Kinh Thánh nói gì về sự kiêu ngạo?

Trong hành trình đức tin, không có kẻ thù nào nguy hiểm và tinh tế hơn sự kiêu ngạo. Nó là hạt giống nguyên thủy của sự sa ngã, là bức tường ngăn cách con người với Đức Chúa Trời, và là căn bệnh tâm linh trầm kha nhất mà mọi Cơ Đốc nhân đều phải chiến đấu. Kinh Thánh, từ Sáng Thế Ký đến Khải Huyền, nói về sự kiêu ngạo với một sự rõ ràng và nghiêm khắc đáng kinh ngạc. Bài nghiên cứu này sẽ đào sâu vào bản chất, biểu hiện, hậu quả, và phương thuốc chữa trị cho sự kiêu ngạo dưới ánh sáng của Lời Chúa.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ thường được dùng cho "kiêu ngạo" là גָּבַהּ (gâvah) và רָחַם (racham) trong dạng danh từ, mang nghĩa "tự cao", "tự tôn", "phồng lên". Tiếng Hy Lạp sử dụng ὑπερηφανία (hyperēphania), ghép từ "hyper" (trên, vượt quá) và "phainō" (tỏ ra), nghĩa là "tự đặt mình lên trên". Bản chất cốt lõi của kiêu ngạo, theo Kinh Thánh, là sự tự tôn mình lên, cướp lấy vị trí thuộc về một mình Đức Chúa Trời.

Châm Ngôn 21:4 cảnh báo: "Mắt tự cao và lòng kiêu ngạo, và sự rực rỡ của kẻ ác, đều là tội lỗi." Ở đây, "mắt tự cao" (Hebrew: רוּם עֵינַיִם - rum ‘ayin) mô tả cái nhìn khinh thị, coi thường người khác. Sự kiêu ngạo không chỉ là thái độ bên trong, mà biểu hiện ra ngoài qua ánh mắt, cử chỉ và lời nói.

Đặc biệt, Châm Ngôn 16:5 tuyên bố một chân lý nghiêm khắc: "Phàm ai có lòng kiêu ngạo lấy làm gớm ghiếc cho Đức Giê-hô-va; quả thật hắn chẳng khỏi bị phạt." Từ "gớm ghiếc" (Hebrew: תּוֹעֵבָה - tô‘ēbâ) là từ rất mạnh, thường dùng để mô tả những hành vi ghê tởm nhất trước mặt Chúa. Sự kiêu ngạo được xếp vào hạng tội lỗi đáng ghê tởm. Tại sao? Vì nó phủ nhận sự tể trị, ân điển và quyền tối cao của Đấng Tạo Hóa. Nó là sự nổi loạn thu nhỏ trong lòng con người.

Kinh Thánh đưa ra nhiều ví dụ sinh động, cảnh báo chúng ta về sự nguy hiểm của kiêu ngạo.

1. Sa-tan: Nguồn gốc của kiêu ngạo bắt đầu từ thiên sứ được sáng tạo hoàn hảo. Ê-sai 14:12-14 mô tả lời của vua Ba-by-lôn, nhưng nhiều nhà giải kinh xem đây cũng là ánh chiếu về sự sa ngã của Lu-xi-phe: "Ngươi đã nói trong lòng rằng: Ta sẽ lên trời, sẽ nhắc ngai ta lên trên các ngôi sao Đức Chúa Trời... Ta sẽ làm ra bằng Đấng Rất Cao." Đây là năm lần "Ta sẽ" – biểu hiện rõ nhất của tâm trí kiêu ngạo, muốn so sánh và thay thế Đức Chúa Trời.

2. Vua Nê-bu-cát-nết-sa (Đa-ni-ên 4): Khi nhìn thành Ba-by-lôn vĩ đại, vua phán: "Có phải đây chẳng phải là Ba-by-lôn lớn mà ta đã dựng, bởi quyền năng lớn lao của ta, để làm đế đô ta, và làm sự vinh hiển của oai nghi ta sao?" (câu 30). Ngay lời còn trong miệng, tiếng phán từ trời đến, vua bị truất mất lý trí, sống như thú vật cho đến khi nhận biết "Quyền năng của các từng trời" (câu 34-35).

