Kinh Thánh Phổ Thông (CEB) là gì?

Trong thế giới đa dạng của các bản dịch Kinh Thánh tiếng Anh, mỗi bản đều mang một triết lý và mục đích riêng, từ bản dịch theo nguyên ngữ chặt chẽ (formal equivalence) như NASB đến bản dịch theo ý tưởng (dynamic/functional equivalence) như NIV. Kinh Thánh Phổ Thông (Common English Bible - CBE) xuất hiện như một nỗ lực đặc biệt nhằm tạo ra một bản văn Kinh Thánh “phổ thông” theo đúng nghĩa của nó: dễ đọc, dễ hiểu và dễ tiếp cận cho đại chúng, đặc biệt là những độc giả lần đầu tiên tiếp xúc với Kinh Thánh. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào nguồn gốc, triết lý dịch thuật, đặc điểm, và giá trị ứng dụng của CEB trong đời sống Cơ Đốc nhân.

Kinh Thánh Phổ Thông (CEB) được hoàn thành và xuất bản vào năm 2011, là kết quả của một dự án hợp tác giữa 120 học giả và nhà thần học từ 24 giáo phái khác nhau thuộc truyền thống Tin Lành, Công Giáo, Chính Thống Giáo và các giáo hội thiểu số. Mục tiêu then chốt của nhóm dịch thuật là tạo ra một bản dịch “đương đại nhưng không phù du, dễ hiểu nhưng không đơn giản hóa”. Họ nhắm đến việc sử dụng ngôn ngữ hàng ngày, đơn giản, ở cấp độ đọc hiểu lớp 7 (theo tiêu chuẩn Mỹ), để bất kỳ ai cũng có thể tiếp cận Lời Chúa mà không bị cản trở bởi ngôn ngữ cổ xưa hoặc cấu trúc câu phức tạp.

Điều này phản ánh tinh thần của Nehê-mi 8:8: “Giải nghĩa và cắt nghĩa rõ ràng cho người ta hiểu lời của sách”. Từ “giải nghĩa” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “פָּרַשׁ” (parash), có nghĩa là làm cho rõ ràng, giải thích. Công việc của các học giả CEB cũng giống như công việc của Ê-xơ-ra và những người Lê-vi: đọc rõ ràng Lời Chúa và giải nghĩa để dân sự có thể hiểu được (Nehê-mi 8:8). Đây không phải là việc làm giảm giá trị chân lý, mà là cầu nối để chân lý vĩnh cửu tiếp cận được với tâm trí đương đại.

Triết lý chủ đạo của CEB là “optimal equivalence” (tương đương tối ưu), tức là tìm sự cân bằng giữa việc trung thành với nguyên ngữ (Hê-bơ-rơ, Aram, Hy Lạp) và việc truyền đạt thông điệp một cách tự nhiên, rõ ràng trong tiếng Anh đương đại. Điều này thể hiện rõ qua một số quyết định dịch thuật đáng chú ý:

1. Danh Xưng của Đức Chúa Trời: CEB sử dụng “the LORD” (CHÚA) cho danh xưng GIA-VÊ (YHWH) trong Cựu Ước, tương đồng với nhiều bản dịch khác. Tuy nhiên, nó cũng mạnh dạn dùng các thuật ngữ đương đại. Ví dụ, danh hiệu “Χριστός” (Christos) thường được dịch là “the Christ” nhưng trong nhiều ngữ cảnh, CEB dùng “the Messiah” (Đấng Mê-si) để làm rõ ý nghĩa chức vụ của Chúa Giê-xu cho độc giả mới.

2. Ngôn Ngữ Hòa Nhập (Inclusive Language): CEB chú trọng sử dụng ngôn ngữ bao hàm khi nguyên bản ám chỉ chung cả nam lẫn nữ. Ví dụ, thay vì dùng “brothers” (các anh em) một cách chung chung, CEB thường dùng “brothers and sisters” (anh chị em) như trong Rô-ma 1:13. Điều này phản ánh sự hiểu biết rằng từ Hy Lạp “ἀδελφοί” (adelphoi) trong bối cảnh Hội Thánh thời Tân Ước thường bao hàm toàn thể tín hữu.

