Đâu là những vấn đề gây tranh cãi trong Rô-ma 14:1?

Thư Rô-ma, được xem là một bản tóm tắt sâu sắc nhất về thần học Tin Lành, không chỉ trình bày giáo lý cứu rỗi bởi đức tin mà còn đi sâu vào những áp dụng thực tiễn, đôi khi gai góc, của đời sống Cơ Đốc nhân trong cộng đồng. Đến chương 14, Sứ đồ Phao-lô hướng sự chú ý của chúng ta vào những xung đột nội bộ – không phải về các giáo lý căn bản như ân điển hay sự cứu rỗi – mà về những vấn đề thuộc lương tâm và tập tục. Câu 1 chính là chìa khóa mở đầu cho toàn bộ phân đoạn quan trọng này:

“Hãy bằng lòng tiếp lấy kẻ có đức tin non nớt, chớ cãi lẫy về sự nghi ngờ.” (Rô-ma 14:1, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Câu Kinh Thánh tưởng chừng đơn giản này lại ẩn chứa nhiều lớp nghĩa và là tâm điểm của những tranh luận thần học về bản chất của sự trưởng thành thuộc linh, quyền tự do Cơ Đốc, và trách nhiệm đối với anh em mình. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá bối cảnh, giải nghĩa từ ngữ gốc, liệt kê những vấn đề gây tranh cãi cụ thể thời đó và ngày nay, cũng như rút ra những nguyên tắc ứng dụng thiết thực cho Hội Thánh đương đại.

Hội Thánh tại thành Rô-ma là một tập thể đa văn hóa, bao gồm cả tín hữu gốc Do Thái (những người được nuôi dưỡng trong truyền thống Môi-se, với các luật lệ về ăn uống và ngày lễ) và tín hữu gốc Dân Ngoại (những người bước vào tự do trong Đấng Christ mà không mang gánh nặng của những truyền thống đó). Sự khác biệt này tạo nên một "vùng xám" trong đời sống đức tin, nơi mà không có một mệnh lệnh rõ ràng từ Chúa, nhưng lương tâm mỗi người lại có sự dẫn dắt khác nhau.

Phao-lô gọi đây là những vấn đề thuộc về "sự nghi ngờ" (Greek: diakriseis - διακρίσεις). Từ này có thể hiểu là "sự phân biệt," "sự phán xét," hoặc "những điều gây tranh cãi." Nó không đề cập đến những chân lý nền tảng (như thân vị và công tác của Đấng Christ), mà là những vấn đề phụ thuộc, nơi các Cơ Đốc nhân chân chính có thể có sự hiểu biết khác nhau dựa trên nền tảng, sự dạy dỗ và sự nhạy cảm thuộc linh của riêng họ.

Mục đích của Phao-lô không phải là đưa ra một danh sách cấm đoán hay cho phép cuối cùng, mà là dạy dỗ nguyên tắc yêu thương và sự gây dựng phải chi phối cách chúng ta đối xử với nhau trong những vùng xám ấy. Toàn bộ phân đoạn Rô-ma 14:1 đến 15:13 xoay quanh việc duy trì sự hiệp một trong Hội Thánh khi đối diện với những khác biệt này.

Để hiểu sâu sắc hơn, chúng ta cần xem xét vài từ ngữ then chốt trong nguyên bản Hy Lạp:

• “Bằng lòng tiếp lấy” (Greek: proslambanō - προσλαμβάνω): Động từ này mang nghĩa mạnh hơn "chấp nhận" thông thường. Nó bao hàm ý "đón tiếp vào trong vòng tay của mình," "chấp nhận một cách đầy trìu mến," hoặc "đón nhận vào mối thông công." Nó diễn tả một thái độ chủ động, tích cực và đầy yêu thương, không phải sự chịu đựng miễn cưỡng.
• “Đức tin non nớt” (Greek: ton asthenounta tē pistē - τὸν ἀσθενοῦντα τῇ πίστει): Cụm từ này nghĩa đen là "người yếu đuối trong đức tin." Tuy nhiên, "yếu đuối" (astheneō) ở đây không có nghĩa là đức tin cứu rỗi của họ không thật, mà là đức tin còn non nớt, chưa trưởng thành, chưa đủ mạnh mẽ để cho họ sự tự do hoàn toàn trong Đấng Christ. Họ vẫn còn bị ràng buộc bởi những luật lệ và cấm đoán cũ, chưa thể nếm trọn vẹn sự tự do mà Phao-lô mô tả trong các thư tín khác (ví dụ: Ga-la-ti 5:1).
• “Chớ cãi lẫy về sự nghi ngờ”: “Cãi lẫy” (Greek: eis diakriseis dialogismōn - εἰς διακρίσεις διαλογισμῶν) có thể dịch sát là "đừng tranh luận về những sự phân biệt/quan điểm." Mục đích không phải là đè nén mọi thảo luận, nhưng là cấm thái độ tranh cãi, lên án, hoặc tìm cách thuyết phục người khác bằng những lý lẽ gây chia rẽ. Trọng tâm phải chuyển từ việc "ai đúng" sang việc "làm thế nào để yêu thương và gây dựng."

