Sách Tít

Trong bộ sưu tập quý giá của các Thư Tín Mục Vụ, Sách Tít chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng, dù ngắn gọn nhưng chứa đựng những nguyên tắc nền tảng cho công tác tổ chức, lãnh đạo và xây dựng đời sống thuộc linh trong cộng đồng Hội Thánh. Được sứ đồ Phao-lô viết cho Tít, một cộng sự trẻ tuổi nhưng vững vàng, bức thư này là một cẩm nang thiết yếu về “sự lành mạnh trong đạo” (Tít 1:13, 2:1) giữa một xã hội sa bại.

Sách Tít, cùng với I & II Ti-mô-thê, được xếp vào nhóm “Thư Tín Mục Vụ” (Pastoral Epistles). Thư được viết bởi Sứ đồ Phao-lô, gửi cho Tít, người con thuộc linh trung tín của ông (Tít 1:4). Dựa trên nội dung, nhiều học giả tin rằng thư được viết sau khi Phao-lô được trả tự do lần đầu (khoảng năm 62-64 S.C.), trong khoảng thời gian ông tiếp tục hành trình truyền giáo, có thể từ Macedonia, trước khi bị bắt lần thứ hai. Địa điểm Tít đang phục vụ là đảo **Crết** (Tít 1:5), một hòn đảo nổi tiếng với nền văn hóa pha trộn và đạo đức suy đồi, thậm chí một nhà thơ bản địa là Ê-phê-mê-nít đã nhận xét: “Người Crết hay nói dối, là thú dữ, ham ăn mà biếng nhác” (Tít 1:12). Chính trong bối cảnh đầy thách thức này, Tít nhận lãnh sứ mạng “sửa sang mọi sự chưa chỉnh” và “lập những trưởng lão” trong các Hội Thánh mới thành lập.

Tên **Tít** (Τίτος, *Titos*) trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là “danh giá”. Ông là người gốc Hy Lạp (Ga-la-ti 2:3), một trong những nhân vật then chốt trong sự nghiệp của Phao-lô. Điểm đáng chú ý là Tít chưa từng chịu phép cắt bì, và Phao-lô đã kiên quyết không để ông chịu cắt bì khi đối diện với những người Giu-đa hóa ở Giê-ru-sa-lem (Ga-la-ti 2:3-5). Điều này biến Tít thành một biểu tượng sống động cho **sự tự do trong ân điển** và nguyên tắc cứu rỗi bởi đức tin, không bởi việc làm của luật pháp. Ông được Phao-lô mô tả là “bạn đồng lao” và “bạn đồng bạn” của mình (II Cô-rinh-tô 8:23), người đã đảm nhiệm những nhiệm vụ khó khăn tại Cô-rinh-tô (II Cô-rinh-tô 7:6-7, 13-14) và sau này là tại Đa-ma-ri (II Ti-mô-thê 4:10). Sự tin cậy Phao-lô dành cho Tít thể hiện qua việc giao phó trọng trách thiết lập trật tự Hội Thánh tại Crết.

Sách Tít có thể được chia thành ba phần chính, xoay quanh chủ đề “Công Việc Lành” được nhắc đi nhắc lại như một mục đích của sự cứu rỗi.

1. Tiêu Chuẩn cho Người Lãnh Đạo Hội Thánh (Chương 1): Phao-lô ủy thác cho Tít nhiệm vụ “sửa sang mọi sự chưa chỉnh” và “lập những trưởng lão trong mỗi thành” (Tít 1:5). Danh từ **“trưởng lão”** (πρεσβύτερος, *presbyteros*) và **“giám mục”** (ἐπίσκοπος, *episkopos*) được dùng thay thế cho nhau (câu 5,7), chỉ về một chức vụ. Tiêu chuẩn cho chức vụ này được liệt kê chi tiết (Tít 1:6-9), nhấn mạnh vào đức tính cá nhân, đời sống gia đình gương mẫu, và khả năng dạy dỗ lẽ thật, bẻ trách những kẻ chống nghịch. Mục đích là để “giữ vững đạo chân thật theo sự dạy dỗ, hầu có thể dùng đạo lành mà khuyên dỗ và bác lại kẻ chống trả” (Tít 1:9). Điều này cho thấy chức vụ không chỉ là địa vị, mà là trách nhiệm chăn dắt và bảo vệ đàn chiên khỏi các giáo sư giả.

2. Giáo Huấn cho Mọi Thành Viên Hội Thánh (Chương 2): Đây là một trong những đoạn súc tích nhất về nền tảng đạo đức Cơ Đốc. Phao-lô đưa ra những lời dạy thực tiễn cho từng nhóm: người già cả, đàn bà trẻ, đàn ông trẻ, và chính Tít (Tít 2:1-10). Mọi lời dạy đều hướng đến mục đích “làm cho đạo của Đức Chúa Trời, là Cứu Chúa chúng ta, được sáng danh trong mọi đường” (Tít 2:10). Nền tảng cho đời sống đạo đức này không phải là luật lệ khô khan, mà là **“ân điển của Đức Chúa Trời”** đã được bày tỏ (Tít 2:11). Từ Hy Lạp **χάρις** (*charis*, ân điển) ở đây không chỉ là sự tha thứ, mà là một quyền năng biến đổi “dạy chúng ta chừa bỏ sự không tin kính và tình dục thế gian, phải sống ở đời nầy theo tiết độ, công bình, nhân đức” (Tít 2:12). Đời sống Cơ Đốc nhân là sự đáp lại và sống phù hợp với ân điển đã nhận.

