Ngày Chuẩn Bị, Bữa Ăn Vượt Qua và Thời Điểm Chịu Chết của Chúa Giê-xu
Một câu hỏi tưởng chừng như mâu thuẫn về niên đại học Kinh Thánh lại mở ra cho chúng ta cánh cửa khám phá sâu sắc về ý nghĩa cứu chuộc trong kế hoạch hoàn hảo của Đức Chúa Trời. Việc so sánh các ghi chép trong sách Phúc Âm về “Ngày Chuẩn Bị” (παρασκευή, paraskeuē) và “Bữa Ăn Lễ Vượt Qua” đòi hỏi chúng ta phải đi vào bối cảnh văn hóa, tôn giáo Do Thái thế kỷ thứ nhất và quan trọng hơn, là thần học về sự chu toàn của Đấng Christ.
Trước hết, chúng ta cần làm rõ các thuật ngữ và sự kiện:
1. Ngày Chuẩn Bị (Day of Preparation): Trong tiếng Hy Lạp là paraskeuē (παρασκευή). Đây là tên gọi phổ biến cho ngày thứ Sáu, là ngày chuẩn bị cho ngày Sa-bát (Sa-bát bắt đầu từ lúc mặt trời lặn thứ Sáu). Đặc biệt, Giăng 19:14 ghi rõ đây là “ngày chuẩn bị về lễ Vượt Qua” (παρασκευὴ τοῦ πάσχα), tức là ngày chuẩn bị trước ngày Sa-bát đặc biệt trọng đại đó.
2. Bữa Ăn Lễ Vượt Qua: Theo luật Môi-se (Xuất Ê-díp-tô Ký 12), Lễ Vượt Qua được cử hành vào buổi tối ngày 14 tháng Nisan. Bữa ăn này bao gồm thịt chiên con quay, rau đắng, bánh không men và chén rượu. Đây là nghi lễ trọng tâm kỷ niệm sự giải cứu dân Y-sơ-ra-ên khỏi Ai Cập.
Sự “thách thức” nằm ở chỗ:
- Phúc Âm Nhất Lãm (Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca) mô tả Bữa Ăn Cuối Cùng của Chúa Giê-xu với các môn đồ chính là bữa ăn Lễ Vượt Qua (Ma-thi-ơ 26:17-20; Mác 14:12-17; Lu-ca 22:7-16). Họ hỏi: “Thầy muốn chúng tôi dọn cho thầy ăn lễ Vượt Qua tại đâu?”
- Tuy nhiên, Phúc Âm Giăng lại ghi rõ Chúa Giê-xu bị đóng đinh vào “Ngày Chuẩn Bị của Lễ Vượt Qua” (Giăng 19:14). Và vào buổi tối hôm đó, “những người Do Thái không vào nơi trường án, cho khỏi bị ô uế, và để được ăn lễ Vượt Qua” (Giăng 18:28). Điều này ngụ ý Lễ Vượt Qua chính thức chưa diễn ra vào buổi tối trước khi Ngài chịu chết.
Nhiều học giả Kinh Thánh tin rằng có hai hệ thống lịch và quan điểm khác nhau về ngày cử hành Lễ Vượt Qua tồn tại cùng lúc ở Jerusalem thế kỷ I.
a. Lịch chính thức của giới lãnh đạo tư tế tại Jerusalem: Họ tính ngày 14 Nisan bắt đầu từ lúc mặt trời lặn. Chiên con được giết tại đền thờ vào chiều ngày 14, và bữa ăn được dùng sau khi mặt trời lặn, tức là đầu ngày 15 Nisan. Đây là hệ thống mà các thầy tế lễ và người Pha-ri-si theo.
b. Lịch của một số nhóm Do Thái khác, có thể bao gồm người Ga-li-lê và nhóm Essenes: Các bản thảo Biển Chết (Qumran) cho thấy nhóm Essenes sử dụng một loại lịch Mặt Trời khác với lịch Mặt Trăng chính thức. Theo lịch này, ngày 14 Nisan có thể rơi vào một ngày khác trong tuần. Nhiều khả năng Chúa Giê-xu và các môn đồ (phần đông là người Ga-li-lê) đã theo truyền thống này. Họ đã ăn bữa Vượt Qua theo cách hiểu của họ vào đêm thứ Ba (hoặc thứ Tư), trước khi giới lãnh đạo tôn giáo Jerusalem cử hành chính thức.
Điều này giải thích tại sao Chúa Giê-xu có thể ăn Lễ Vượt Qua với môn đồ (theo lịch của Ngài), nhưng lại bị đóng đinh vào “Ngày Chuẩn Bị” trước Lễ Vượt Qua chính thức của giới lãnh đạo (theo lịch của họ). Giăng, viết Phúc Âm muộn hơn cho độc giả ngoại bang, đã sử dụng khung thời gian chính thức của Jerusalem để giải thích bối cảnh cho độc giả của ông.
Quan trọng hơn cả việc hòa giải niên đại, Kinh Thánh muốn chúng ta thấy ý nghĩa thần học trọng đại.
