Tại sao Kinh Thánh lại khó hiểu đến vậy?

Là Cơ Đốc nhân, hầu hết chúng ta đều từng trải qua cảm giác bối rối, thậm chí nản lòng khi đọc Kinh Thánh. Những câu chuyện cổ xưa, những lời tiên tri kỳ bí, những lời dạy dường như mâu thuẫn, và những khái niệm thần học sâu sắc có thể khiến ngay cả những tín hữu trưởng thành nhất cũng phải đặt câu hỏi: Tại sao Lời của Đức Chúa Trời, được ban cho để hướng dẫn chúng ta, lại có thể khó hiểu đến vậy? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích các nguyên nhân từ nhiều góc độ—thần học, lịch sử, văn hóa và cá nhân—dựa trên nền tảng Kinh Thánh, đồng thời cung cấp những chìa khóa thực tiễn để mở kho tàng Lời Ngài.

I. Bản Chất Siêu Nhiên và Sự Khôn Ngoan Thuộc Linh

Trước hết, chúng ta phải hiểu rằng Kinh Thánh không phải là một cuốn sách thuần túy của con người. Nó là Lời được Đức Chúa Trời hà hơi (2 Ti-mô-thê 3:16). Vì vậy, bản chất siêu nhiên của nó vượt quá sự hiểu biết thuần túy thuộc về lý trí con người. Sứ đồ Phao-lô giải thích rõ điều này:

“Vả, người có tánh xác thịt thì không nhận được những sự thuộc về Thánh Linh của Đức Chúa Trời; bởi chưng người đó coi sự ấy như là sự dồ dại, và không có thể hiểu được, vì phải xem xét cách thiêng liêng.” (1 Cô-rinh-tô 2:14)

Trong nguyên văn Hy Lạp, từ "người có tánh xác thịt" (ψυχικὸς ἄνθρωπος, *psychikos anthrōpos*) chỉ về con người tự nhiên, sống chỉ dựa trên linh hồn (psyche) và thể xác, không có Đức Thánh Linh. Người ấy "không nhận được" (οὐ δέχεται, *ou dechetai*) – nghĩa là không tiếp nhận, không chào đón – những sự thuộc linh. Hành động "xem xét cách thiêng liêng" (πνευματικῶς ἀνακρίνεται, *pneumatikōs anakrinetai*) hàm ý một sự điều tra, phân biệt sâu sắc dưới sự hướng dẫn và khai sáng của Thánh Linh. Như vậy, trở ngại đầu tiên và căn bản nhất nằm ở chính bản chất thuộc linh của sứ điệp, đòi hỏi một phương tiện siêu nhiên để giải mã—chính là sự hiện diện của Đức Thánh Linh trong lòng người tin Chúa.

II. Rào Cản Về Thời Gian, Văn Hóa và Ngôn Ngữ

Kinh Thánh được viết trong khoảng 1.500 năm, bởi hơn 40 tác giả, trong các bối cảnh văn hóa và lịch sử hoàn toàn xa lạ với thế kỷ 21. Đây là những rào cản khách quan lớn.

1. Ngôn ngữ nguyên thủy: Kinh Thánh Cựu Ước chủ yếu được viết bằng tiếng Hê-bơ-rơ (và một phần nhỏ tiếng A-ram), còn Tân Ước bằng tiếng Hy Lạp *Koine* (thông tục). Mỗi ngôn ngữ có cấu trúc, thành ngữ và cách chơi chữ riêng. Ví dụ, tiếng Hê-bơ-rơ rất giàu hình ảnh và thi ca, trong khi tiếng Hy Lạp lại chính xác về mặt triết lý và ngữ pháp. Một từ có thể mang nhiều sắc thái. Ví dụ, từ Hy Lạp λογος (*logos*) trong Giăng 1:1 không chỉ đơn thuần là "lời" mà còn mang ý nghĩa về "nguyên lý", "lý trí sáng tạo", một khái niệm triết học sâu sắc.

