏi trách nhiệm yêu thương, giúp đỡ và lao động cách trung tín.
4. Niềm Hy Vọng Sống Động Về Sự Tái Lâm của Chúa: Đây là điểm nhấn mạnh nhất. Sự dạy dỗ về sự cất lên (4:13-18) không nhằm mục đích thỏa mãn sự tò mò về thời gian, mà để an ủi (câu 18) và thúc giục tỉnh thức (5:6). Niềm hy vọng này biến đổi cách chúng ta đối diện với sự chết và sống trong hiện tại. Ứng dụng: Khi đối diện với sự mất mát của tín hữu thân yêu, chúng ta có niềm hy vọng chắc chắn về sự đoàn tụ vinh quang. Mỗi ngày, chúng ta sống với tâm thế tỉnh thức, “mặc áo giáp bằng đức tin và lòng yêu thương, lấy sự trông cậy về sự cứu rỗi làm mão trụ” (5:8), chờ đợi và nóng lòng mong Chúa đến.
5. Đời Sống Cộng Đồng Hội Thánh Đúng Đắn: Những lời khuyên cuối thư vẽ nên một bức tranh về một Hội Thánh lành mạnh: biết tôn trọng và vâng lời người lãnh đạo (5:12-13), kiên nhẫn với mọi người, luôn làm điều lành, vui mừng, cầu nguyện, tạ ơn (5:16-18), không khinh dể các ân tứ như lời tiên tri, nhưng “hãy thử cả mọi sự, điều chi lành thì giữ lấy” (5:21). Ứng dụng: Hội Thánh không phải là một tổ chức hoàn hảo, mà là một gia đình cần sự nương dựa, khích lệ và sửa trị trong tình yêu thương. Mỗi chúng ta có trách nhiệm góp phần xây dựng bầu không khí thuộc linh lành mạnh đó.
Sách I Tê-sa-lô-ni-ca, dù ngắn gọn, lại chứa đựng sự phong phú lạ thường về giáo lý và sự ấm áp mục vụ. Nó cho chúng ta thấy hình ảnh một Hội Thánh non trẻ, dù sống giữa bách hại và hiểu lầm, vẫn giữ vững đức tin, tràn đầy tình yêu thương và hy vọng sống động về sự trở lại của Chúa mình. Bức thư nhắc nhở chúng ta rằng giáo lý đúng đắn và đời sống thực tiễn phải song hành. Sự hiểu biết về sự tái lâm của Đấng Christ không phải để chúng ta thụ động chờ đợi, mà để tích cực sống thánh khiết, yêu thương và tỉnh thức trong hiện tại.
Cuối cùng, lời cầu nguyện của Phao-lô trong I Tê-sa-lô-ni-ca 3:12-13 vẫn là lời cầu nguyện quý báu cho mỗi chúng ta và cho Hội Thánh hôm nay: “Nguyền xin Chúa làm cho anh em đầy dẫy lòng yêu thương đối với nhau và đối với mọi người… để khi Đức Chúa Jêsus, Chúa chúng ta, sẽ đến với hết thảy thánh đồ Ngài, thì lòng anh em được vững vàng, không chỗ trách được trong sự thánh sạch, ở trước mặt Đức Chúa Trời, là Cha chúng ta.” Ước gì chúng ta cũng sống và phục vụ với tinh thần ấy, luôn hướng về ngày hội ngộ vinh quang.