Tại sao Chúa bảo Hô-sê cưới một kỹ nữ (Ô-sê 1:2)?

Một trong những mệnh lệnh gây sửng sốt và khó hiểu nhất trong toàn bộ Kinh Thánh Cựu Ước được ghi lại trong sách Ô-sê: "Lúc đầu, khi Đức Giê-hô-va phán cùng Hô-sê, Ngài bảo người rằng: Hãy đi, cưới một người vợ gian dâm và con cái của sự gian dâm; vì đất nầy đã phạm tội tà dâm cách trọng, lìa bỏ Đức Giê-hô-va" (Ô-sê 1:2, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Tại sao một Đức Chúa Trời thánh khiết tuyệt đối lại ra lệnh cho tiên tri của Ngài làm một điều dường như trái với luật pháp và đạo đức của chính Ngài? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ đi sâu vào bối cảnh lịch sử, ngôn ngữ nguyên bản, ý nghĩa thần học và bài học vĩnh cửu từ biểu tượng đau đớn này.

Để hiểu mệnh lệnh của Đức Giê-hô-va, chúng ta phải đặt mình vào bối cảnh của Vương quốc Y-sơ-ra-ên phương Bắc (khoảng 753-715 TCN) dưới triều đại của vua Giê-rô-bô-am II. Đây là thời kỳ thịnh vượng về vật chất nhưng suy đồi khủng khiếp về thuộc linh. Sự thờ phượng Đức Giê-hô-va đã bị pha trộn một cách ghê tởm với việc thờ lạy thần Ba-anh của người Ca-na-an. Nghi thức tôn giáo của Ba-anh bao gồm hành vi mại dâm nghi lễ tại các đền thờ (tà dâm thuộc linh), với niềm tin rằng điều đó sẽ thúc đẩy sự màu mỡ của đất đai và gia súc.

Danh từ "kỹ nữ" trong tiếng Hê-bơ-rơ là זָנָה (zanah), có nghĩa căn bản là "một người nữ hành nghề mại dâm". Tuy nhiên, trong ngữ cảnh tiên tri, từ này thường mang ý nghĩa ẩn dụ mạnh mẽ cho sự bất trung trong giao ước. Cả dân Y-sơ-ra-ên, được xem là "vợ" của Đức Giê-hô-va trong giao ước tại Si-na-i (xem Ê-sai 54:5, Giê-rê-mi 31:32), đã trở nên "gian dâm" khi chạy theo các thần khác. Hành động của Hô-sê, do đó, trước hết là một bài giảng bằng hình ảnh sống động, một minh họa nhục nhã và đau lòng về tình trạng thuộc linh thực tế của quốc gia.

Câu Kinh Thánh then chốt cần được mổ xẻ từng phần:

• "Hãy đi, cưới một người vợ gian dâm": Cụm từ "cưới" (קַח - qach, nghĩa là "hãy lấy, đón nhận") cho thấy đây là một cuộc hôn nhân chính thức, có tính chất pháp lý và xã hội, chứ không phải một mối quan hệ tạm bợ. Điều này càng làm tăng thêm sự gây sốc. Đức Chúa Trời bảo Hô-sê bước vào một giao ước hôn nhân với một phụ nữ mà danh tiếng và bản chất đã biết trước là bất trung.
• "Và con cái của sự gian dâm": Cụm từ này có thể hiểu theo hai cách: (1) Các con mà Gô-me đã có từ trước do hành vi gian dâm của bà; hoặc (2) Các con sẽ được sinh ra từ cuộc hôn nhân này, nhưng mang trên mình gánh nặng của biểu tượng về sự bội ước. Tên của ba người con (Giê-rê-ên, Lô Ru-ha-ma, Lô Am-mi) đều mang sứ điệp phán xét từ Đức Chúa Trời, củng cố cho ý nghĩa thứ hai.
• "Vì đất nầy đã pham tội tà dâm cách trọng, lìa bỏ Đức Giê-hô-va": Đây là lời giải thích thần học rõ ràng cho mệnh lệnh khó hiểu. Hành động của Hô-sê là một ẩn dụ thể hiện bằng xương bằng thịt (living metaphor) cho mối quan hệ giữa Đức Giê-hô-va và Y-sơ-ra-ên. "Lìa bỏ" (מַעַל - ma'al) là một từ mạnh mẽ trong tiếng Hê-bơ-rơ, diễn tả sự phản bội có chủ ý, vi phạm giao ước một cách trọng đại.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng Gô-me có thể không phải là một kỹ nữ chuyên nghiệp vào thời điểm kết hôn, nhưng có bản tính gian dâm hoặc xuất thân từ một gia đình thờ thần tượng nơi hành vi tà dâm được xem là bình thường. Dù hiểu theo cách nào, ý nghĩa biểu tượng vẫn không thay đổi: Hô-sê đại diện cho Đức Giê-hô-va, còn Gô-me đại diện cho Y-sơ-ra-ên bội tín.