2. Thể loại văn học: Kinh Thánh không phải là một cuốn sách giáo khoa hệ thống. Nó là một thư viện thu nhỏ chứa đựng nhiều thể loại: sử biên niên, luật pháp, thơ ca, châm ngôn, tiên tri (thơ và văn xuôi), sách khải huyền, thư tín, và sách phúc âm. Mỗi thể loại đòi hỏi cách tiếp cận giải kinh (*hermeneutics*) khác nhau. Không thể đọc một khúc thơ trong Thi thiên (ví dụ Thi thiên 23) với cùng cách tiếp cận khi đọc một đoạn luật pháp trong Lê-vi ký. Sự khó hiểu thường nảy sinh khi chúng ta áp dụng sai nguyên tắc giải kinh cho thể loại văn học.

3. Bối cảnh lịch sử và phong tục: Các phong tục về giao ước, hôn nhân, chiến tranh, hay hệ thống tế lễ đều xa lạ. Khi Phao-lô nói về việc "đội khăn" của người nữ (1 Cô-rinh-tô 11:1-16), ông đang đề cập đến một biểu tượng văn hóa cụ thể của thế kỷ thứ nhất tại Cô-rinh-tô. Nếu bỏ qua bối cảnh đó, chúng ta dễ rút ra những nguyên tắc cứng nhắc không phù hợp.

III. Mục Đích Của Sự "Khó Hiểu": Sự Khiêm Nhường và Tìm Kiếm

Đôi khi, sự khó hiểu không phải là một lỗi, mà là một đặc điểm có chủ đích. Đức Chúa Trời bày tỏ mình một cách tiệm tiến và đôi khi bí ẩn, để:

• Kêu gọi sự khiêm nhường: Kinh Thánh đặt chúng ta vào vị trí của người học trò, không phải thầy giáo. Sách Châm Ngôn nói: "Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức" (Châm Ngôn 1:7). Sự hiểu biết thật bắt đầu từ thái độ tôn kính và thừa nhận giới hạn của mình.
• Kích thích sự tìm kiếm: Như Chúa Giê-su từng dùng ẩn dụ để vừa bày tỏ, vừa che giấu sự thật (Ma-thi-ơ 13:10-13), điều này tách biệt người tìm kiếm thật lòng với kẻ tò mò hời hợt. Lời Chúa như một mỏ vàng, đòi hỏi công sức đào sâu.
• Bày tỏ sự khôn ngoan vô hạn của Đức Chúa Trời: Như Ê-sai tuyên bố: "Vì ý tưởng ta chẳng phải ý tưởng các ngươi, đường lối các ngươi chẳng phải đường lối ta… Vì các từng trời cao hơn đất bao nhiêu, thì đường lối ta cao hơn đường lối các ngươi, ý tưởng ta cao hơn ý tưởng các ngươi bấy nhiêu" (Ê-sai 55:8-9). Sự khó hiểu một phần nhắc nhở chúng ta về khoảng cách vô hạn giữa Tạo Hóa và thọ tạo.

IV. Những Thách Thức Từ Phía Người Đọc

Chúng ta cũng phải thành thật nhìn nhận những rào cản chủ quan từ phía mình:

1. Thành kiến và kỳ vọng: Chúng ta thường tiếp cận Kinh Thánh với những định kiến thần học, văn hóa hoặc cá nhân. Chúng ta muốn Kinh Thánh nói điều chúng ta tin, hơn là để Kinh Thánh định hình niềm tin của chúng ta. Điều này khiến chúng ta bỏ qua hoặc xoắn méo những phân đoạn không phù hợp với quan điểm sẵn có.

2. Sự vội vàng và thiếu kiên nhẫn: Trong thời đại thông tin tức thời, chúng ta quen với việc tiêu thụ nội dung nhanh chóng. Nhưng Kinh Thánh đòi hỏi sự "suy gẫm" (Giô-suê 1:8) – một quá trình nhai đi nhai lại, suy nghĩ chậm rãi và sâu sắc.

3. Sự tách rời khỏi môi trường Hội Thánh: Kinh Thánh được viết cho cộng đồng dân sự Đức Chúa Trời, không phải chỉ cho cá nhân riêng lẻ. Nhiều sự hiểu lầm nảy sinh khi chúng ta đọc Kinh Thánh một mình, tách biệt khỏi sự giảng dạy, giải kinh và truyền thống hiểu biết của Hội Thánh phổ thông qua các thế kỷ (Công vụ 8:30-31 – người Ê-thi-ô-bi cần Phi-líp giải thích).

