Quá Trình Hình Thành Kinh Điển Cựu Ước
Khi cầm Kinh Thánh Cựu Ước trên tay, một câu hỏi thường nảy sinh trong tâm trí nhiều tín hữu: Làm thế nào mà 39 sách thánh này được tập hợp lại với nhau và được công nhận là Lời Đức Chúa Trời? Ai đã quyết định những sách nào được đưa vào? Đây là một hành trình đức tin kỳ diệu, không phải là sự "quyết định" của một hội đồng nào đó vào một thời điểm, mà là một quá trình nhận biết dài lâu của cộng đồng dân sự Đức Chúa Trời dưới sự dẫn dắt của Thánh Linh Ngài. Trong bài nghiên cứu này, chúng ta sẽ khám phá hành trình hình thành Kinh điển Cựu Ước dựa trên chứng cứ Kinh Thánh và lịch sử.
Trước hết, cần hiểu thuật ngữ "Kinh điển" (Canon). Từ này bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp "kanōn" (κανον), có nghĩa là "cây sậy đo" hay "tiêu chuẩn". Trong bối cảnh Kinh Thánh, nó chỉ tập hợp các sách được công nhận là có thẩm quyền, được linh cảm bởi Đức Chúa Trời và trở thành tiêu chuẩn đức tin cùng nếp sống. Vậy, tiêu chuẩn tối cao để một sách được nhận vào Kinh điển không phải do giá trị văn chương hay sự phổ biến, mà là sự linh cảm (inspiration) của Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô khẳng định: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn"
(2 Ti-mô-thê 3:16a). Từ "soi dẫn" trong nguyên văn Hy Lạp là "theopneustos" (θεόπνευστος), nghĩa đen là "Đức Chúa Trời thở ra". Như vậy, Kinh điển không phải là sản phẩm của con người tìm kiếm Đức Chúa Trời, mà là mặc khải của Đức Chúa Trời ban cho con người.
Kinh điển Cựu Ước được hình thành một cách tự nhiên qua ba nhóm sách chính, tương ứng với ba giai đoạn lịch sử:
1. Kinh điển Ngũ Kinh (Luật Pháp - Torah): Đây là nền tảng không thể chối cãi. Năm sách đầu tiên (Sáng thế ký, Xuất Ê-díp-tô ký, Lê-vi ký, Dân số ký, Phục truyền luật lệ ký) được ghi chép bởi Môi-se và được công nhận ngay là Lời Đức Chúa Trời. Kinh Thánh ghi lại mệnh lệnh: "Đoạn, Môi-se chép hết các lời của Đức Giê-hô-va... Người lấy quyển sách giao ước đọc cho dân sự nghe"
(Xuất Ê-díp-tô ký 24:4, 7). Sách Luật Pháp được đặt bên cạnh hòm giao ước (Phục truyền 31:26) và trở thành tiêu chuẩn tối cao cho các đời vua (Phục truyền 17:18-19). Sự công nhận này là ngay lập tức và có thẩm quyền tối thượng.
2. Kinh điển Các Tiên Tri (Nevi'im): Các sách lịch sử và tiên tri được viết bởi những người được Đức Chúa Trời xức dầu và sai đi, thường là các tiên tri hoặc những người trong vòng các tiên tri. Họ nói với thẩm quyền: "Đức Giê-hô-va phán như vậy"
. Lời của họ được kiểm chứng qua sự ứng nghiệm (Phục truyền 18:21-22) và sự trung thành với Luật Pháp đã có. Chẳng hạn, Giô-suê, người kế vị Môi-se, các sách của ông được thêm vào: "Giô-suê ghi các lời ấy trong sách luật pháp của Đức Chúa Trời"
(Giô-suê 24:26). Các tiên tri như Ê-sai, Giê-rê-mi, Ê-xê-chi-ên, và Mười hai Tiên tri Nhỏ, lời của họ được lưu giữ và truyền đọc (Giê-rê-mi 36:2, 32). Đến khoảng thế kỷ thứ 2 TCN, bộ "Các Tiên Tri" đã được công nhận rộng rãi.
