Đoạn Kinh Thánh về cây nho và nhánh trong Giăng 15 có nghĩa là sự cứu rỗi có thể bị mất đi không?

Chương 15 của Phúc Âm Giăng chứa đựng một trong những ẩn dụ đẹp đẽ nhưng cũng gây nhiều suy tư nhất trong lời dạy của Chúa Giê-xu – ẩn dụ về Cây Nho Thật và những nhánh nho. Được Chúa phán ra trong bối cảnh Phòng Cao (sau Tiệc Ly và trước khi Ngài bị bắt), lời này nhắm trực tiếp vào các môn đồ và qua họ, đến với mọi Cơ đốc nhân thuộc mọi thời đại. Câu hỏi trọng tâm được đặt ra là: Khi Chúa Giê-xu nói về những nhánh “không kết quả” bị “chặt đi” và “quăng vào lửa”, điều đó có ngụ ý rằng một người đã thực sự được cứu có thể đánh mất sự cứu rỗi của mình không? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, ngôn ngữ gốc, và thần học để làm sáng tỏ ý nghĩa của phân đoạn then chốt này.

Trước khi đi vào chi tiết, chúng ta phải đặt phân đoạn này trong dòng chảy của sách Phúc Âm Giăng. Từ chương 13 đến 17 thường được gọi là “Diễn Từ Ly Biệt” của Chúa Giê-xu với các môn đồ thân tín. Ngài chuẩn bị tinh thần cho họ về sự ra đi (sự chết, sự phục sinh và thăng thiên) của mình và ban cho họ những lời hứa cùng những mạng lệnh căn bản cho đời sống mới. Giăng 15 nằm ngay sau lời tuyên bố “Ta là sự sáng thế gian” (Giăng 8:12) và trước lời cầu nguyện thiêng liêng của Thầy tế lễ thượng phẩm trong chương 17. Chủ đề xuyên suốt là sự hiệp một và sự ở lại trong mối liên hệ sống động với Đấng Christ.

Cấu trúc của ẩn dụ có thể được phân chia như sau:

• Giăng 15:1: Tuyên bố “Ta là Cây Nho thật, và Cha ta là người trồng nho.”
• Giăng 15:2-6: Số phận của các nhánh: Nhánh kết quả được tỉa sửa; nhánh không kết quả bị cất đi; và điều kiện tối quan trọng: “Hãy cứ ở trong Ta”.
• Giăng 15:7-11: Kết quả và đặc quyền của sự ở lại: Lời cầu nguyện được nhậm, sự vinh hiển cho Đức Chúa Trời, và sự trọn vẹn của sự vui mừng.
• Giăng 15:12-17: Mạng lệnh yêu thương và định nghĩa về tình bằng hữu với Đấng Christ.

Để hiểu đúng, chúng ta cần xem xét kỹ các từ khóa trong ngôn ngữ gốc (tiếng Hy Lạp - Koine Greek).

1. “Cây Nho Thật” (ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή - hē ampelos hē alēthinē): Trong Cựu Ước, dân Y-sơ-ra-ên thường được ví như cây nho của Đức Giê-hô-va (Thi thiên 80:8-16; Ê-sai 5:1-7; Giê-rê-mi 2:21). Tuy nhiên, họ đã thất bại, trở nên “nho dại”. Chúa Giê-xu tuyên bố Ngài chính là Cây Nho Thật, là sự ứng nghiệm và thay thế trọn vẹn cho hình bóng đó. Mọi mối liên hệ với Đức Chúa Trời giờ đây phải đi qua Ngài.

2. “Người trồng nho” (ὁ γεωργός - ho geōrgos): Đây là Đức Chúa Trời Cha. Công việc của Ngài là chăm sóc, tỉa sửa để cây nho sinh nhiều trái hơn.

3. “Nhánh” (τὸ κλῆμα - to klēma): Đây là các môn đồ, và mở rộng ra là mọi người tuyên xưng đức tin nơi Đấng Christ. Điểm then chốt: một nhánh chỉ có thể sống và kết quả khi gắn liền với cây nho.

4. “Ở trong” (μένω - menō): Động từ then chốt này xuất hiện 11 lần trong Giăng 15:1-11. Nó không chỉ có nghĩa là “cư ngụ” mà còn mang nghĩa “bám rễ”, “kiên trì”, “gắn bó mật thiết và liên tục”. Nó diễn tả một mối quan hệ sống động, thân mật, và đang tiếp diễn. Menō là yếu tố quyết định của đời sống Cơ đốc thực sự.

