Hồi giáo Shia là gì?

Trong thế giới đa dạng về tôn giáo và niềm tin, việc hiểu biết về các tín ngưỡng khác là điều cần thiết cho mỗi Cơ Đốc nhân. Điều này không những giúp chúng ta có cái nhìn khách quan, mà còn trang bị để chúng ta “hãy làm chứng về sự trông cậy trong anh em cách mềm mại và kính sợ” (I Phi-e-rơ 3:15) khi đối thoại. Bài viết này sẽ tìm hiểu về Hồi giáo Shia (còn gọi là Shi’ite Islam) – một trong hai nhánh chính của Hồi giáo – qua lăng kính của một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, với mục đích giáo dục và củng cố đức tin cá nhân nơi Chúa Giê-xu Christ.

Hồi giáo Shia (từ Shīʻatu ʻAlī - nghĩa là “Đảng của Ali”) là nhánh Hồi giáo lớn thứ hai, chiếm khoảng 10-15% tín đồ Hồi giáo toàn cầu, tập trung chủ yếu ở Iran, Iraq, Azerbaijan, Bahrain và Lebanon. Sự phân chia giữa Shia và Sunni (nhánh chính, chiếm đa số) bắt nguồn từ cuộc tranh cãi về người kế vị hợp pháp cho nhà tiên tri Muhammad sau khi ông qua đời năm 632 SCN.

Nhóm Shia tin rằng quyền lãnh đạo (Imamat) thuộc về dòng dõi của Muhammad thông qua người con rể và em họ của ông là Ali ibn Abi Talib, cùng với con cháu của họ, những người được xem là các Imam (lãnh đạo tinh thần) có thẩm quyền thiêng liêng và không thể sai lầm. Sự kiện lịch sử then chốt là trận chiến Karbala năm 680, nơi Hussein – cháu nội của Muhammad và con trai của Ali – bị giết. Sự kiện này trở thành trung tâm trong thần học và lễ nghi của Shia, tượng trưng cho sự đấu tranh chống lại bất công và sự chịu khổ vì đức tin.

Mặc dù cùng chia sẻ những giáo lý nền tảng của Hồi giáo như Tawhid (Đức tin vào một Đức Chúa Trời), các nhà tiên tri, kinh Quran và Ngày Phán Xét, Shia có những điểm dị biệt đáng kể:

• Giáo Lý Về Imam (Lãnh Đạo Tinh Thần): Đây là khác biệt lớn nhất. Shia tin rằng sau Muhammad, Đức Chúa Trời đã chỉ định một chuỗi các Imam (bắt đầu từ Ali) để lãnh đạo cộng đồng. Các Imam này không chỉ là lãnh đạo chính trị mà còn là người giải thích tối cao và bảo vệ giáo lý. Họ được xem là ma'sum (vô tội, không thể sai lầm). Điều này tạo nên một cấu trúc giáo quyền mạnh mẽ, tập trung vào các giáo sĩ (Mullahs, Ayatollahs).
• Quan Điểm Về Ẩn Imam (Al-Mahdi): Shia tin rằng Imam thứ 12, Muhammad al-Mahdi, đã biến mất vào thế kỷ thứ 9 và sẽ tái xuất hiện vào thời điểm Đức Chúa Trời định trước để mang lại công lý và hòa bình cho thế giới. Niềm tin này mang tính chất chờ đợi thiên sai (messianic).
• Thực Hành Tôn Giáo: Shia có những ngày lễ và thực hành riêng biệt, nổi bật nhất là Ashura – ngày tưởng niệm sự tử đạo của Hussein tại Karbala, thường đi kèm với các cuộc diễu hành và nghi thức thương khó. Họ cũng thực hành taqiyya (sự thận trọng) – cho phép giấu niềm tin trong hoàn cảnh bức hại.
• Giáo Luật (Sharia) Và Sự Giải Thích: Trong khi dựa trên cùng các nguồn (Quran, Hadith), Shia chấp nhận thêm các truyền thống từ các Imam của họ, dẫn đến một số khác biệt trong luật gia đình và xã hội.

Từ góc độ Kinh Thánh, có những khác biệt nền tảng và không thể hòa giải giữa đức tin Cơ Đốc và Hồi giáo Shia (cũng như Hồi giáo nói chung). Việc hiểu rõ những khác biệt này là then chốt để bảo vệ chân lý của Phúc Âm.