3. Người Pha-ri-si (Lu-ca 18:9-14): Chúa Giê-xu kể dụ ngôn về người Pha-ri-si và người thâu thuế. Người Pha-ri-si cầu nguyện: "Lạy Đức Chúa Trời, tôi tạ ơn Ngài, vì tôi không phải như người khác... hay là như người thâu thuế nầy." Lời cầu nguyện của ông không hướng về Chúa, mà hướng về sự công bình tự tạo của mình và sự khinh thị người khác. Đây là kiêu ngạo tôn giáo – thứ nguy hiểm nhất vì nó núp bóng sự sùng đạo.

4. Hội thánh Cô-rinh-tô: Sứ đồ Phao-lô quở trách họ vì sự kiêu ngạo liên quan đến ân tứ và sự chia rẽ (1 Cô-rinh-tô 4:6-7). Ông đặt câu hỏi then chốt: "Vả, ai phân biệt ngươi với kẻ khác? Ngươi có gì mà chẳng đã nhận lãnh? Nếu ngươi đã nhận lãnh, thì sao còn khoe mình như chẳng từng nhận lãnh?" (câu 7). Mọi điều chúng ta có – tài năng, trí tuệ, thành công, thậm chí đức tin – đều là ân ban. Kiêu ngạo là quên đi nguồn gốc của mọi ơn lành.

Kinh Thánh không chỉ mô tả mà còn công bố những hệ quả tất yếu của kiêu ngạo.

A. Sự Xa Cách Với Đức Chúa Trời: Thi Thiên 138:6 chép: "Dẫu Đức Giê-hô-va là cao cả, Ngài còn đoái xem kẻ hèn hạ; Song kẻ kiêu ngạo, Ngài biết từ xa." Chúa không bỏ mặc, nhưng Ngài "biết từ xa" – hình ảnh diễn tả sự ngăn cách trong mối quan hệ. Kiêu ngạo xây một bức tường mà chỉ sự khiêm nhường mới có thể phá đổ.

B. Sự Sụp Đổ Không Tránh Khỏi: Châm Ngôn 16:18 tuyên bố một nguyên tắc vũ trụ: "Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau, Và tánh tự cao đi trước sự sa ngã." (Nguyên văn Hy Lạp trong Bản Bảy Mươi dùng từ πτῶσις - ptōsis, có nghĩa là sự ngã xuống thảm hại). Lịch sử cá nhân và quốc gia đều minh chứng cho điều này. Khi con người đạt đến đỉnh cao của sự tự tôn, đó thường là thời điểm trước khi họ rơi xuống vực thẳm.

C. Sự Phán Xét Của Đức Chúa Trời: Gia-cơ 4:6 (trích từ Châm Ngôn 3:34) khẳng định: "Đức Chúa Trời chống cự kẻ kiêu ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường." Từ "chống cự" (Hy Lạp: ἀντιτάσσομαι - antitassomai) mang nghĩa xếp hàng ngũ chống lại, như một đội quân đối đầu. Đây không phải là thái độ thụ động, mà là hành động chủ động của Đức Chúa Trời chống lại tâm lý kiêu ngạo. Điều này được thể hiện qua các cơn đoán phạt trong Cựu Ước và những lời cảnh báo nghiêm khắc trong Tân Ước.

Tin Mừng là Đức Chúa Trời không chỉ lên án kiêu ngạo, mà Ngài còn ban phương thuốc giải qua Con Ngài và Lời Ngài.

1. Gương Của Đấng Christ - Sự Khiêm Nhường Tuyệt Đối: Đức Chúa Giê-xu Christ, là Đức Chúa Trời thật, đã "tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ... hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự" (Phi-líp 2:7-8). Ngài là hiện thân của sự khiêm nhường (ταπεινοφροσύνη - tapeinophrosynē). Ngài dạy: "Hãy học theo ta; vì ta nhu mì, khiêm nhường trong lòng" (Ma-thi-ơ 11:29). Chiến thắng kiêu ngạo bắt đầu bằng việc chiêm ngưỡng Đấng Christ, Đấng hoàn toàn trái ngược với tinh thần của thế gian.