5. “Tỉa sửa” (καθαίρω - kathairō) và “Cất đi” (αἴρω - airō) trong câu 2:
“Nhánh nào trong Ta mà không kết quả thì Ngài chặt đi; còn nhánh nào kết quả thì Ngài tỉa sửa để được kết quả nhiều hơn.” (Giăng 15:2)
Đây là câu gây nhiều tranh luận. Từ “cất đi” (airō) có nghĩa đen là “nhấc lên, lấy đi”. Trong bối cảnh làm vườn, một nhánh không kết quả có thể bị cắt bỏ (chặt đi) hoặc có thể được “nhấc lên” khỏi mặt đất để vun xới, chăm sóc cho tốt hơn? Các học giả có cách hiểu khác nhau. Tuy nhiên, câu 6 làm rõ hơn số phận cuối cùng: “Nếu ai chẳng cứ ở trong Ta, thì phải ném ra ngoài như nhánh nho; nhánh khô đi, người ta lượm lấy, quăng vào lửa, thì nó cháy.” (Giăng 15:6). Ở đây, hình ảnh rất rõ ràng: nhánh bị ném ra, khô đi, và bị đốt cháy.

6. “Chẳng cứ ở trong Ta” (ἐὰν μή τις μένῃ ἐν ἐμοί - ean mē tis menē en emoi): Cụm từ này mô tả một tình trạng không liên tục ở lại. Nó không phải là một sự vấp ngã tạm thời, mà là một trạng thái cuối cùng, một sự lìa bỏ có chủ ý và kéo dài khỏi mối liên hệ với Đấng Christ.

Phân đoạn này phải được giải nghĩa trong sự hài hòa với toàn bộ Kinh Thánh (Analogia Scripturae). Có hai trường phái thần học chính khi tiếp cận:

1. Quan điểm cho rằng sự cứu rỗi có thể bị mất (Arminian/Wesleyan): Theo cách hiểu này, những “nhánh” trong Giăng 15:2,6 đại diện cho những Cơ đốc nhân thực sự, những người đã từng “ở trong” Đấng Christ. Tuy nhiên, nếu họ không “cứ ở lại”, không vâng giữ các điều răn và không kết quả, họ có thể đánh mất mối liên hệ cứu rỗi đó, bị “chặt đi” và cuối cùng bị hư mất. Họ nhấn mạnh đến những lời cảnh báo nghiêm túc trong Tân Ước (ví dụ: Hê-bơ-rơ 6:4-6; 10:26-29) và trách nhiệm của con người trong việc bền đỗ.

2. Quan điểm cho rằng sự cứu rỗi không thể bị mất (Cải Chánh/Calvinist): Theo cách hiểu này, ẩn dụ không nói về sự mất cứu rỗi, mà nói về sự xác minh bản chất thật của đức tin. Những “nhánh không kết quả” là những người chỉ có mối liên hệ bề ngoài với cộng đồng đức tin (như Giu-đa Ích-ca-ri-ốt, có mặt trong Phòng Cao), nhưng chưa bao giờ thực sự được tái sinh, chưa bao giờ có sự sống thực từ Đấng Christ. Họ “ở trong” theo nghĩa thân thể, cộng đồng, nhưng không “ở trong” theo nghĩa thuộc linh, bản chất. Việc họ bị “chặt đi” và “quăng vào lửa” là sự phơi bày cuối cùng của tình trạng không cứu rỗi vốn có của họ. Người thật sự được cứu (nhánh thật) sẽ được Đức Chúa Trời “tỉa sửa” (kỷ luật, dạy dỗ – xem Hê-bơ-rơ 12:5-11) và sẽ không thể nào không kết quả (dù mức độ khác nhau), bởi vì chính sự sống của Đấng Christ trong họ sẽ bảo đảm điều đó (Phi-líp 2:13). Sự “ở lại” là bằng chứng tất yếu, không phải điều kiện để giữ sự cứu rỗi.

Phân tích của chúng ta nghiêng về cách giải nghĩa thứ hai, dựa trên sự hài hòa với toàn bộ giáo lý về ân điển và sự bảo đảm cứu rỗi trong Tân Ước:
- Giăng 10:27-29: “Chiên Ta nghe tiếng Ta… Ta ban cho nó sự sống đời đời; nó chẳng chết mất bao giờ, và chẳng ai cướp nó khỏi tay Ta… chẳng ai cướp nó khỏi tay Cha.”
- Rô-ma 8:29-30, 38-39: Sự kêu gọi, xưng công bình và làm vinh hiển của Đức Chúa Trời là chắc chắn. Không gì có thể phân rẽ chúng ta khỏi tình yêu Đức Chúa Trời.
- Ê-phê-sô 1:13-14: Đức Thánh Linh là ấn chứng và của cầm cho cơ nghiệp của chúng ta, bảo đảm cho ngày cứu chuộc sau cuối.
- Phi-líp 1:6: “Ắt Ngài đã khởi làm việc lành trong anh em, sẽ trọn làm cho đến ngày của Đức Chúa Jêsus Christ.”