1. Về Bản Chất Của Đức Chúa Trời Và Sự Cứu Rỗi:
Cả hai tôn giáo đều tin vào một Đức Chúa Trời (Đấng Tạo Hóa). Tuy nhiên, sự hiểu biết về bản tính và ý muốn của Ngài hoàn toàn khác biệt. Hồi giáo nhấn mạnh sự tuyệt đối đơn nhất và siêu việt của Đức Chúa Trời (Allah), đến mức Ngài không thể trở thành người được. Kinh Thánh mặc khải Đức Chúa Trời là Đấng Thánh Khiết, yêu thương, và quan trọng nhất, Ngài đã bày tỏ chính mình trong Chúa Giê-xu Christ. “Chẳng hề có ai thấy Đức Chúa Trời; chỉ Con một ở trong lòng Cha, là Đấng đã giãi bày Cha cho chúng ta” (Giăng 1:18). Sự Nhập Thể là một sự xúc phạm trong thần học Hồi giáo, nhưng lại là trung tâm của Cơ Đốc giáo.

2. Về Con Đường Cứu Rỗi:
Trong Hồi giáo (kể cả Shia), ơn cứu rỗi về cơ bản dựa trên công đức – sự cân bằng giữa việc làm thiện và ác của một người vào Ngày Phán Xét. Đức tin (iman) và việc lành (amal) là hai cánh của sự cứu rỗi.
Trái lại, Phúc Âm Tin Lành rao giảng sự cứu rỗi bởi ân điển (χάρις - charis) duy nhất, thông qua đức tin (πίστις - pistis) nơi công trình hoàn tất của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá. “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình” (Ê-phê-sô 2:8-9). Đây là sự khác biệt không thể vượt qua: công đức của con người so với ân điển của Đức Chúa Trời.

3. Về Vai Trò Của Chúa Giê-xu Christ:
Hồi giáo tôn kính Jesus (Isa) như một nhà tiên tri vĩ đại, được sinh ra bởi nữ đồng trinh, sẽ trở lại trong ngày sau rốt. Nhưng họ phủ nhận thần tính của Ngài, sự chết chuộc tội của Ngài trên thập tự giá, và sự sống lại thể xác của Ngài. Đối với Shia, các Imam cũng có vị trí đặc biệt, nhưng không ai trong số họ được xem là “Con Đức Chúa Trời” hay “Cứu Chúa”.
Kinh Thánh tuyên bố dứt khoát: “Nếu miệng ngươi xưng Đức Chúa Jêsus là Chúa, và lòng ngươi tin Đức Chúa Trời đã khiến Ngài từ kẻ chết sống lại, thì ngươi sẽ được cứu” (Rô-ma 10:9). Sự cứu rỗi gắn liền với danh và thân vị của Chúa Giê-xu Christ, không phải với bất kỳ nhà tiên tri hay imam nào khác. Ngài là “đường đi, lẽ thật, và sự sống” duy nhất đến với Cha (Giăng 14:6).

4. Về Thẩm Quyền Tối Cao:
Shia, với cấu trúc Imam và giáo quyền chặt chẽ, đặt một tầng lớp trung gian có thẩm quyền giải thích chân lý. Tin Lành, dựa trên nguyên tắc “chức tế lễ của mọi tín đồ” (I Phi-e-rơ 2:9), tin rằng mỗi tín hữu có thể đến trực tiếp với Đức Chúa Trời qua Đấng Christ (Hê-bơ-rơ 4:16), và Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao, đầy đủ cho đức tin và nếp sống (II Ti-mô-thê 3:16-17).

Việc tìm hiểu về Hồi giáo Shia không chỉ dừng lại ở kiến thức, mà phải dẫn đến sự tăng trưởng trong đức tin và nếp sống chứng nhân.

1. Làm Sâu Sắc Thêm Sự Quý Trọng Về Phúc Âm:
Khi thấy một tôn giáo dựa trên nỗ lực tự cứu lấy mình, chúng ta càng cảm tạ Đức Chúa Trời vì ân điển kỳ diệu của Ngài trong Đấng Christ. Sự bình an mà chúng ta có “vượt quá mọi sự hiểu biết” (Phi-líp 4:7) đến từ sự bảo đảm cứu rỗi, không phải từ sự lo âu về một bản án chưa biết. Hãy để điều này thúc giục chúng ta sống trong sự biết ơn và thờ phượng.

