Làm Thế Nào Để Biết Phần Nào Trong Kinh Thánh Áp Dụng Cho Chúng Ta Ngày Nay?
Một trong những câu hỏi quan trọng và thực tế nhất cho mọi Cơ Đốc nhân trong việc học Kinh Thánh là: Làm sao để phân biệt điều gì trong Kinh Thánh là mạng lệnh trực tiếp cho chúng ta ngày nay, điều gì chỉ dành riêng cho một nhóm người trong lịch sử, và điều gì là nguyên tắc vĩnh cửu? Câu hỏi này đụng chạm đến cốt lõi của sự giải kinh (hermeneutics) – nghệ thuật và khoa học giải nghĩa Kinh Thánh. Nếu hiểu sai, chúng ta có nguy cơ hoặc vô tình phớt lờ những mạng lệnh quan trọng của Chúa, hoặc trở nên hợp pháp chủ nghĩa, gánh lấy những gánh nặng mà Ngài không hề đặt để. Bài viết này sẽ khảo sát các nguyên tắc Kinh Thánh để giúp chúng ta phân định cách chính xác và đúng đắn.
Trước khi đi vào phân loại, chúng ta phải khẳng định một chân lý nền tảng: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành" (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Từ "soi dẫn" trong tiếng Hy Lạp là theopneustos (θεόπνευστος), nghĩa đen là "Đức Chúa Trời thở ra". Điều này có nghĩa toàn bộ Kinh Thánh, từ Sáng Thế Ký đến Khải Huyền, đều đến từ hơi thở của Đức Chúa Trời và đều có mục đích, giá trị cho chúng ta. Không có phần nào là "vô ích". Tuy nhiên, không phải mọi phần đều áp dụng trực tiếp theo cùng một cách thức. Công việc của chúng ta là tìm hiểu ý định nguyên thủy của Đức Chúa Trời qua các trước giả và bối cảnh, rồi từ đó rút ra sự dạy dỗ vĩnh cửu cho đời sống mình.
Một câu Kinh Thánh tách khỏi bối cảnh trở thành "lời bẻ" cho sự sai lầm. Chúng ta phải luôn hỏi:
1. Bối Cảnh Văn Chương: Câu này nằm trong đoạn nào, sách nào? Ý chính của tác giả là gì? Ví dụ, khi đọc 1 Cô-rinh-tô 14:34-35 về việc "đàn bà phải nín lặng", nếu không đọc toàn bộ bức thư và hiểu vấn đề hỗn loạn, cắt ngang trong Hội Thánh Cô-rinh-tô, chúng ta dễ áp dụng một cách máy móc và sai lầm.
2. Bối Cảnh Lịch Sử & Văn Hóa: Lời này được viết trong hoàn cảnh nào, cho ai? Ví dụ, các luật về thức ăn sạch và không sạch trong Lê-vi Ký 11 hay luật về hàng rào trên mái nhà (Phục Truyền 22:8) mang đậm bối cảnh văn hóa và xã hội của dân Y-sơ-ra-ên thời Cựu Ước. Chúng ta tìm nguyên tắc đằng sau (ví dụ: sự thánh khiết, bảo vệ sự sống) thay vì bắt chước y hệt hành động.
3. Bối Cảnh Thần Học: Lời này nằm trong giao ước nào? Đây là điểm then chốt.
Kinh Thánh bày tỏ sự tiến triển trong kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời, được đánh dấu bằng các giao ước (covenant). Sự phân biệt quan trọng nhất là giữa Giao Ước Cũ (với dân Y-sơ-ra-ên qua Luật Pháp Môi-se) và Giao Ước Mới (thành lập qua huyết của Chúa Giê-xu Christ).
- Giao Ước Cũ (Luật Pháp Môi-se): Được ban cho dân Y-sơ-ra-ên để biệt họ riêng ra, dẫn họ đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Nó bao gồm: (1) Luật Đạo Đức (Mười Điều Răn – phản chiếu bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời, vẫn có giá trị), (2) Luật Nghi Lễ (của lễ, đền tạm, chức tế lễ – đã được ứng nghiệm trọn vẹn trong Chúa Giê-xu, Hê-bơ-rơ 10:1), và (3) Luật Dân Sự/Xã Hội (quản trị đời sống quốc gia Y-sơ-ra-ên).