Vậy, Giăng 15:6 mô tả số phận của những người tuyên xưng đức tin giả dối. Họ có thể từng gắn bó bề ngoài với cộng đồng (“ở trong Ta” – theo nghĩa hiệp nhất hữu hình), nhưng qua thử thách của thời gian và sự thiếu vắng hoàn toàn của bông trái thuộc linh, bản chất thật của họ bị phơi bày. Họ chưa bao giờ có sự sống thực sự từ Cây Nho. Lời cảnh báo nghiêm túc này nhắm đến mục đích khích lệ sự tự xét (2 Cô-rinh-tô 13:5) và nhấn mạnh tầm quan trọng không thể thiếu của bông trái như một bằng chứng xác thực của đức tin sống động (Gia-cơ 2:17, 26).

Dù giải nghĩa theo hướng nào, sứ điệp thực tiễn và cá nhân của Giăng 15 là vô cùng rõ ràng và cấp bách:

1. Không Có Đời Sống Cơ Đốc “Trung Lập”: Chúng ta hoặc đang ở trong Đấng Christ và đơm bông kết trái (dù nhỏ), hoặc đang ở ngoài và khô héo. Không có trạng thái “nhánh xanh nhưng không trái” lâu dài. Đời sống mới trong Đấng Christ phải sinh ra bông trái (Galati 5:22-23).

2. Bông Trái Là Kết Quả Tự Nhiên của Sự Ở Lại, Không Phải Nỗ Lực Gượng Ép: Chìa khóa không phải là cố gắng hết sức để “tạo ra trái”, mà là tập trung vào việc “cứ ở lại” trong Ngài. Trái là kết quả tự nhiên, hữu cơ khi nhánh được nuôi dưỡng bởi nhựa sống từ cây nho. Chúng ta ở lại qua:
- Sự Thông Công Thường Xuyên với Ngài qua Lời Chúa và Cầu Nguyện (câu 7).
- Sự Vâng Giữ Các Điều Răn của Ngài trong Tình Yêu (câu 9-10).
- Sự Ở Lại trong Tình Yêu Thương của Ngài và Thể Hiện Tình Yêu Đó với Anh Em (câu 12-13).

3. Chấp Nhận Sự “Tỉa Sửa” của Người Trồng Nho: Những thử thách, sửa phạt, mất mát trong đời sống thường là công cụ yêu thương của Đức Chúa Trời để cắt bỏ những điều vô ích (tội lỗi, sự ích kỷ, những ưu tiên sai lầm) nhằm chúng ta kết quả hơn (Hê-bơ-rơ 12:10-11). Hãy tiếp nhận với lòng biết ơn và vâng phục.

4. Cẩn Trọng Với Sự Tự Lừa Dối: Phân đoạn này kêu gọi mỗi chúng ta nghiêm túc tự xét: Đời sống tôi có đang sinh ra bông trái Thánh Linh không? Tôi có đang sống trong tình yêu và sự vâng phục Chúa cách ngày càng tăng trưởng không? Hay tôi chỉ là một “nhánh xanh” về mặt tôn giáo, hình thức, nhưng bên trong khô khan, vô sinh?

Ẩn dụ Cây Nho và Nhánh Nho trong Giăng 15 không phải là một bài học nông nghiệp, mà là một bức tranh sống động về thực tại thuộc linh sâu sắc và thiết thân. Nó không nhằm mục đích gieo rắc nỗi sợ hãi về việc “mất sự cứu rỗi” cho những người chân thật đang chiến đấu với tội lỗi và yếu đuối. Thay vào đó, nó là một lời mời gọi đầy ân điển đến với sự ở lại mật thiết, an nghỉ và vui hưởng trong Đấng Christ. Đồng thời, nó là một lời cảnh tỉnh nghiêm khắc chống lại sự tự mãn, giả hình và đức tin chết.

Sứ điệp trọng tâm là: Sự sống đời đời nằm ở trong mối liên hệ với Con Đức Chúa Trời, Đấng Christ Jesus (1 Giăng 5:11-12). Một mối liên hệ thật sẽ tự biểu lộ qua đời sống kết quả. Nếu bạn đang lo lắng về việc mình có “ở lại” đủ hay không, thì chính sự lo lắng đó có thể là dấu hiệu của một tấm lòng thật được Đức Thánh Linh tác động. Hãy hướng mắt khỏi chính mình và đặt để hoàn toàn vào Cây Nho Thật, là Chúa Giê-xu Christ. Hãy tìm kiếm Ngài trong Lời Chúa, cầu nguyện và vâng lời. Khi đó, bạn sẽ kinh nghiệm lời hứa quý báu: “Nếu các ngươi cứ ở trong Ta, và lời Ta cứ ở trong các ngươi, hãy cầu xin mọi điều mình muốn, thì sẽ được điều đó.” (Giăng 15:7), và đặc biệt là sự trọn vẹn của sự vui mừng của Chúa ở trong bạn (câu 11).