3. Làm Mới Các Thuật Ngữ Quen Thuộc: Một trong những điểm gây chú ý và đôi khi là tranh luận là việc CEB dịch cụm từ “υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου” (huios tou anthropou) – thường được dịch là “Son of Man” (Con Người) – thành “the Human One” (Người Nhân Loại/Con Người Nhân Loại) trong các sách Phúc Âm. Các học giả CEB lập luận rằng “Son of Man” trong tiếng Anh hiện đại có thể gây hiểu lầm hoặc mơ hồ, trong khi “the Human One” vừa chuyển tải được ý nghĩa về nhân tính của Chúa Giê-xu, vừa ám chỉ đến hình ảnh tiên tri trong Đa-ni-ên 7:13-14. Dù vậy, lựa chọn này cũng khiến một số nhà nghiên cứu e ngại rằng nó có thể làm mờ đi ý nghĩa thiên sai (Messianic) đặc biệt của danh hiệu này.

“Vì Con người đã đến tìm và cứu kẻ bị hư mất.” (Lu-ca 19:10, Kinh Thánh Truyền Thống 1925).
“The Human One came to seek and save the lost.” (Luke 19:10, CEB).

CEB bao gồm toàn bộ 66 sách của Kinh Thánh Tin Lành, và phiên bản dành cho các giáo hội cũng có thêm các sách Deuterocanonical (thường gọi là Apocrypha). Một điểm đáng giá là CEB được dịch trực tiếp từ các văn bản nguyên ngữ có thẩm quyền (Biblia Hebraica Stuttgartensia cho Cựu Ước, Novum Testamentum Graece cho Tân Ước), chứ không phải dịch lại từ một bản tiếng Anh khác.

Bố cục trình bày của CEB rất thân thiện với người đọc. Nhiều phần thơ được trình bày như thơ, các lời chú giải được đặt trong khung riêng, và đặc biệt là việc sử dụng chữ in nghiêng cho những từ được thêm vào để câu văn tiếng Anh được trôi chảy, giúp độc giả nhận biết đâu là phần thêm vào của dịch giả.

Để thấy rõ phong cách của CEB, chúng ta so sánh một phân đoạn quan trọng:

• Kinh Thánh Truyền Thống 1925 (KTTT): “Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời.” (Giăng 3:16).
• New International Version (NIV): “For God so loved the world that he gave his one and only Son, that whoever believes in him shall not perish but have eternal life.”
• Common English Bible (CEB): “God so loved the world that he gave his only Son, so that everyone who believes in him won’t perish but will have eternal life.”

Ở đây, CEB thay “shall not” (mang tính trang trọng, văn chương) bằng “won’t” (từ viết tắt thông dụng của “will not”), và “whoever” bằng “everyone who”. Cách diễn đạt này trực tiếp, gần gũi và mang tính đối thoại hơn.

Xét về thang độ dịch thuật từ “word-for-word” (từ-đối-từ) đến “thought-for-thought” (ý-đối-ý), CEB nằm ở khoảng giữa, nghiêng về phía “thought-for-thought” nhiều hơn một chút so với NIV, và rõ ràng là “dễ đọc” hơn nhiều so với các bản như English Standard Version (ESV) hay King James Version (KJV).

Việc hiểu về CEB không chỉ dừng ở kiến thức, mà còn mang lại những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin:

1. Công Cụ Truyền Giáo và Môn Đồ Hóa Tuyệt Vời: Với ngôn ngữ rõ ràng, CEB là một lựa chọn xuất sắc cho những người mới tìm hiểu đạo, các thanh thiếu niên, hay những người có trình độ đọc hiểu tiếng Anh hạn chế. Khi chia sẻ Rô-ma 3:23 (“All have sinned and fall short of God’s glory”), từ ngữ đơn giản của CEB giúp chân lý về tội lỗi và sự thiếu hụt vinh quang Chúa được truyền đạt một cách trực tiếp, không vòng vo.

