Người Sa-đu-sê và Người Pha-ri-si
Trong hành trình đọc và nghiên cứu Tân Ước, đặc biệt là các sách Phúc Âm, chúng ta thường xuyên bắt gặp hai nhóm người nổi bật và đối nghịch với Chúa Giê-xu Christ: người Pha-ri-si và người Sa-đu-sê. Họ không chỉ là những nhân vật lịch sử mà còn đại diện cho hai hệ tư tưởng, hai cách tiếp cận tôn giáo trái ngược, từ đó làm nền tảng cho nhiều cuộc đối thoại, tranh luận và cả những lời quở trách nghiêm khắc từ Chúa. Hiểu rõ về họ không chỉ giúp chúng ta nắm bắt bối cảnh của Kinh Thánh mà còn rút ra những bài học cảnh giác quý báu cho đời sống đức tin của chính mình ngày nay.
Sau thời kỳ lưu đày, Do Thái giáo đã phát triển và hình thành nên nhiều phe phái khác nhau. Hai phe có ảnh hưởng nhất trong thời kỳ Chúa Giê-xu thi hành chức vụ là nhóm Pha-ri-si (tiếng Hy Lạp: Pharisaios, bắt nguồn từ tiếng Hê-bơ-rơ Perushim - נְּפָרּושִׁים, có nghĩa là "những người được tách biệt") và nhóm Sa-đu-sê (tiếng Hy Lạp: Saddoukaios, có lẽ từ tên thầy tế lễ thời Đa-vít là Sa-đốc - צָדוֹק, nghĩa là "công chính"). Họ tồn tại song song và thường xuyên mâu thuẫn với nhau, tạo nên một bức tranh tôn giáo - chính trị phức tạp dưới sự cai trị của Đế quốc La Mã.
Nhóm Pha-ri-si xuất thân từ tầng lớp trung lưu, bao gồm các thầy thông giáo (kinh sư), thầy dạy luật, và là những người có ảnh hưởng lớn trong dân chúng. Họ được quần chúng kính trọng vì lòng sốt sắng với luật pháp (Torah).
Niềm Tin và Giáo Lý Chính:
- Uy quyền của Kinh Thánh và Truyền Khẩu: Người Pha-ri-si tin vào toàn bộ Kinh Thánh Cựu Ước (Luật pháp, Tiên tri, Văn thơ). Đặc biệt, họ đề cao "Truyền thống của các trưởng lão" (Mark 7:3) - một hệ thống luật giải thích và bổ sung chi tiết cho luật Môi-se, nhằm "xây hàng rào chung quanh luật pháp" để ngăn ngừa vi phạm. Chính điều này đôi khi khiến họ đặt truyền thống con người lên trên lời Chúa.
- Tin vào Thiên sứ, Linh hồn và Sự Sống Lại: Họ tin vào sự hiện hữu của thiên sứ, linh hồn, sự sống đời đời và sự sống lại của thân thể trong ngày sau rốt (Công vụ 23:8). Đây là điểm khác biệt lớn với người Sa-đu-sê.
- Nhấn mạnh Sự Tinh Sạch và Tách Biệt: Tên gọi "người được tách biệt" phản ánh lý tưởng sống của họ: tách khỏi những người không giữ luật (dân ngoại và thậm chí là người Do Thái bình dân), tuân giữ tỉ mỉ các luật về thanh sạch, ăn chay, nộp thuế thập phân (Ma-thi-ơ 23:23).
Tương Tác với Chúa Giê-xu: Chúa Giê-xu thường xuyên tiếp xúc và tranh luận với người Pha-ri-si. Ngài quở trách họ không phải vì sự tuân giữ luật pháp, mà vì chủ nghĩa hình thức, đạo đức giả và lòng tự tôn.
"Khốn cho các ngươi, thầy thông giáo và người Pha-ri-si, là kẻ giả hình! Vì các ngươi giống như mồ mả tô trắng, bề ngoài tốt đẹp, nhưng bề trong thì đầy xương người chết và mọi thứ ô uế." (Ma-thi-ơ 23:27).