3. Kinh điển Các Văn Phẩm (Ketuvim): Đây là nhóm sách đa dạng gồm Thi thiên, Châm ngôn, Gióp, và năm sách cuộn (Nhã ca, Ru-tơ, Ca thương, Truyền đạo, Ê-xơ-tê), cùng các sách lịch sử sau như Ê-xơ-ra, Nê-hê-mi, và 1 & 2 Sử ký. Quá trình nhận biết các sách này diễn ra chậm hơn, nhưng không kém phần chắc chắn. Chúng được viết bởi những người được Đức Chúa Trời ban cho sự khôn ngoan đặc biệt (như Sa-lô-môn với Châm ngôn, Truyền đạo, Nhã ca) hoặc có chức vụ lãnh đạo thiêng liêng (như Ê-xơ-ra là thầy tế lễ và văn sĩ). Tiêu chuẩn then chốt là sự phù hợp với Luật Pháp đã được thiết lập và được cộng đồng dân sự Đức Chúa Trời (Y-sơ-ra-ên) nhận biết qua sự sử dụng trong sự thờ phượng và đời sống.
Đối với Cơ Đốc nhân, bằng chứng mạnh mẽ nhất về Kinh điển Cựu Ước chính là sự chứng thực của Chúa Giê-xu Christ. Ngài đã nhiều lần trích dẫn và xác nhận thẩm quyền của toàn bộ Kinh Thánh Cựu Ước thời đó. Cách phân loại phổ biến của Ngài chính là "Luật Pháp và các Tiên Tri" (Ma-thi-ơ 5:17, 7:12, 22:40). Trong Lu-ca 24:44, Chúa Giê-xu phán: "Khi Ta còn ở với các ngươi, Ta đã bảo các ngươi rằng mọi sự đã chép về Ta trong luật pháp Môi-se, các sách tiên tri, cùng các Thi thiên phải được ứng nghiệm."
Câu này cho thấy ba phần chính của Kinh điển Cựu Ước (Torah, Nevi'im, Ketuvim) đã được thiết lập và Chúa Giê-xu công nhận.
Các trước giả Tân Ước cũng trích dẫn hầu hết các sách Cựu Ước (trừ vài sách ngắn như Ê-xơ-tê, Nhã ca) và luôn xem chúng là "Kinh Thánh" có thẩm quyền (2 Phi-e-rơ 1:20-21). Phao-lô viết: "Vì mọi sự đã chép từ xưa đều để dạy dỗ chúng ta"
(Rô-ma 15:4).
Nhiều người thường nhắc đến "Hội đồng Jamnia" (khoảng năm 90 SC) như một hội đồng quyết định Kinh điển. Tuy nhiên, các học giả hiện đại cho rằng đây không phải là một hội đồng chính thức, mà có lẽ là một loạt cuộc thảo luận của các ra-bi tại thành phố Jamnia (Jabneh) sau khi đền thờ bị phá hủy (năm 70 SC). Họ thảo luận về thẩm quyền của một vài sách như Truyền đạo, Nhã ca, Ê-xơ-tê vì nội dung hoặc vấn đề thời điểm được viết. Điều quan trọng cần nhớ: họ không "quyết định" sách nào là linh cảm, mà chỉ xác nhận và công khai hóa sự đồng thuận đã tồn tại từ lâu trong cộng đồng Do Thái. Sự công nhận của Chúa Giê-xu và các sứ đồ trước đó mới là yếu tố quyết định đối với Hội Thánh Tin Lành.