Chúa Giê-xu chính là Chiên Con Lễ Vượt Qua Thật (1 Cô-rinh-tô 5:7):
“Vì Đấng Christ là con sinh lễ Vượt Qua của chúng ta, đã bị giết rồi.” (τὸ γὰρ πάσχα ἡμῶν ὑπὲρ ἡμῶν ἐτύθη Χριστός). Từ pascha (πάσχα) ở đây vừa chỉ lễ, vừa chỉ chính con sinh tế.
- Trong Bữa Ăn Cuối Cùng, dù là bữa Vượt Qua chính thức hay một bữa ăn trang trọng trước lễ, Chúa Giê-xu đã tái lập ý nghĩa. Ngài cầm lấy bánh và nói: “Nầy là thân thể ta” (Ma-thi-ơ 26:26). Ngài cầm chén và nói: “Nầy là huyết ta, huyết của sự giao ước đã đổ ra cho nhiều người được tha tội” (Ma-thi-ơ 26:28). Ngài thiết lập Giao Ước Mới (Lu-ca 22:20).
- Việc Ngài bị đóng đinh vào đúng giờ chiên con Vượt Qua bị giết tại đền thờ (vào buổi chiều, khoảng 3 giờ – Mác 15:34, 37) là một sự ứng nghiệm đầy ý nghĩa. Giăng Báp-tít đã giới thiệu Ngài: “Kìa, Chiên con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi!” (Giăng 1:29). Chúa Giê-xu, Chiên Con hoàn hảo của Đức Chúa Trời, đã dâng chính mình làm sinh tế một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 9:26-28).
Do đó, sự khác biệt trong ghi chép có thể phản ánh góc nhìn thần học: Phúc Âm Nhất Lãm nhấn mạnh Chúa Giê-xu hoàn tất ý nghĩa của bữa tiệc Vượt Qua cũ trong Bữa Tiệc Ly. Còn Phúc Âm Giăng nhấn mạnh Ngài là chính Chiên Con bị giết vào Ngày Chuẩn Bị. Cả hai đều hướng về một chân lý: Ngài là sự ứng nghiệm trọn vẹn của Lễ Vượt Qua.
1. Sự Chính Xác và Hài Hòa của Lời Chúa: Nghiên cứu này dạy chúng ta không vội vàng kết luận Kinh Thánh “mâu thuẫn”. Thay vào đó, hãy khiêm nhường tìm hiểu bối cảnh lịch sử, văn hóa và mục đích thần học của mỗi tác giả. Sự khác biệt bề ngoài thường dẫn đến sự phong phú, sâu sắc bên trong.
2. Chúa Giê-xu – Trung Tâm của Mọi Lễ Nghiệm: Luật pháp và lễ nghi Cựu Ước đều là “bóng của các sự tốt lành ngày sau” (Hê-bơ-rơ 10:1). Cuộc đời và sự chết của Chúa Giê-xu cho thấy Ngài là thực tại mà mọi biểu tượng chỉ về. Đức tin của chúng ta không đặt trên nghi lễ, mà trên chính Con Người và công tác cứu chuộc của Ngài.
3. Sự Chuẩn Bị và Sự Hy Sinh: “Ngày Chuẩn Bị” nhắc chúng ta về sự sẵn sàng. Chúa Giê-xu đã chuẩn bị để hy sinh. Chúng ta được kêu gọi sống mỗi ngày trong sự chuẩn bị – sẵn sàng phục vụ, sẵn sàng từ bỏ, sẵn sàng bước theo Ngài.
4. Ăn Năn và Sự Sống Mới: Huyết Chiên Con Lễ Vượt Qua bôi lên mày cửa để thiên sứ hủy diệt vượt qua. Hôm nay, huyết của Chúa Giê-xu rửa sạch mọi tội lỗi của chúng ta. Sự sống mới trong Ngài là “bánh không men của sự thật thà và thật thà” (1 Cô-rinh-tô 5:8).
Câu hỏi “Nếu Chúa Giê-xu bị đóng đinh vào Ngày Chuẩn Bị, tại sao Ngài đã ăn bữa Ăn Lễ Vượt Qua rồi?” không phải là một lỗi sai của Kinh Thánh, mà là một lời mời gọi đi sâu vào sự khôn ngoan nhiệm mầu của Đức Chúa Trời. Dù theo quan điểm lịch sử nào, điểm then chốt không thay đổi: Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, đã trở thành Chiên Con Lễ Vượt Qua cuối cùng và trọn vẹn. Ngài đã dùng Bữa Tiệc Ly để truyền dạy ý nghĩa mới về thân và huyết Ngài, và trên thập tự giá, Ngài đã đổ huyết quý báu đó ra để thiết lập Giao Ước Mới đời đời cho bất cứ ai tin Ngài. Lịch sử cứu chuộc được Ngài kiểm soát cách hoàn hảo, từng chi tiết nhỏ nhất đều làm chứng cho Ngài là Đấng Mê-si được hứa ban.
“Hỡi anh em là dòng dõi của Áp-ra-ham, và kẻ ở giữa anh em kính sợ Đức Chúa Trời, hãy nghe lời đó. ... Đấng ấy, Đức Chúa Trời đã khiến sống lại, và chúng ta thảy đều làm chứng về điều đó.” (Công Vụ 13:26, 30)