Chúa lên án họ vì đã bỏ qua những điều quan trọng nhất của luật pháp là công bình, thương xót và trung tín (Ma-thi-ơ 23:23). Họ tìm cách bắt lỗi Chúa trong các vấn đề như ngày Sa-bát (Ma-thi-ơ 12:2), sự thông công với người tội lỗi (Lu-ca 15:2), và nghi lễ rửa tay (Mác 7:5). Tuy nhiên, cũng có những người Pha-ri-si chân thành như Ni-cô-đem (Giăng 3:1) và Gia-xơ (Công vụ 5:34).
Trái ngược với Pha-ri-si, nhóm Sa-đu-sê xuất thân từ tầng lớp quý tộc, giàu có và quyền lực. Họ bao gồm các thầy tế lễ thượng phẩm, các gia đình tư tế thượng lưu, và giới cai trị. Họ nắm giữ đa số ghế trong Hội đồng Công luận (Sanhedrin) và kiểm soát mọi hoạt động trong đền thờ.
Niềm Tin và Giáo Lý Chính:
- Chỉ Công Nhận Ngũ Kinh (Luật Môi-se): Họ chỉ chấp nhận thẩm quyền của năm sách Môi-se (Sáng-thế-ký đến Phục-truyền-luật-lệ-ký) và xem nhẹ các sách Tiên tri và Văn thơ. Điều này dẫn đến nhiều khác biệt thần học.
- Phủ Nhận Sự Sống Lại, Thiên Sứ và Linh Hồn: Đây là điểm giáo lý nổi bật và gây tranh cãi nhất của họ. "Vì người Sa-đu-sê nói rằng không có sự sống lại, không có thiên sứ, không có thần linh; còn người Pha-ri-si tin cả hai đều có." (Công vụ 23:8). Họ có quan điểm duy lý, vật chất, phủ nhận đời sau và cho rằng linh hồn chết cùng với thân thể.
- Hợp Tác với Chính Quyền La Mã: Vì muốn bảo vệ địa vị, của cải và trật tự xã hội hiện tại, họ có khuynh hướng hợp tác và nhượng bộ chính quyền đô hộ La Mã. Họ ít quan tâm đến niềm hy vọng Mê-si-a của quần chúng.
Tương Tác với Chúa Giê-xu: Người Sa-đu-sê ít xuất hiện trực tiếp trong các sách Phúc Âm hơn, nhưng mỗi lần xuất hiện đều liên quan đến những vấn đề nền tảng. Họ dùng những tình huống giả định phức tạp để chất vấn và nhạo báng Chúa, đặc biệt là về giáo lý sống lại.
"Thưa Thầy, Môi-se có truyền lại rằng: Nếu một người kia chết, không có con, thì em trai người ấy phải lấy vợ góa của anh mình để nối dòng cho anh. Vả, trong chúng tôi có bảy anh em... Rốt lại, người đàn bà cũng chết. Trong sự sống lại, đàn bà đó sẽ là vợ ai trong bảy anh em?" (Ma-thi-ơ 22:24-28).
Chúa Giê-xu đã thẳng thắn sửa chữa sự hiểu biết sai lầm của họ, chỉ ra rằng họ không hiểu Kinh Thánh cũng như quyền năng của Đức Chúa Trời, và khẳng định rõ ràng về thân thể vinh hiển trong sự sống lại (Ma-thi-ơ 22:29-32). Chính họ là những người chủ mưu chính trong việc bắt và xử Chúa Giê-xu, vì thấy Ngài là mối đe dọa cho địa vị và trật tự của họ (Ma-thi-ơ 26:3-4, Giăng 11:47-50).
Mặc dù đối lập nhau, cả hai nhóm này cuối cùng đều liên kết lại để chống nghịch Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 16:1). Họ đại diện cho hai thái cực nguy hiểm vẫn có thể tồn tại trong Hội Thánh ngày nay:
- Chủ nghĩa hình thức của người Pha-ri-si (Formalism): Tập trung vào hình thức bên ngoài, nghi lễ, quy tắc do con người đặt ra, mà đánh mất tấm lòng yêu mến Chúa và tình yêu thương con người.
- Chủ nghĩa duy lý của người Sa-đu-sê (Rationalism/Secularism): Phủ nhận những lẽ thật siêu nhiên của Đức Chúa Trời (như phép lạ, sự sống lại, thế giới linh), chỉ tin vào những gì lý trí và giác quan có thể tiếp nhận, biến đức tin thành một hệ thống triết học thuần túy.