Từ phân đoạn Rô-ma 14 và 15, cùng với bối cảnh Tân Ước, chúng ta có thể xác định được những vấn đề "gây tranh cãi" cụ thể mà Phao-lô đang nói đến:

Đây có lẽ là vấn đề nóng bỏng nhất. Trong xã hội Hy Lạp-La Mã, phần lớn thịt bán ở chợ đều đến từ các đền thờ ngoại giáo, sau khi đã dâng cúng một phần cho thần linh. Người có "đức tin mạnh" (như Phao-lô, Rô-ma 15:1) hiểu rằng “vả, chúng ta biết rằng thần tượng trong thế gian thật là hư không, chỉ có một Đức Chúa Trời mà thôi” (1 Cô-rinh-tô 8:4). Vì thế, họ tự do ăn thịt đó mà lương tâm không bị cáo trách. Tuy nhiên, người có "đức tin yếu" xuất thân từ tà giáo, vẫn còn mang nỗi sợ hãi tâm linh cũ, tin rằng ăn thịt đó là dự phần với ma quỷ và làm ô uế chính mình (1 Cô-rinh-tô 8:7).

Phao-lô viết: “Người nầy tưởng ngày nầy hơn ngày khác, kẻ kia tưởng mọi ngày đều bằng nhau; ai nấy hãy tin chắc ở trí mình.” (Rô-ma 14:5). Đối với tín hữu gốc Do Thái, ngày Sa-bát và các ngày lễ theo Luật Pháp (Lê-vi Ký 23) vẫn mang ý nghĩa thiêng liêng sâu sắc. Họ giữ những ngày đó để tôn kính Chúa. Trong khi đó, tín hữu gốc Dân Ngoại, hiểu rằng trong Đấng Christ, mọi ngày đều thánh và sự nghỉ ngơi thật là trong Chúa Giê-xu (Hê-bơ-rơ 4:9-10), nên họ không còn thấy mình bị ràng buộc bởi những ngày lễ đặc biệt đó (Cô-lô-se 2:16-17).

“Kẻ nầy ăn đủ thứ, kẻ khác là kẻ yếu đuối thì chỉ ăn rau mà thôi.” (Rô-ma 14:2). Việc chỉ ăn rau có thể xuất phát từ nhiều lý do: để tránh hoàn toàn nguy cơ ăn phải thịt cúng thần tượng, hoặc từ việc tuân giữ các luật ăn uống trong Cựu Ước (như kiêng thịt heo, hải sản không vảy). Dù lý do là gì, người "yếu đuối" tin rằng việc kiêng cữ đó là cần thiết để sống đẹp lòng Đức Chúa Trời, trong khi người "mạnh" biết rằng “mọi vật thật là thánh sạch” (Rô-ma 14:20, xem thêm 1 Ti-mô-thê 4:4-5).

“Ấy vậy, chớ vì một thức ăn mà hủy hoại công việc Đức Chúa Trời. Thật mọi vật là thánh sạch, nhưng ăn lấy mà làm dịp cho kẻ khác vấp phạm, thì là ác. Điều thiện ấy là đừng ăn thịt, đừng uống rượu, và kiêng cữ mọi sự chi làm dịp vấp phạm cho anh em mình.” (Rô-ma 14:20-21). Việc nhắc đến "uống rượu" ở đây cho thấy đây cũng là một điểm tranh cãi. Có thể một số tín hữu, vì muốn tránh xa sự say sưa của ngoại đạo (Ê-phê-sô 5:18) hoặc để làm gương, đã chọn kiêng rượu hoàn toàn và xét đoán những người uống.