- Giao Ước Mới (Trong Chúa Giê-xu): Chúa Giê-xu là sự ứng nghiệm của Luật Pháp (Ma-thi-ơ 5:17). Ngài thiết lập một giao ước mới bằng huyết Ngài (Lu-ca 22:20). Cơ Đốc nhân ngày nay sống dưới giao ước mới này. Những gì thuộc về luật nghi lễ và dân sự của Cựu Ước không còn ràng buộc chúng ta như mạng lệnh trực tiếp, nhưng chúng vẫn là Lời Đức Chúa Trời dạy chúng ta về Ngài, về tội lỗi, và về sự cần thiết của Đấng Cứu Thế.
Khi gặp một mạng lệnh trong Cựu Ước, chúng ta hỏi: "Mạng lệnh này đã được Chúa Giê-xu hoặc các sứ đồ trong Tân Ước tái khẳng định, giải thích lại, hay hoàn thành chưa?" Ví dụ, luật "Mắt đền mắt, răng đền răng" (Xuất Ê-díp-tô 21:24) là luật dân sự để các quan án xét xử công bằng. Chúa Giê-xu, trong Tân Ước, đưa nguyên tắc này đến chiều sâu thuộc linh và cá nhân: "Song ta nói cùng các ngươi: Đừng chống cự kẻ dữ; trái lại, nếu ai vả má bên hữu ngươi, hãy đưa má bên kia cho họ nữa" (Ma-thi-ơ 5:39). Đây không phải là phủ nhận công lý xã hội, nhưng là nguyên tắc cho thái độ cá nhân của người thuộc về Nước Trời.
Trong chính Tân Ước, chúng ta cũng cần phân biệt:
1. Mạng Lệnh Phổ Quát (Cho mọi Cơ Đốc nhân mọi thời đại): Thường là những mạng lệnh rõ ràng, mang tính nguyên tắc nền tảng về đức tin và đạo đức. Ví dụ: "Hãy yêu kẻ lân cận như mình" (Ga-la-ti 5:14); "Hãy đi khắp thế gian, giảng Tin Lành cho mọi người" (Mác 16:15); "Hãy vui mừng trong Chúa luôn luôn" (Phi-líp 4:4).
2. Lời Khuyên Cá Nhân hoặc Thực Hành Cá Biệt: Là những chỉ dẫn cho một cá nhân hoặc Hội Thánh cụ thể trong một hoàn cảnh cụ thể. Ví dụ, Phao-lô khuyên Ti-mô-thê "hãy uống một ít rượu vì cớ tì vị và sự đau yếu của con" (1 Ti-mô-thê 5:23). Đây không phải là mạng lệnh phổ quát cho mọi tín đồ uống rượu, mà là lời khuyên y học cho một trường hợp riêng. Hay mạng lệnh "hãy chào nhau với cái hôn thánh" (Rô-ma 16:16) là hình thức chào hỏi văn hóa thời ấy, nguyên tắc đằng sau là tình yêu thương và sự hiệp một trong Chúa. Chúng ta có thể áp dụng nguyên tắc đó bằng một cái ôm, một cái bắt tay thân ái trong văn hóa của mình.
Chúng ta không đơn độc trong việc này. Đức Thánh Linh, Đấng đã soi dẫn Lời Chúa, cũng là Thầy dạy của chúng ta (Giăng 14:26). Chúng ta cần cầu xin Ngài soi sáng để hiểu và áp dụng Lời Chúa cách đúng đắn. Đồng thời, Đức Chúa Trời đặt để chúng ta trong Hội Thánh, là thân thể của Đấng Christ. Việc giải nghĩa và áp dụng Kinh Thánh cần được kiểm chứng với sự dạy dỗ chung của Hội Thánh phổ thông qua các thời đại (Công vụ 15). Một sự giải nghĩa khiến chúng ta tách biệt khỏi thân thể hoặc đi ngược lại với những giáo lý cốt lõi (như sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin) cần được xem xét lại rất cẩn thận.