2. Đọc Tường Thuật và Cầu Nguyện: Các sách tường thuật như các sách Phúc Âm, Sáng Thế Ký, hay Công Vụ trở nên sống động và dễ theo dõi hơn. Khi đọc lớn trong nhóm nhỏ hoặc gia đình, ngôn ngữ tự nhiên của CEB tạo cảm giác như đang nghe một câu chuyện được kể lại, từ đó giúp việc suy gẫm và cầu nguyện dựa trên Lời Chúa trở nên gần gũi hơn.

3. Bổ Sung cho Việc Nghiên Cứu Sâu: CEB không nhằm thay thế các bản dịch theo nguyên ngữ chặt chẽ (như NASB, ESV) cho việc nghiên cứu học thuật sâu. Tuy nhiên, nó là một công cụ bổ sung quý giá. Sau khi nghiên cứu kỹ lưỡng một phân đoạn với bản dịch “word-for-word”, việc đọc phân đoạn đó trong CEB có thể cung cấp một góc nhìn mới, một cách diễn đạt ý tưởng dễ hiểu, giúp chúng ta trả lời câu hỏi: “Vậy thì phân đoạn này có ý nghĩa gì trong ngôn ngữ hằng ngày của chúng ta?”. Điều này phù hợp với nguyên tắc “chuyển dịch ý tưởng” mà Sứ đồ Phi-e-rơ đã làm khi trích dẫn Cựu Ước trong Công vụ 2:17-21.

4. Thách Thức Tư Duy và Tránh Sự Quen Thuộc Vô Cảm: Đối với những Cơ Đốc nhân đã quen thuộc với các bản dịch truyền thống, việc đọc CEB đôi khi có thể gây ngạc nhiên hoặc khó chịu ban đầu (như cách dịch “the Human One”). Nhưng chính điều này lại có ích, vì nó buộc chúng ta dừng lại, suy nghĩ lại về ý nghĩa thực sự của một từ hay cụm từ, tránh việc đọc qua loa do đã quá quen thuộc với cách diễn đạt cũ. Nó đánh thức sự chú ý của chúng ta vào Lời Sống.

Kinh Thánh Phổ Thông (CEB) đứng như một cây cầu được xây dựng công phu, nối liền kho tàng chân lý vĩnh cửu của Đức Chúa Trời với ngôn ngữ và tâm trí của con người thế kỷ 21. Nó không hoàn hảo – như bất kỳ bản dịch nào của con người – và có thể có những lựa chọn dịch thuật cần được xem xét kỹ càng. Tuy nhiên, tinh thần cốt lõi của nó là đáng trân trọng: khao khát làm cho Lời Chúa trở nên dễ hiểu và dễ tiếp cận nhất có thể.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi “hãy giữ lấy lời hằng sống” (Hê-bơ-rơ 4:12) và “hãy rao truyền lời Chúa” (2 Ti-mô-thê 4:2). Việc sử dụng những công cụ như CEB, với sự khôn ngoan và phân biệt, có thể giúp chúng ta trung tín hơn trong cả hai mệnh lệnh đó. Hãy xem CEB như một người bạn đồng hành hữu ích trên hành trình khám phá Lời Chúa, luôn nhớ rằng mục đích tối thượng của mọi bản dịch là dẫn chúng ta đến với chính Chúa Giê-xu Christ, Ngôi Lời đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14), và làm sâu sắc thêm mối tương giao của chúng ta với Ngài.

Cuối cùng, dù đọc bản dịch nào, lời cầu nguyện của chúng ta vẫn nên như lời của Thánh Vịnh gia: “Xin Chúa mở mắt tôi, để tôi thấy sự lạ lùng trong luật pháp của Ngài” (Thi Thiên 119:18). Xin Thánh Linh của lẽ thật, Đấng dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13), soi sáng tâm trí chúng ta mỗi khi chúng ta mở Kinh Thánh ra, dù đó là bản dịch Phổ Thông hay bất kỳ bản dịch nào khác.