Những vấn đề của thế kỷ thứ nhất có vẻ xa lạ, nhưng nguyên tắc của Rô-ma 14:1 vẫn vô cùng sống động. "Vùng xám" ngày nay có thể là: phong cách thờ phượng (âm nhạc, trang phục), quan điểm về các ngày lễ (Giáng Sinh, Phục Sinh), việc xem phim, đọc sách nào đó, cách nuôi dạy con cái, thậm chí là quan điểm về y tế hay chính trị... Những lời của Phao-lô dạy chúng ta:

1. Sự Khiêm Nhường Trong Nhận Thức: Chúng ta phải phân biệt rõ giữa giáo lý cốt lõi (được mặc khải rõ ràng trong Kinh Thánh) và sự áp dụng thuộc lương tâm. Trên những vấn đề không thuộc giáo lý cốt lõi, không ai nên ép buộc lương tâm người khác theo mình. “Ai nấy hãy tin chắc ở trí mình.” (Rô-ma 14:5b).

2. Trách Nhiệm Của Người Có Đức Tin Mạnh: Người được tự do thuộc linh không được dùng tự do đó như cái cớ để khinh dể, xét đoán hoặc chà đạp lương tâm của anh em yếu đuối. Trái lại, họ được kêu gọi mang gánh nặng cho người yếu đuối và từ bỏ quyền lợi của mình vì sự gây dựng của người khác (Rô-ma 15:1). “Vậy thì, chúng ta là kẻ mạnh, phải gánh vác sự yếu đuối của những kẻ chẳng mạnh, chớ làm cho đẹp lòng mình.” (Rô-ma 15:1).

3. Trách Nhiệm Của Người Có Đức Tin Yếu: Người có đức tin non nớt không nên lên án, phán xét những anh em được tự do hơn mình, như thể họ là những Cơ Đốc nhân "kém thuộc linh" (Rô-ma 14:3-4). Sự trưởng thành cần thời gian và ân điển.

4. Nguyên Tắc Yêu Thương và Gây Dựng Là Tối Cao: Mọi hành động, dù tự do và hợp pháp, đều phải được đặt dưới lăng kính của tình yêu thương: “Vậy chúng ta hãy tìm cách làm nên điều yên ủi và gây dựng cho nhau.” (Rô-ma 14:19). Câu hỏi quan trọng không phải là "Tôi có được phép làm điều này không?" mà là "Điều này có gây dựng cho anh em tôi và làm vinh hiển Chúa không?" (1 Cô-rinh-tô 10:31-33).

5. Vương Quốc của Đức Chúa Trời Không Thuộc Về Ăn Uống: Phao-lô hai lần nhấn mạnh: “Vì nước Đức Chúa Trời chẳng tại sự ăn uống, nhưng tại sự công bình, bình an, vui vẻ bởi Đức Thánh Linh vậy.” (Rô-ma 14:17). Trọng tâm đời sống Cơ Đốc là mối tương giao với Chúa và bày tỏ bông trái Thánh Linh, không phải là tuân giữ những quy tắc bên ngoài.

Rô-ma 14:1 không phải là lời kêu gọi cho sự dễ dãi về giáo lý, cũng không phải là sự biện minh cho chủ nghĩa cá nhân cực đoan trong Hội Thánh. Đó là một mệnh lệnh đầy khôn ngoan và yêu thương, kêu gọi chúng ta “bằng lòng tiếp lấy” nhau như Chúa Christ đã tiếp nhận chúng ta (Rô-ma 15:7). Nó đòi hỏi sự trưởng thành thuộc linh để phân biệt được đâu là chân lý bất di bất dịch và đâu là sự tự do thuộc lương tâm.

Sứ điệp của phân đoạn này thách thức cả người "mạnh" lẫn người "yếu". Nó mời gọi chúng ta rời khỏi chiến trường của những tranh cãi nhỏ nhặt về "sự nghi ngờ" để bước vào chiến trường thật sự: xây dựng một cộng đồng yêu thương, nơi tình yêu thương của Đấng Christ trở thành tiêu chuẩn tối cao cho mọi ứng xử. Khi làm được điều này, chúng ta không chỉ vâng lời Chúa mà còn trở nên một chứng nhân sống động về ân điển và sự hiệp một siêu nhiên cho thế giới đang chia rẽ.