Từ quá trình lịch sử, ta có thể rút ra các tiêu chuẩn mà dân sự Đức Chúa Trời dùng để nhận biết một sách thuộc Kinh điển:
1. Thẩm quyền Tiên Tri/Tông Đồ: Sách đó có được viết bởi một tiên tri, sứ đồ hoặc người cộng tác thân cận dưới sự dẫn dắt của Đức Chúa Trời không? (Phục truyền 18:18).
2. Sự Linh Cảm & Chân Lý: Nội dung có mang dấu ấn của Đức Chúa Trời, có thống nhất với các lẽ thật đã được mặc khải trước đó không? (2 Sa-mu-ên 23:2).
3. Sự Chấp Nhận của Cộng Đồng Đức Tin: Sách đó có được dân sự Đức Chúa Trời (trước là Y-sơ-ra-ên, sau là Hội Thánh) nhận biết, trân trọng, sử dụng trong sự thờ phượng và vâng giữ như Lời Ngài không? (Cô-lô-se 4:16).
4. Sức Mạnh Biến Đổi: Sách đó có quyền năng biến đổi đời sống, mang lại sự sống và đức tin không? (Hê-bơ-rơ 4:12).
Hiểu về quá trình hình thành Kinh điển không chỉ là kiến thức lịch sử, mà còn đem lại nền tảng vững chắc cho đức tin và đời sống chúng ta:
1. Sự Tin Cậy Tuyệt Đối vào Kinh Thánh: Biết rằng Kinh Thánh không phải là sản phẩm ngẫu nhiên của con người, nhưng là sự mặc khải có chủ ý của Đức Chúa Trời qua lịch sử, giúp chúng ta càng thêm tin cậy và vâng phục Lời Ngài. Chúng ta có thể đọc, học, và áp dụng với sự xác tín rằng đây thật là Lời Hằng Sống.
2. Trân Trọng Di Sản Đức Tin: Chúng ta được thừa hưởng một bộ Kinh điển quý giá đã được chính Chúa Giê-xu công nhận. Điều này thôi thúc chúng ta nghiên cứu nghiêm túc cả Cựu Ước lẫn Tân Ước, để thấy bức tranh toàn vẹn về sự cứu chuộc của Đức Chúa Trời.
3. Tiêu Chuẩn Cho Mọi Lẽ Thật: Kinh điển Cựu Ước cùng với Tân Ước trở thành tiêu chuẩn tối hậu để kiểm tra mọi giáo lý, kinh nghiệm hay lời tuyên bố thuộc linh ngày nay (Ê-sai 8:20). Mọi sự phải được đem ra so sánh với Lời đã được chép.
4. Cảm Tạ Chúa về Sự Quan Phòng: Hãy cảm tạ Đức Chúa Trời vì Ngài đã siêu nhiên bảo tồn Lời Ngài qua bao thăng trầm lịch sử, để hôm nay chúng ta có thể cầm trên tay. "Lời của Chúa còn lại đời đời"
(1 Phi-e-rơ 1:25a).
Quá trình hình thành Kinh điển Cựu Ước là một minh chứng hùng hồn cho sự quan phòng kỳ diệu của Đức Chúa Trời. Ngài không chỉ linh cảm cho các trước giả viết ra Lời Ngài, mà còn dẫn dắt cộng đồng dân sự Ngài qua nhiều thế hệ để nhận biết, gìn giữ và tôn kính những sách ấy. Đây không phải là câu chuyện về quyền lực con người, mà là câu chuyện về sự trung tín của Đức Chúa Trời trong việc bày tỏ chính mình cho nhân loại. Là những người tin theo Chúa Giê-xu, Đấng đã xác nhận thẩm quyền của Cựu Ước, chúng ta càng được củng cố đức tin để sống dưới thẩm quyền của toàn bộ Kinh Thánh, tìm thấy trong đó nguồn sự sống, sự dạy dỗ và hy vọng cho hành trình đức tin của mình.
"Trời đất sẽ qua, nhưng lời Ta nói sẽ không bao giờ qua đi."
(Ma-thi-ơ 24:35).