2. Nhận Biết Chân Thực Về Bản Thân Dưới Ánh Sáng Của Thập Tự Giá: Sứ đồ Phao-lô nhắc nhở: "Vì ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự cứu rỗi hoàn toàn do ân điển phá tan mọi cơ sở cho sự khoe mình. Chúng ta là những tội nhân được cứu bởi ân điển, không phải những người hùng tự giải cứu.

3. Sự Đầy Dẫy Của Đức Thánh Linh: Trái của Thánh Linh bao gồm "khiêm nhường" (tùy bản dịch, thường là "nhịn nhục, nhân từ" - Ga-la-ti 5:22-23, nhưng bản chất Thánh Linh là tôn cao Christ, không tôn cao bản ngã). Khi chúng ta đầu phục Đức Thánh Linh, Ngài sẽ bày tỏ cho chúng ta thấy sự kiêu ngạo tiềm ẩn và ban quyền năng để sống khiêm nhường.

Kiêu ngạo thường không xuất hiện như một tội lỗi thô thiển, mà như một thế lực tinh vi. Dưới đây là một số câu hỏi tự kiểm và bước thực hành:

• Tự Kiểm:
  • Tôi có thường xuyên so sánh mình với người khác để cảm thấy mình hơn hoặc thấy mình thua kém (một hình thức kiêu ngạo ngược) không?
  • Tôi có dễ bị tổn thương, bực bội khi bị phê bình hoặc không được công nhận không?
  • Trong lời cầu nguyện, tôi có thường kể lể công đức của mình hay tập trung vào sự nhân từ và công việc của Chúa?
  • Tôi có hay nói về bản thân mình, thành tích của mình, hay ý kiến của mình một cách thái quá không?
  • Tôi có xem những ân tứ, tài sản, địa vị mình có như là sự đương nhiên hay như ơn Chúa ban?
• Thực Hành Khiêm Nhường:
  • Luyện Tập Sự Biết Ơn: Mỗi ngày, hãy liệt kê ít nhất ba điều bạn biết ơn Chúa. Điều này chuyển hướng sự tập trung từ "tôi làm được" sang "Chúa đã ban".
  • Chủ Động Phục Vụ Cách Kín Đáo: Làm một việc tốt mà không ai biết, không mong đợi lời khen. Phục vụ trong những việc nhỏ, tầm thường.
  • Lắng Nghe Thật Sự: Trong các cuộc trò chuyện, tập trung lắng nghe và tìm hiểu người khác thay vì chờ đợi cơ hội để nói về mình.
  • Thường Xuyên Xưng Tội: Thành thật với Chúa về những ý nghĩ kiêu ngạo. "Xưng" (ὁμολογέω - homologeō) nghĩa là "nói ra điều giống nhau" – gọi đúng tên tội lỗi của mình trước mặt Chúa.
  • Sống Dưới Lời Chúa: Thường xuyên đọc và suy ngẫm những phân đoạn nói về sự khiêm nhường của Christ (Phi-líp 2), sự yếu đuối của con người (2 Cô-rinh-tô 12:9-10), và sự cảnh báo về kiêu ngạo.

Sự kiêu ngạo là kẻ thù chung của nhân loại, nhưng trong Chúa Giê-xu Christ, chúng ta có chiến thắng. Hãy nhớ rằng, ngay cả việc chúng ta nhận biết được sự kiêu ngạo của mình và khao khát được khiêm nhường cũng là công việc của Đức Thánh Linh. Đừng cố gắng dùng ý chí của "cái tôi" để diệt trừ "cái tôi". Thay vào đó, hãy hướng mắt nhìn lên Thập tự giá, nơi tột đỉnh của tình yêu và sự khiêm hạ được bày tỏ. Tại đó, chúng ta thấy mình thật tội lỗi và yếu đuối, nhưng đồng thời được yêu thương và tiếp sức vô cùng. Hãy chạy đến với ân điển mỗi ngày, vì "Đức Chúa Trời... ban ơn cho kẻ khiêm nhường" (Gia-cơ 4:6). Sự khiêm nhường thật không phải là nghĩ thấp về bản thân, mà là nghĩ ít về bản thân hơn, và nghĩ nhiều hơn về Đấng Christ và người lân cận. Trong vương quốc của Đức Chúa Trời, con đường đi lên là đi xuống, và người muốn làm đầu phải làm tôi mọi cho mọi người (Mác 10:43-44).