3. Căn Cứ và Động Lực cho Đời Sống Mới (Chương 3): Phao-lô tiếp tục nhấn mạnh thái độ của tín đồ đối với chính quyền và mọi người (Tít 3:1-2). Ông nhắc nhở họ về quá khứ tội lỗi của chính mình: “Chúng ta ngày trước cũng là người dại dột, bạn nghịch, hay lầm lạc, làm tôi đủ thứ dục vọng và thú vui...” (Tít 3:3). Sự tương phản với hiện tại được tạo nên bởi **“lòng nhân từ và lòng yêu thương của Đức Chúa Trời, là Cứu Chúa chúng ta”** (Tít 3:4). Cụm từ then chốt mô tả sự cứu rỗi là “sự tái sinh và sự đổi mới bởi Đức Thánh Linh” (Tít 3:5). Từ **παλιγγενεσία** (*palingenesia*, tái sinh) và **ἀνακαίνωσις** (*anakainōsis*, đổi mới) cho thấy đây là một công việc của Đức Thánh Linh, không phải bởi “các việc công bình mà chính chúng ta đã làm” (Tít 3:5). Mục đích của sự cứu rỗi này là “hầu chúng ta nhờ ơn Ngài được xưng công bình, trở nên kẻ kế tự của sự sống đời đơn, theo sự trông cậy của chúng ta” (Tít 3:7).

Sách Tít, dù viết cách đây gần 2000 năm, vẫn mang tính thời sự và thiết thực sâu sắc:

1. Đối Với Người Lãnh Đạo Hội Thánh: Các tiêu chuẩn trong Tít 1:6-9 vẫn là thước đo vàng cho mọi chức vụ lãnh đạo. Nó nhắc nhở Hội Thánh phải cẩn trọng trong việc lựa chọn người lãnh đạo, không dựa trên tài năng, sự giàu có hay sức hút cá nhân, mà trên nhân cách, đời sống gia đình và lòng trung tín với Lời Chúa. Người lãnh đạo phải can đảm dạy lẽ lành và bác bỏ sự sai lạc.

2. Đối Với Đời Sống Gia Đình và Xã Hội: Những lời dạy trong chương 2 khẳng định rằng đức tin chân thật phải được thể hiện trong những mối quan hệ hằng ngày. Người vợ, người chồng, người trẻ, người già đều có một “giáo lý” (Tít 2:1,3) dành riêng để sống cho phù hợp với đạo Chúa. Điều này khích lệ chúng ta sống có trách nhiệm, tiết độ và yêu thương, trở thành chứng nhân sống động trong gia đình, nơi làm việc và cộng đồng.

3. Đối Với Cá Nhân Mỗi Tín Đồ: Sách Tít dạy chúng ta sống “tỉnh thức và công bình” trong đời này (Tít 2:12), nhưng luôn “trông đợi sự trông cậy hạnh phước và sự hiện ra của sự vinh hiển Đức Chúa Trời lớn và Cứu Chúa chúng ta là Đức Chúa Jêsus Christ” (Tít 2:13). Đời sống Cơ Đốc là sự cân bằng giữa hiện tại thánh khiết và tương lai hy vọng. Mọi nỗ lực sống đẹp lòng Chúa đều bắt nguồn từ việc chiêm ngưỡng và kinh nghiệm ân điển biến đổi của Ngài, chứ không từ nỗ lực tự cứu của bản thân.

4. Đối Với Công Tác Xã Hội: Lời dạy “hãy chăm làm việc lành” (Tít 3:8, 14) thúc giục Hội Thánh tích cực tham gia phục vụ cộng đồng, giúp đỡ người thiếu thốn. Việc lành là kết quả tất yếu của đức tin chân thật, là cách chúng ta bày tỏ tình yêu thương của Chúa cho thế giới.

Sách Tít là một tác phẩm ngắn gọn nhưng đầy uy lực, kết nối chặt chẽ **giáo lý vững vàng** với **đời sống đạo đức thực tiễn**. Nó cho thấy ân điển của Đức Chúa Trời không chỉ cứu chúng ta khỏi hình phạt của tội lỗi, mà còn dạy và ban quyền năng để chúng ta sống một đời sống mới, tôn vinh Chúa giữa một thế hệ “cong vẹo” (Phi-líp 2:15). Thư này mời gọi mỗi Cơ Đốc nhân, dù ở địa vị nào, hãy sống xứng đáng với Phúc Âm, gìn giữ “sự lành mạnh trong đạo”, và tích cực tham gia vào công việc lành mà Đức Chúa Trời đã chuẩn bị từ trước. Qua đó, lời chứng về Chúa Cứu Thế Giê-xu và quyền năng biến đổi của Ngài sẽ được lan tỏa mạnh mẽ.