Thánh vịnh, thánh thi và thánh ca khác nhau thế nào?

Trong đời sống thờ phượng và cá nhân của Cơ Đốc nhân, âm nhạc đóng một vai trò thiêng liêng và sâu sắc. Kinh Thánh nhiều lần khích lệ chúng ta dùng ca hát để bày tỏ lòng tin kính, sự cảm tạ và ngợi khen Chúa. Tuy nhiên, khi đọc đến phân đoạn Ê-phê-sô 5:19 và Cô-lô-se 3:16, chúng ta bắt gặp ba thuật ngữ riêng biệt: “Thánh vịnh, Thánh thi và Bài hát thuộc linh” (hay còn gọi là Thánh ca). Điều này đặt ra câu hỏi: Phải chăng đây chỉ là cách nói tu từ để chỉ chung về âm nhạc thờ phượng, hay Chúa có một ý định đặc biệt khi phân biệt ba loại hình này? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ dựa trên nền tảng Kinh Thánh, khảo sát ngôn ngữ gốc và bối cảnh để làm sáng tỏ ý nghĩa, sự khác biệt và sự bổ sung lẫn nhau của Thánh vịnh, Thánh thi và Thánh ca trong đời sống đức tin.

Trước hết, chúng ta cần xem xét kỹ hai câu Kinh Thánh then chốt:

• Ê-phê-sô 5:18-19 (1925): “...nhưng phải đầy dẫy Đức Thánh Linh. Hãy lấy ca vịnh, thơ thánh, và bài hát thiêng liêng mà đối đáp cùng nhau, và hết lòng hát mừng ngợi khen Chúa.”
• Cô-lô-se 3:16 (1925): “Nguyền xin lời của Đấng Christ ở đầy trong lòng anh em, và anh em dư dật mọi sự khôn ngoan. Hãy dùng những ca vịnh, thơ thánh, bài hát thiêng liêng mà dạy và bảo nhau, vì được đầy ơn Ngài nên hãy hết lòng hát khen Đức Chúa Trời.”

Trong nguyên bản Hy Lạp, ba từ được sử dụng rất rõ ràng:

1. Ψαλμοῖς (Psalmois) - “Thánh Vịnh” hay “Ca Vịnh”: Từ này bắt nguồn từ động từ ψάλλω (psallō), có nghĩa là “gảy đàn” hoặc “hát với nhạc cụ đệm”. Nó trực tiếp chỉ về sách Thi Thiên (Psalms) trong Cựu Ước, vốn là tập hợp 150 bài thơ được viết ra để hát với nhạc đệm (thường là đàn hạc). Một Thánh vịnh thường mang hình thức thơ ca Hê-bơ-rơ, biểu lộ mọi cung bậc tâm tình với Đức Chúa Trời: từ ngợi khen, cảm tạ, đến than khóc, cầu xin, ăn năn, và suy gẫm về luật pháp Chúa.

2. Ὕμνοις (Hymnois) - “Thánh Thi” hay “Thơ Thánh”: Đây là từ chỉ những bài hát hoặc thơ có tính cách tôn vinh, ngợi khen trực tiếp dâng lên Đức Chúa Trời hoặc Chúa Cứu Thế. Nó nhấn mạnh đến nội dung tuyên xưng, tán tụng về bản tính, công việc và sự vĩ đại của Ngài. Trong Tân Ước, chính Chúa Giê-xu và các môn đồ đã hát một bài thánh thi sau khi dự Lễ Vượt Qua (Ma-thi-ơ 26:30), có lẽ là phần cuối của bài “Hallel” (Thi Thiên 113-118).