Phần sáng rõ của Kinh Thánh sẽ làm sáng tỏ những phần khó hiểu. Khi tìm hiểu một chủ đề, hãy tập hợp và so sánh tất cả những phân đoạn Kinh Thánh liên quan. Ví dụ, để hiểu về sự cứu rỗi, chúng ta không chỉ đọc một câu mà phải xem toàn bộ sứ điệp từ Rô-ma, Ga-la-ti, Ê-phê-sô... Sự hài hòa của toàn bộ Kinh Thánh sẽ hướng dẫn chúng ta.
Vậy, làm thế nào để chúng ta thực hành những nguyên tắc này mỗi ngày?
1. Tiếp Cận Với Tấm Lòng Vâng Phục: Bắt đầu với thái độ "Lạy Chúa, con sẵn lòng làm theo điều Ngài dạy, xin hãy chỉ cho con". Đừng tìm cách né tránh những lời khiển trách.
2. Học Có Phương Pháp: Khi đọc một phân đoạn, hãy tự hỏi:
- Đoạn này dạy gì về bản tính Đức Chúa Trời, Chúa Giê-xu, hoặc Đức Thánh Linh?
- Đoạn này bày tỏ tình trạng con người (tội lỗi, nhu cầu) ra sao?
- Bối cảnh nguyên thủy là gì? (Ai viết? Viết cho ai? Hoàn cảnh nào?)
- Điều này đã được Chúa Giê-xu hoàn thành hoặc giải thích lại chưa?
- Nguyên tắc thuộc linh vĩnh cửu đằng sau mạng lệnh hoặc câu chuyện này là gì?
- Nguyên tắc đó áp dụng vào đời sống, mối quan hệ, suy nghĩ và thái độ của tôi hôm nay thế nào?
3. Ưu Tiên Những Điều Rõ Ràng: Tập trung sống và vâng theo những điều rõ ràng, phổ quát trước (như yêu thương, tha thứ, sống thánh khiết, rao truyền Phúc Âm). Đừng để những tranh luận về các vấn đề phụ (thức ăn, ngày lễ...) cản trở sự vâng theo những điều chính yếu (Rô-ma 14:17).
4. Sống Trong Ân Điển: Hãy nhớ, việc áp dụng Kinh Thánh không phải để kiểm soát hay lên án, nhưng để chúng ta được biến đổi bởi ân điển và trở nên giống Chúa Giê-xu hơn. Khi thất bại, hãy nhớ đến sự tha thứ và ân điển đầy dẫy trong Đấng Christ.
Kinh Thánh không phải là một cuốn sách luật khô khan của quá khứ, cũng không phải là một tập hợp những câu chuyện đạo đức đơn thuần. Đó là Lời Sống của Đức Chúa Trời hằng sống, có quyền năng biến đổi (Hê-bơ-rơ 4:12). Mọi phần trong đó đều áp dụng cho chúng ta theo cách này hay cách khác – hoặc như mạng lệnh trực tiếp, hoặc như gương mẫu (tốt hoặc xấu), hoặc như lời tiên tri bày tỏ chương trình của Đức Chúa Trời, hoặc như sự bày tỏ về chính Ngài. Công việc của chúng ta, được Đức Thánh Linh dẫn dắt và trong cộng đồng của Hội Thánh, là cần mẫn học hỏi, cầu nguyện và vâng theo, để qua đó, chúng ta ngày càng được "sắm sẵn để làm mọi việc lành" cho vinh hiển của Ngài. Hãy mở Kinh Thánh với lòng tin kính, trí óc được Chúa Christ đổi mới, và tấm lòng sẵn sàng vâng phục, bạn sẽ khám phá rằng Lời Ngài thật sự là đèn cho chân, ánh sáng cho đường lối mình (Thi thiên 119:105).