Thế nào là Bản Dịch Quốc Tế Mới Hiện Đại (TNIV)?

Trong hành trình đọc, nghiên cứu và suy ngẫm Lời Chúa, việc lựa chọn một bản dịch Kinh Thánh trung tín, rõ ràng và phù hợp với bối cảnh ngôn ngữ đương đại là điều vô cùng quan trọng. Trong thế giới các bản dịch tiếng Anh, Bản Dịch Quốc Tế Mới Hiện Đại (Today's New International Version - TNIV) đã tạo nên một cột mốc đáng chú ý, đồng thời cũng khơi lên những cuộc thảo luận sâu sắc về nguyên tắc dịch thuật và thần học. Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá nguồn gốc, triết lý, đặc điểm, và giá trị ứng dụng của TNIV trong đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Để hiểu TNIV, trước hết chúng ta phải nhìn về tiền thân của nó: Bản Dịch Quốc Tế Mới (New International Version - NIV) (ấn bản 1978/1984). NIV ra đời từ nỗ lực của một nhóm đông đảo các học giả quốc tế thuộc nhiều hệ phái Tin Lành, với mục tiêu tạo ra một bản dịch tiếng Anh chính xác, dễ đọc và trung tín với các ngôn ngữ gốc (Hebrew, Aramaic, và Greek). NIV nhanh chóng trở thành một trong những bản dịch phổ biến nhất trên thế giới.

Tuy nhiên, ngôn ngữ luôn biến đổi. Đến những năm 1990, Ủy Ban Dịch Thuật NIV nhận thấy sự cần thiết phải cập nhật bản dịch này để phản ánh sự thay đổi trong cách sử dụng tiếng Anh đương đại, đồng thời tận dụng những khám phá mới trong ngành nghiên cứu bản thảo và ngữ học. Dự án cập nhật bắt đầu vào năm 1997. Sau quá trình làm việc nghiêm túc, Tân Ước TNIV được phát hành vào năm 2001, và toàn bộ Kinh Thánh TNIV hoàn chỉnh ra mắt vào năm 2005.

TNIV được quảng bá là một bản dịch "cập nhật và cải tiến" của NIV. Triết lý cốt lõi của nó vẫn là "sự đúng nghĩa theo hướng dễ hiểu" (dynamic equivalence) – tức là truyền đạt ý nghĩa của ngôn ngữ gốc một cách tự nhiên và rõ ràng trong tiếng Anh hiện đại, thay vì bám sát từng từ một cách cứng nhắc (formal equivalence). Tuy nhiên, TNIV có những điều chỉnh đáng kể, tập trung vào hai lĩnh vực chính:

1. Cập Nhật Ngôn Ngữ Hiện Đại: Nhiều từ ngữ trong NIV (1978/1984) đã trở nên lỗi thời hoặc thay đổi nghĩa. TNIV thay thế chúng bằng từ ngữ thông dụng đương thời. Ví dụ, "alien" (người ngoài hành tinh/ngoại kiều) được đổi thành "foreigner" hoặc "immigrant" trong các ngữ cảnh về khách lạ.

2. Điều Chỉnh Ngôn Ngữ Về Giới Tính (Gender Language): Đây là điểm gây tranh cãi nhiều nhất. TNIV chủ ý sử dụng ngôn ngữ "bao gồm" (inclusive language) trong những chỗ mà ngữ cảnh nguyên bản ám chỉ chung cho cả nam lẫn nữ.

• Ví dụ trong tiếng Hy Lạp: Từ "anthrōpos" (ἄνθρωπος) có thể chỉ "một người" nói chung hoặc "một người đàn ông" cụ thể tùy ngữ cảnh. TNIV có xu hướng dịch là "person" hoặc "one" khi nghĩa là chung.
• Ví dụ trong tiếng Hê-bơ-rơ: Đại từ "hû’" (הוּא) hay từ "‘ādhām" (אָדָם) cũng được xem xét tương tự.

Một thay đổi cụ thể: Trong Rô-ma 3:28, NIV (1984) dịch: "For we maintain that a man is justified by faith apart from observing the law." TNIV dịch là: "For we maintain that a person is justified by faith apart from observing the law." Sự thay đổi từ "a man" sang "a person" nhằm làm rõ rằng chân lý về sự xưng công bình bởi đức tin áp dụng cho mọi người, không phân biệt giới tính.

Tương tự, trong các đoạn sử dụng đại từ số nhiều "they/them" thay cho "he/him" khi ám chỉ một danh từ số ít nhưng mang nghĩa chung (ví dụ: "If anyone loves me, he will obey my teaching" trong Giăng 14:23 (NIV 1984) được một số bản như TNIV xem xét lại, mặc dù đây là điểm phức tạp về ngữ pháp).

TNIV vấp phải làn sóng chỉ trích mạnh mẽ từ một số nhóm thần học bảo thủ, đặc biệt là về những thay đổi liên quan đến ngôn ngữ giới tính. Các chỉ trích chính bao gồm:

• Làm mờ đi những hình ảnh và cách diễn đạt thần học quan trọng (ví dụ: mối liên hệ giữa Chúa Christ là "Người Nam" sau cùng với A-đam).
• Can thiệp quá sâu vào bản văn, vượt quá phạm vi cập nhật ngôn ngữ thông thường.
• Có nguy cơ nhượng bộ trào lưu văn hóa về giới đương thời.

Ngược lại, những người ủng hộ TNIV cho rằng bản dịch này trung thực hơn với ý định của các tác giả Kinh Thánh trong nhiều ngữ cảnh, khi họ muốn nói đến toàn thể nhân loại, và giúp Lời Chúa dễ tiếp cận hơn với thế hệ độc giả mới.