Mệnh lệnh này không phải nhằm biện minh cho tội lỗi, hay cho thấy Đức Chúa Trời bất cần đạo đức. Ngược lại, nó làm sáng tỏ hai thuộc tính tưởng chừng mâu thuẫn nhưng lại hài hòa trọn vẹn nơi Đức Chúa Trời:

1. Sự Thánh Khiết Công Bình Tuyệt Đối: Hành vi gian dâm của Gô-me (và của Y-sơ-ra-ên) bị phơi bày một cách công khai, nhục nhã. Các tên con cái (Giê-rê-ên = Đức Chúa Trời gieo rắc sự phán xét; Lô Ru-ha-ma = Không được thương xót; Lô Am-mi = Chẳng phải dân Ta) là những lời tuyên bố phán xét long trọng. Đức Chúa Trời không nhắm mắt làm ngơ trước tội lỗi của dân Ngài. Giao ước đã bị phá vỡ và hậu quả là thảm họa (sự sụp đổ của Vương quốc phía Bắc vào tay người A-si-ri).

2. Tình Yêu Thương Vô Điều Kiện và Kiên Nhẫn: Điều gây sửng sốt nhất trong câu chuyện không phải là việc Hô-sê cưới Gô-me, mà là việc ông vâng lời tiếp tục yêu thương và tìm chuộc bà về sau khi bà bỏ ông để theo các nhân tình khác (Ô-sê chương 3). Đây là hình ảnh tiên tri rõ ràng nhất về tình yêu Hy Lạp agapē (ἀγάπη) – tình yêu của ý chí, của sự cam kết, không dựa trên cảm xúc hay phẩm chất của đối tượng. "Ngươi hãy lại đi, yêu một người đàn bà có chồng yêu người khác, và phạm tội ngoại tình, y như Đức Giê-hô-va vẫn yêu con cái Y-sơ-ra-ên, dầu chúng nó xây về các thần khác" (Ô-sê 3:1).

Hình ảnh này hướng thẳng đến Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã đến để "cưới" một Hiền Thê vốn là kẻ phản bội – đó là nhân loại tội lỗi. Ngài trả giá bằng chính huyết Ngài để chuộc chúng ta về. Sứ đồ Phao-lô đã nắm bắt trọn vẹn sự mầu nhiệm này khi viết: "Hỡi người làm chồng, hãy yêu vợ mình, như Đấng Christ đã yêu Hội thánh, phó chính mình Ngài vì Hội thánh" (Ê-phê-sô 5:25).

Các tiên tri khác như Ê-sai, Giê-rê-mi, Ê-xê-chi-ên cũng sử dụng ẩn dụ hôn nhân và sự gian dâm để nói về tội thờ hình tượng (Ê-sai 1:21; Giê-rê-mi 3:1-10; Ê-xê-chi-ên chương 16, 23). Tuy nhiên, Ô-sê là duy nhất khi biến thông điệp đó thành cuộc đời và gia đình mình. Ô-sê không chỉ nói về nỗi đau của Đức Chúa Trời; ông cảm nghiệm nỗi đau đó một cách cá nhân, sâu sắc. Điều này cho thấy Đức Chúa Trời không phải là một quan tòa xa cách, mà là một người chồng bị tổn thương sâu sắc vì sự phản bội của vợ mình. Thông điệp của Ô-sê vì thế mang tính cảm xúc và cá nhân hơn bất kỳ sách tiên tri nào.