Lịch sử của người Pha-ri-si và Sa-đu-sê là một hồi chuông cảnh tỉnh cho mọi thế hệ Cơ Đốc nhân.
1. Cảnh Giác Với "Tính Pha-ri-si" Trong Chúng Ta:
Chúng ta cần thường xuyên xét lòng mình:
Có phải tôi đang sống đạo vì hình thức, để được người khác khen ngợi (Ma-thi-ơ 6:1-5)?
Có phải tôi đang nặng nề với những quy định phụ của Hội Thánh hơn là tinh thần yêu thương, tha thứ của Phúc Âm?
Có phải tôi dễ dàng nhìn thấy "cọng rác" trong mắt anh em mà không thấy "cây đà" trong mắt mình (Ma-thi-ơ 7:3-5)?
Lời giải: Hãy tìm kiếm một mối quan hệ thật với Đức Chúa Trời, được nuôi dưỡng bởi sự cầu nguyện chân thành, học Lời Chúa với tấm lòng khiêm nhường và vâng phục, và tập trung vào sự biến đổi bên trong bởi Thánh Linh (Rô-ma 12:2).
2. Đứng Vững Trên Lẽ Thật Siêu Nhiên - Phản Ảnh Lại Tinh Thần Sa-đu-sê:
Trong một thế giới đề cao chủ nghĩa duy vật và khoa học thực chứng, chúng ta cần giữ vững đức tin vào những lẽ thật nền tảng:
Sự Sống Lại của Đấng Christ và của chúng ta: Đây là cốt lõi của niềm hy vọng Cơ Đốc (1 Cô-rinh-tô 15:12-20). Đừng để nó trở thành một giáo điều xa vời, mà hãy để lẽ thật này định hình cách chúng ta sống, phục vụ và đối diện với sự chết.
Công Việc Siêu Nhiên của Đức Thánh Linh: Tin vào sự hiện diện, dẫn dắt và quyền năng biến đổi đời sống của Ngài.
Lời giải: Hãy đâm rễ sâu trong Lời Chúa, học biết các lẽ thật này một cách có hệ thống, và kinh nghiệm quyền năng siêu nhiên của Chúa trong đời sống cầu nguyện và phục vụ.
3. Sống Cân Bằng: Chân Lý Trong Tình Yêu Thương:
Chúng ta được kêu gọi để tránh cả hai thái cực: sự cứng nhắc, vụ luật của Pha-ri-si và sự buông lỏng, thỏa hiệp với thế gian của Sa-đu-sê. Thay vào đó, hãy "giữ lấy lẽ thật trong tình yêu thương" (Ê-phê-sô 4:15). Gìn giữ chân lý thuần khiết của Phúc Âm, nhưng bày tỏ chân lý ấy bằng tấm lòng khiêm nhường, yêu thương và thương xót như chính Chúa Giê-xu đã làm.
Người Pha-ri-si và Sa-đu-sê không phải là những nhân vật chỉ thuộc về quá khứ. Họ là hình bóng của những khuynh hướng tôn giáo tự nhiên trong lòng con người: hoặc tìm cách tự cứu mình bằng sự tuân giữ hình thức bên ngoài, hoặc từ chối quyền năng siêu nhiên của Đức Chúa Trời để ôm lấy thế giới quan duy vật. Chúa Giê-xu Christ đã đến để phá đổ cả hai con đường ấy. Ngài mời gọi chúng ta vào một giao ước mới bằng huyết Ngài, nơi chúng ta được xưng công bình bởi đức tin (chứ không bởi việc tuân giữ luật pháp như Pha-ri-si), và được ban cho một đời sống đời đời, một thân thể vinh hiển trong sự sống lại (điều mà Sa-đu-sê phủ nhận).
Hãy để lịch sử của hai nhóm người này nhắc nhở chúng ta luôn hướng về Chúa Giê-xu, là hiện thân của ân điển và lẽ thật (Giăng 1:17). Hãy sống một đời sống chân thật từ trong tâm linh, vững vàng trong lẽ thật Phúc Âm trọn vẹn, và được Thánh Linh dẫn dắt để tránh khỏi cạm bẫy của hình thức hóa và thế tục hóa.