3. ᾨδαῖς Πνευματικαῖς (Ōdais Pneumatikais) - “Bài Hát Thuộc Linh” hay “Thánh Ca”: Cụm từ này có thể hiểu là “những bài hát/thơ khúc thuộc về linh”. Từ ᾠδή (ōdē) mang nghĩa rộng hơn về “bài hát” hoặc “khúc ca”. Tính từ πνευματικαῖς (pneumatikais) nghĩa là “thuộc linh”, cho thấy nguồn gốc hoặc nội dung của nó được cảm thúc bởi Đức Thánh Linh. Đây có thể là những bài hát tự phát, ngẫu hứng (như trong I Cô-rinh-tô 14:15), hoặc những bài hát có lời lẽ dạy dỗ, khích lệ, kể lại công việc Chúa một cách mới mẻ, xuất phát từ kinh nghiệm thuộc linh cá nhân hay cộng đồng.

Dựa trên nền tảng nguyên ngữ và bối cảnh Kinh Thánh, chúng ta có thể phân biệt ba loại hình này qua bảng sau:

A. Thánh Vịnh (Psalms): Lời Đối Thoại Chân Thật với Đức Chúa Trời
Thánh vịnh là hiện thân của một mối quan hệ sống động với Chúa. Nó không chỉ dành cho lúc vui mừng mà còn cho những lúc thất vọng, sợ hãi. Ví dụ:

• Thi Thiên 23: Bày tỏ lòng tin cậy tuyệt đối vào sự chăn dắt của Chúa.
• Thi Thiên 51: Lời cầu nguyện ăn năn đầy xúc động của Đa-vít.
• Thi Thiên 139: Suy gẫm về sự toàn tri và hiện diện khắp nơi của Đức Chúa Trời.

Chức năng chính: Bày tỏ tâm tình, đối thoại với Chúa, ghi nhớ lịch sử cứu rỗi, và dạy dỗ sự khôn ngoan. Nó như một “trường dạy cầu nguyện” cho con dân Chúa.

B. Thánh Thi (Hymns): Lời Tuyên Xưng và Tán Tụng Tập Thể
Thánh thi tập trung vào việc tôn cao Đấng đáng được tôn cao. Nó thường có cấu trúc trang trọng, lời lẽ thần học vững chắc, nhằm tuyên xưng đức tin chung của Hội Thánh. Trong Tân Ước, chúng ta có thể thấy những đoạn mang tính chất thánh thi như:

• Phi-líp 2:6-11: Bài ca về sự tự hạ và tôn cao của Đấng Christ.
• Cô-lô-se 1:15-20: Bài ca về địa vị tối cao của Chúa Cứu Thế.
• Khải Huyền 4:8, 11; 5:9-10, 12-13: Những bài tán tụng của các sinh vật, các trưởng lão và muôn vạn thiên sứ trên thiên đàng.

Chức năng chính: Ngợi khen, tôn vinh Đức Chúa Trời Ba Ngôi, tuyên xưng đức tin, và củng cố sự hiệp một của Hội Thánh.

C. Thánh Ca (Bài Hát Thuộc Linh): Tiếng Nói Cá Nhân và Sự Cảm Thúc Tức Thì
Đây là loại hình linh hoạt và có thể mang tính cá nhân, tự phát cao. Nó là tiếng lòng được Đức Thánh Linh cảm động trong một khoảnh khắc cụ thể. Sứ đồ Phao-lô nói: “Tôi sẽ cầu nguyện bằng tâm linh, nhưng cũng cầu nguyện bằng trí khôn nữa; tôi sẽ hát bằng tâm linh, nhưng cũng hát bằng trí khôn nữa.” (I Cô-rinh-tô 14:15). Điều này cho thấy có sự hát “bằng tâm linh” – có thể là những giai điệu, lời ca tự phát tuôn trào từ sự đầy dẫy Thánh Linh. Những bài hát mới trong Khải Huyền 5:9; 14:3; 15:3-4 cũng có thể được xem là những “bài hát mới” thuộc linh. Chức năng chính: Bày tỏ sự cảm tạ, vui mừng, dạy dỗ và khích lệ nhau dưới sự dẫn dắt tức thì của Đức Thánh Linh, thường gắn với kinh nghiệm hiện tại.