Do những tranh cãi này, TNIV không đạt được mức độ phổ biến như kỳ vọng. Đáp lại, nhà xuất bản Zondervan và Ủy Ban Dịch Thuật đã khởi động một dự án đánh giá lại toàn diện. Kết quả là Bản Dịch Quốc Tế Mới 2011 (NIV 2011) ra đời. Bản dịch này được xem như một sự "chỉnh sửa" của TNIV, giữ lại nhiều cải tiến về ngôn ngữ hiện đại và một số (nhưng không phải tất cả) cách xử lý ngôn ngữ bao gồm về giới tính, đồng thời điều chỉnh lại một số chỗ để giảm bớt tranh cãi. Về cơ bản, NIV 2011 đã thay thế và "nối gót" cả NIV 1984 lẫn TNIV, trở thành bản NIV tiêu chuẩn được bán ra hiện nay.

Dù TNIV với tư cách là một ấn phẩm riêng biệt không còn được in mới rộng rãi, nhưng di sản và những nguyên tắc của nó sống tiếp trong NIV 2011. Hiểu về TNIV giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc về việc sử dụng các bản dịch hiện đại.

1. Công Cụ Học Hỏi Giá Trị: Các bản dịch theo hướng "đúng nghĩa theo hướng dễ hiểu" như TNIV/NIV 2011 là công cụ tuyệt vời để đọc tĩnh nguyện hàng ngày và nắm bắt dòng chảy ý nghĩa của phân đoạn. Ngôn ngữ tự nhiên giúp chân lý Kinh Thánh dễ dàng thấm sâu vào tâm trí.

Ví dụ, khi đọc Ê-phê-sô 6:12 về trận chiến thuộc linh, cách diễn đạt rõ ràng, mạch lạc của TNIV/NIV giúp tín hữu dễ dàng nhận ra kẻ thù thực sự và tầm quan trọng của giáp trụ thuộc linh.

2. Sử Dụng Kết Hợp Trong Nghiên Cứu: Nguyên tắc vàng trong nghiên cứu Kinh Thánh là đối chiếu nhiều bản dịch. Một tín hữu nghiêm túc nên có ít nhất một bản dịch theo hướng "sát nghĩa từng từ" (như NASB, ESV) và một bản dịch theo hướng "đúng nghĩa theo hướng dễ hiểu" (như NIV/TNIV, NLT). Việc so sánh sẽ làm bật lên những sắc thái ý nghĩa phong phú.

Chẳng hạn, khi nghiên cứh về Rô-ma 12:1, bản dịch sát chữ có thể giúp ta thấy rõ từ "logikos" (λογικός) – thường được dịch là "hợp lý" (reasonable) hay "thuộc linh" (spiritual). Việc xem cách TNIV/NIV diễn đạt ý đó thế nào ("true and proper worship") sẽ mở ra góc nhìn về bản chất của sự thờ phượng thực sự.

3. Lưu Ý Về Ngữ Cảnh và Giải Kinh: TNIV là một lời nhắc nhở quan trọng rằng ngữ cảnh là vua (context is king). Mọi sự điều chỉnh ngôn ngữ đều phải dựa trên việc giải nghĩa cẩn thận ngữ cảnh nguyên bản. Điều này dạy chúng ta, khi đọc bất kỳ bản dịch nào, cũng cần tìm hiểu bối cảnh, văn mạch, và nếu có thể, tham khảo ý kiến của các học giả uy tín. Đừng chỉ dựa vào một câu đơn lẻ.

4. Tôn Trọng Sự Đa Dạng Trong Cộng Đồng Đức Tin: Cuộc tranh luận quanh TNIV cho thấy sự đa dạng trong cách tiếp cận Lời Chúa của các anh chị em trong đại gia đình Tin Lành. Thay vì cứng nhắc lên án, chúng ta được kêu gọi "hãy nín chịu nhau và tha thứ nhau" (Cô-lô-se 3:13), cùng nhau tìm kiếm chân lý với tấm lòng khiêm nhường và kính sợ Chúa. Trọng tâm cuối cùng vẫn là Chúa Giê-xu Christ, Lời đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14), là trung tâm của mọi sự giải nghĩa.

Bản Dịch Quốc Tế Mới Hiện Đại (TNIV) đại diện cho một nỗ lực chân thành và học thuật nghiêm túc nhằm đặt Lời Chúa vào ngôn ngữ của thế kỷ 21. Dù hành trình của nó ngắn ngủi và đầy thử thách, TNIV đã đóng vai trò như một chất xúc tác quan trọng, buộc cộng đồng Tin Lành phải suy nghĩ thấu đáo hơn về mối quan hệ giữa sự trung tín với bản văn gốc và tính liên quan văn hóa. Di sản của nó được kế thừa và điều chỉnh trong NIV 2011.

Là những người yêu mến Lời Chúa, chúng ta được khích lệ để trở nên những người đọc và học hỏi có phân biện. Hãy trân trọng sự phong phú của nhiều bản dịch, luôn quay về với các nguyên tắc giải kinh lành mạnh, và trên hết, để Lời Chúa – dù được dịch trong bản văn nào đi nữa – "đầy dẫy trong lòng anh em" (Cô-lô-se 3:16), hầu cho đời sống chúng ta ngày càng được biến đổi nên giống như hình ảnh của Đấng Christ.

"Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi." (Thi Thiên 119:105 - Bản Truyền Thống)