2. Cầu Nguyện Có Hiểu Biết Và Cảm Thông:
Chúa Giê-xu truyền lệnh: “Hãy cầu nguyện cho những kẻ bắt bớ các ngươi” (Ma-thi-ơ 5:44). Nhiều tín đồ Shia, đặc biệt trong các biến cố như Ashura, bày tỏ lòng thành kính sâu xa và sự sẵn lòng chịu khổ vì niềm tin của họ. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho họ với tấm lòng cảm thông – không phải để dung hòa giáo lý, mà để xin Đức Thánh Linh mở mắt tâm linh họ, để họ nhận biết Chúa Giê-xu là Đấng Cứu Thế thật, Đấng đã chịu khổ hình một lần đủ cả vì tội lỗi của cả nhân loại (Hê-bơ-rơ 10:10-14).

3. Chuẩn Bị Cho Sự Đối Thoại Với Sự Khôn Ngoan Và Khiêm Nhường:
Khi có cơ hội chia sẻ với một tín đồ Shia, hãy tập trung vào Chúa Giê-xu Christ. Thay vì tranh luận về các nhà tiên tri hay giáo lý phức tạp, hãy làm chứng về Đấng Christ trong đời sống bạn và sự bình an bạn có được trong Ngài. Hãy sẵn sàng giải thích về thập tự giá và sự phục sinh (I Cô-rinh-tô 15:3-4). Sử dụng lời nói “mềm mại” và “kính sợ” (I Phi-e-rơ 3:15). Hãy nhớ rằng, chính Đức Thánh Linh mới cảm hóa lòng người (Giăng 16:8).

4. Khẳng Định Tính Duy Nhất Của Chúa Giê-xu Trong Một Thế Giới Đa Nguyên:
Xã hội ngày nay thường cho rằng mọi con đường đều dẫn đến Thượng Đế. Hiểu biết về các tôn giáo giúp chúng ta thấy rõ những khác biệt triệt để. Chúng ta phải giữ vững và rao truyền lẽ thật rằng “chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu” (Công vụ 4:12). Sự nhân từ không có nghĩa là thỏa hiệp chân lý.

Hồi giáo Shia là một truyền thống tôn giáo phức tạp, với lịch sử, thần học và văn hóa lễ nghi phong phú, bắt nguồn từ niềm tin vào dòng dõi thiêng liêng của nhà tiên tri Muhammad. Là những người tin theo Chúa Giê-xu Christ, chúng ta nghiên cứu không phải để tìm điểm chung tối thiểu, mà để hiểu rõ hơn về thế giới mà Chúa kêu gọi chúng ta trở nên muối và ánh sáng (Ma-thi-ơ 5:13-16).

Sự tương phản sâu sắc nhất nằm ở chỗ: một bên tìm kiếm Đức Chúa Trời qua sự vâng phục luật lệ và sự lãnh đạo của con người, bên kia nhận lãnh ân điển và sự tha thứ qua đức tin nơi Con Đức Chúa Trời, là Chúa Giê-xu Christ. Ước mong rằng sự hiểu biết này không sinh ra lòng kiêu ngạo hay thành kiến, nhưng thúc đẩy chúng ta sốt sắng hơn trong sự thờ phượng, mạnh mẽ hơn trong đức tin, khẩn thiết hơn trong lời cầu nguyện cho những linh hồn lầm lạc, và can đảm hơn trong việc làm chứng cho “sự trông cậy” duy nhất và vĩnh cửu mà chúng ta có trong Danh Cứu Thế Giê-xu.

“Vả, đức tin là sự biết chắc vững vàng của những điều mình đương trông mong là bằng cớ của những điều mình chẳng xem thấy.” (Hê-bơ-rơ 11:1). Niềm tin của chúng ta không đặt trên một sự kiện lịch sử bi thương hay một lời hứa về tương lai, mà trên một Ngôi Vị đã chết, đã sống lại, và hằng sống – là Chúa Giê-xu Christ. A-men.