Lời Chúa trong Cô-lô-se 3:16 cho thấy mục đích của cả ba loại hình này: “Hãy dùng... mà dạy và bảo nhau... hãy hết lòng hát khen Đức Chúa Trời.” Chúng không phải để phân chia hay tạo nên sự so sánh hơn kém, mà để bổ sung cho nhau, tạo nên một đời sống thờ phượng toàn diện.

1. Ứng Dụng Trong Thờ Phượng Tập Thể:

• Thánh Vịnh giúp Hội Thánh đem mọi hoàn cảnh của cuộc sống (vui, buồn, thử thách) vào trong sự thờ phượng, dạy chúng ta tính chân thật trước mặt Chúa.
• Thánh Thi hợp nhất tiếng nói của Hội Thánh trong việc tuyên xưng các lẽ thật căn bản về Chúa, củng cố nền tảng đức tin.
• Thánh Ca mở ra không gian cho sự dẫn dắt tươi mới của Đức Thánh Linh, cho phép Hội Thánh đáp ứng với công việc hiện tại của Ngài, khích lệ nhau qua những chứng nghiệm cá nhân.

Một buổi nhóm thăng bằng nên có sự hiện diện của cả ba, dưới sự hướng dẫn khôn ngoan và trật tự (I Cô-rinh-tô 14:40).

2. Ứng Dụng Trong Đời Sống Cá Nhân và Gia Đình:

• Thánh Vịnh là lương thực hằng ngày. Hãy đọc, ngâm nga, cầu nguyện bằng một Thi Thiên phù hợp với tâm trạng của bạn. Nó biến lời cầu nguyện riêng tư thành lời đối thoại sâu sắc với Chúa.
• Thánh Thi là vũ khí trong chiến trận. Khi gặp nghi ngờ hay sợ hãi, hãy hát lên những bài hát tôn cao quyền năng và tình yêu Chúa. Nó giúp tập trung tâm trí vào Chúa, chứ không vào hoàn cảnh.
• Thánh Ca là tiếng lòng tự phát. Hãy tập thói quen hát lên cho Chúa nghe những lời cảm tạ, yêu mến xuất phát từ chính trải nghiệm của bạn trong ngày. Đó có thể là một giai điệu đơn giản với lời ca riêng của bạn.

Phao-lô khuyên “hãy đầy dẫy Đức Thánh Linh” và hệ quả là “hãy... hát mừng ngợi khen Chúa” (Ê-phê-sô 5:18-19). Âm nhạc thuộc linh vừa là kết quả, vừa là phương tiện để chúng ta được đầy dẫy Ngài.

Thánh vịnh, thánh thi và thánh ca không phải là những nhãn dán cứng nhắc để phân loại bài hát, mà là ba chiều kích sống động của một tấm lòng thờ phượng. Thánh vịnh đại diện cho chiều sâu của sự chân thật trong mọi cảm xúc. Thánh thi đại diện cho chiều cao của sự tôn vinh hướng thượng. Thánh ca đại diện cho chiều rộng của sự cảm thúc và dạy dỗ trong cộng đồng. Khi cả ba cùng hiện diện, chúng tạo nên một bản hòa âm trọn vẹn cho Đấng Christ ngự trị trong lòng chúng ta (Cô-lô-se 3:16).

Ước mong mỗi chúng ta, cả trong nhà thờ lẫn trong phòng riêng, biết sử dụng cách phong phú cả “ca vịnh, thơ thánh, bài hát thiêng liêng” để lòng được đầy ơn Chúa, trí được Lời Ngài dạy dỗ, và miệng luôn tuôn ra lời ngợi khen Vua muôn vua. Hãy để đời sống chúng ta trở thành một bài hát không dứt dâng lên cho Đức Chúa Trời.