V. Ứng Dụng Thực Tế: Làm Thế Nào Để Hiểu Kinh Thánh Rõ Hơn?

Vậy, làm thế nào để vượt qua những khó khăn này? Dưới đây là một số nguyên tắc thực tiễn, dựa trên chính Kinh Thánh:

1. Tiếp Cận Với Thái Độ Đúng và Sự Cầu Nguyện: Trước khi mở sách, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, tác giả tối cao, mở mắt thuộc linh cho bạn. Hãy cầu nguyện như tác giả Thi thiên: "Xin Chúa mở mắt tôi, để tôi thấy sự lạ lùng trong luật pháp của Ngài" (Thi thiên 119:18). Thừa nhận sự phụ thuộc của bạn vào Thánh Linh.

2. Áp Dụng Nguyên Tắc Giải Kinh Căn Bản:

• Tương Ứng Đức Tin (Analogy of Faith): Giải thích những chỗ khó hiểu dưới ánh sáng của những chỗ dễ hiểu hơn trong toàn bộ Kinh Thánh. Kinh Thánh tự giải nghĩa lấy. Hãy tra cứu các câu tương đồng.
• Chú Ý Bối Cảnh: Luôn luôn đọc một câu trong bối cảnh của phân đoạn, chương, sách và toàn bộ Kinh điển. "Một câu Kinh Thánh tách rời khỏi bối cảnh trở thành một cái cớ cho sự sai lầm."
• Xác Định Thể Loại Văn Học: Nhận diện bạn đang đọc gì—lịch sử, thơ ca, hay thư tín—và áp dụng cách tiếp cận phù hợp.

3. Sử Dụng Công Cụ Hỗ Trợ: Đừng ngại sử dụng:

• Các bản dịch Kinh Thánh khác nhau (1925, 2011, NIV, ESV…) để so sánh.
• Từ điển Kinh Thánh, sách dẫn đề mục, và sách giải nghĩa (*commentary*) từ các học giả tin kính.
• Bản đồ và sách nghiên cứu phong tục để hiểu bối cảnh.

4. Học Trong Cộng Đồng: Tham gia nhóm nhỏ nghiên cứu Kinh Thánh, lắng nghe những bài giảng chất lượng, và học hỏi từ những tín hữu trưởng thành. "Sắt mài nhọn sắt" (Châm Ngôn 27:17).

5. Kiên Nhẫn và Suy Gẫm: Đừng đọc lướt. Hãy dành thời gian. Hãy viết xuống những câu hỏi, những điều bạn học được. Áp dụng nguyên tắc: Quan Sát (câu này nói gì?), Giải Nghĩa (câu này có nghĩa gì?), và Áp Dụng (câu này đòi hỏi tôi phải thay đổi, tin tưởng hoặc làm điều gì?).

Kết Luận

Sự "khó hiểu" của Kinh Thánh không phải là một khuyết điểm cần xóa bỏ, mà thường là một đặc điểm thiết kế nhằm dẫn chúng ta vào một mối quan hệ sâu sắc hơn với chính Đức Chúa Trời. Nó phá vỡ sự tự mãn thuộc linh của chúng ta, kêu gọi chúng ta khiêm nhường, phụ thuộc vào Thánh Linh, và cam kết tìm kiếm Ngài cách kiên trì. Hãy an lòng, vì lời hứa của Chúa vẫn còn đó: "Nếu các ngươi cầu khẩn ta, và đến cầu xin ta, và hết lòng tìm kiếm ta, thì các ngươi sẽ tìm được ta" (Giê-rê-mi 29:13). Điều này cũng đúng cho việc tìm kiếm sự hiểu biết về Lời Ngài. Hành trình giải mã Kinh Thánh là một hành trình suốt đời, một cuộc phiêu lưu thuộc linh mà mỗi khó khăn vượt qua sẽ mang lại phần thưởng là sự hiểu biết sâu sắc hơn về Đấng Christ—là trung tâm và chìa khóa để hiểu mọi sự (Lu-ca 24:27). Đừng nản lòng; hãy tiếp tục đào sâu, vì trong những trang sách tưởng chừng khó hiểu ấy, bạn đang gặp gỡ chính Đức Chúa Trời Hằng Sống.