Câu chuyện Ô-sê không chỉ là một sự kiện lịch sử, mà là một tấm gương phản chiếu tấm lòng của Đức Chúa Trời và cảnh cáo cho Hội Thánh ngày nay.

1. Nhận Biết Tội "Thờ Hình Tượng" Hiện Đại: "Sự gian dâm thuộc linh" ngày nay không phải là thờ tượng Ba-anh, mà là đặt bất cứ điều gì – công việc, tiền bạc, danh vọng, mối quan hệ, sự nghiện ngập, thậm chí là chính bản thân – lên vị trí ưu tiên cao hơn Đức Chúa Trời. Bất cứ điều gì chiếm lấy vị trí trung tâm của Đấng Christ trong đời sống chúng ta đều trở thành "thần tượng". Chúng ta được kêu gọi xét lòng mình cách trung thực.

2. Hiểu Sâu Sắc Về Bản Chất Của Ân Điển: Chúng ta được cứu không phải vì chúng ta xứng đáng, trung tín, hay "dễ thương". Giống như Gô-me, chúng ta được yêu thương và chuộc về trong khi còn là kẻ phản nghịch (Rô-ma 5:8). Ân điển này phá tan mọi sự kiêu ngạo thuộc linh và đặt chúng ta vào vị trí của người biết ơn sâu xa.

3. Bước Đi Trong Sự Thánh Khiết Với Tấm Lòng Biết Ơn: Câu trả lời cho ân điển là sự vâng phục xuất phát từ tình yêu, không phải từ nghĩa vụ hay sợ hãi. Khi thật sự hiểu được cái giá của sự cứu chuộc (Chúa Giê-xu, Đấng Ô-sê báo trước, đã chịu khổ hình thay cho Hiền Thê phản bội), chúng ta sẽ khao khát sống đẹp lòng Ngài. "Vậy, hỡi anh em, tôi lấy sự thương xót của Đức Chúa Trời khuyên anh em dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em" (Rô-ma 12:1).

4. Yêu Thương Người Khác Theo Cách Của Chúa: Câu chuyện Ô-sê thách thức chúng ta trong các mối quan hệ, đặc biệt khi bị tổn thương hoặc phản bội. Nó kêu gọi chúng ta hướng đến một tình yêu kiên nhẫn, tha thứ và tìm kiếm sự phục hồi, phản chiếu dù chỉ một phần tình yêu mà Chúa đã dành cho chúng ta. Điều này áp dụng trong hôn nhân, gia đình và cả trong cách Hội Thánh đối xử với những người sa ngã.

Mệnh lệnh "Hãy đi, cưới một người vợ gian dâm" không phải là sự chấp thuận của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi, mà là sự tự bày tỏ đầy xúc động nhất của Ngài về tội lỗi và ân điển. Nó cho thấy tội lỗi ghê gớm đến mức nào (nó phá vỡ mối quan hệ giao ước thân mật) và tình yêu của Đức Chúa Trời vĩ đại đến mức nào (Ngài sẵn sàng chịu sỉ nhục và trả giá đắt để phục hồi kẻ phản bội).

Sách Ô-sê kết thúc với lời hứa phục hồi đầy hy vọng: "Ta sẽ chữa chúng nó lành sự bội nghịch chúng nó, Ta sẽ lấy lòng yêu thương mà yêu chúng nó" (Ô-sê 14:4). Con đường từ chương 1 (phán xét) đến chương 14 (phục hồi) đi qua chương 3 (sự chuộc lại), và đây chính là cốt lõi của Phúc Âm. Hình ảnh tiên tri về Ô-sê và Gô-me được làm trọn nơi Chúa Giê-xu Christ và Thập tự giá. Ngài là Người Chồng Thần Thượng, đã trả giá bằng chính mạng sống để cưới về một Hiền Thê từng là kỵ nữ – đó là chúng ta. Khi hiểu được điều này, chúng ta không chỉ có câu trả lời cho câu hỏi khó trong Ô-sê 1:2, mà còn cúi đầu thờ phượng trước một Tình Yêu quá đỗi diệu kỳ.