Sự hài hòa của các sách Phúc Âm là gi?

Trong kho tàng quý báu của Kinh Thánh Tân Ước, bốn sách Phúc Âm—Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca, và Giăng—đứng như bốn cột trụ vững chắc, trình bày về cuộc đời, chức vụ, sự chết và sự sống lại của Chúa Cứu Thế Giê-xu. Đối với nhiều độc giả, việc đọc song song bốn câu chuyện này đôi khi đặt ra câu hỏi về những điểm tương đồng và dị biệt. Sự hài hòa của các sách Phúc Âm (Gospel Harmony) không phải là nỗ lực “đồng nhất hóa” hay san bằng mọi khác biệt, mà là nghiên cứu thần học nhằm hiểu biết cách các ký thuật đa dạng này bổ sung cho nhau để tạo nên một chân dung trọn vẹn, đa chiều và đáng tin cậy về Con Đức Chúa Trời.

I. Bản Chất Của Sự Hài Hòa: Đa Dạng Trong Hiệp Một

Trước hết, chúng ta phải hiểu rằng Đức Chúa Trời đã soi dẫn bốn tác giả với bốn xuất thân, đối tượng độc giả và mục đích thần học khác nhau. Sự đa dạng này không phải là lỗi, mà là bằng chứng của sự giàu có trong sự mặc khải.

• Ma-thi-ơ: Viết cho độc giả người Do Thái, nhấn mạnh Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si được hứa, “Con vua Đa-vít” (Ma-thi-ơ 1:1), ứng nghiệm hàng loạt lời tiên tri trong Cựu Ước.
• Mác: Có lẽ hướng đến độc giả La Mã, trình bày một Chúa Giê-xu hành động mạnh mẽ, là “Con Đức Chúa Trời” (Mác 1:1) với nhịp độ nhanh và tập trung vào quyền năng.
• Lu-ca: Là nhà sử học được soi dẫn, viết cho người ngoại bang (như Thê-ô-phi-lơ), nhấn mạnh lòng thương xót phổ quát của Chúa Giê-xu đối với người bị gạt ra ngoài lề xã hội, phụ nữ, và dân ngoại (Lu-ca 19:10).
• Giăng: Viết với mục đích tuyên xưng đức tin rõ ràng: “hầu cho các ngươi tin rằng Đức Chúa Jêsus là Đấng Christ, tức là Con Đức Chúa Trời, và hầu cho các ngươi nhờ đức tin đó mà được sự sống trong danh Ngài” (Giăng 20:31). Ông trình bày Chúa Giê-xu trong thần tính trọn vẹn qua những “Ta Là” (Egō Eimi) đầy uy quyền.

Sự hài hòa nằm ở chỗ: cả bốn sách đều tuyên bố cùng một nhân vật lịch sử—Giê-xu người Na-xa-rét—là Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời, Cứu Chúa của nhân loại. Sự khác biệt giống như bốn người họa sĩ vẽ chân dung cùng một nhân vật từ bốn góc độ khác nhau; mỗi bức tranh đều chân thực, nhưng kết hợp lại cho ta cái nhìn toàn diện hơn.

II. Giải Quyết Những Khác Biệt Rõ Ràng: Ví Dụ Từ Các Sự Kiện

Một phần quan trọng của việc nghiên cứu sự hài hòa là xem xét các đoạn tường thuật có vẻ mâu thuẫn. Thường thì, chúng chỉ là “sự bổ sung” chứ không phải “sự đối nghịch”. Hãy lấy ví dụ về chữ trên thập tự giá:

• Ma-thi-ơ 27:37: “Người ta để trên đầu Ngài cái bảng đề chữ về tội Ngài rằng: NGÀI NẦY LÀ JÊSUS, VUA DÂN GIU-ĐA.”
• Mác 15:26: “Bản đề tội Ngài rằng: VUA DÂN GIU-ĐA.”
• Lu-ca 23:38: “Phía trên đầu Ngài có đề rằng: NGÀY NẦY LÀ VUA DÂN GIU-ĐA.”
• Giăng 19:19: “Phi-lát cũng sai làm một tấm bảng, rồi treo lên trên thập tự giá. Trên bảng đó có đề chữ rằng: JÊSUS NGƯỜI NA-XA-RÉT, LÀ VUA DÂN GIU-ĐA.”

Giăng cho biết bản án được viết bằng ba thứ tiếng: Hê-bơ-rơ, La-tinh và Hy Lạp (Giăng 19:20). Các tác giả khác nhau có thể trích dẫn một phần của toàn bộ nội dung, hoặc tóm tắt theo cách diễn đạt của họ, nhưng tất cả đều nhất trí về ý chính: Giê-xu bị kết án vì tuyên bố mình là Vua. Đây không phải mâu thuẫn, mà là các góc nhìn khác nhau về cùng một sự kiện.

III. Sự Hài Hòa Trong Các Lời Tường Thuật Về Sự Phục Sinh

Sự kiện trọng tâm của đức tin Cơ Đốc—sự sống lại của Chúa Giê-xu—cũng được cả bốn sách ghi lại với những chi tiết phong phú. So sánh các ký thuật, chúng ta thấy một dòng chảy sự kiện hài hòa:

1. Buổi sáng sớm: Các bà (Ma-ri Ma-đơ-len, Ma-ri mẹ Gia-cơ, Sa-lô-mê, Giô-an-na…) ra mộ khi trời còn tối (Giăng 20:1; Lu-ca 24:1).
2. Ngôi mộ trống: Họ thấy đá lấp mộ đã lăn ra và mộ trống (Mác 16:4; Lu-ca 24:2-3).
3. Sự hiện ra của thiên sứ: Ma-thi-ơ và Mác nói đến một thiên sứ; Lu-ca và Giăng nói đến hai (đây có thể là trình tự: đầu tiên một thiên sứ hiện ra ngoài mộ hoặc trên tảng đá (Ma-thi-ơ 28:2-5), sau đó các bà vào trong mộ và thấy hai vị). Chi tiết số lượng thiên sứ có thể khác nhau tùy vào thời điểm và nhân chứng mà tác giả tập trung vào.
4. Mệnh lệnh loan báo: Các thiên sứ truyền lệnh cho các bà đi báo tin cho các môn đồ (Ma-thi-ơ 28:7; Mác 16:7).
5. Chúa Giê-xu hiện ra: Ngài hiện ra với Ma-ri Ma-đơ-len trước (Mác 16:9; Giăng 20:14-16), sau đó với các bà khác (Ma-thi-ơ 28:9-10).

Mỗi tác giả chọn lọc và sắp xếp các chi tiết để phục vụ mục đích thần học và đối tượng độc giả của mình, nhưng không ai phủ nhận sự kiện cốt lõi: Chúa Giê-xu đã sống lại thật từ kẻ chết.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Việc nghiên cứu và hiểu sự hài hòa của các Phúc Âm không chỉ là bài tập học thuật, mà mang lại nhiều ích lợi thiết thực cho đời sống đức tin:

1. Củng Cố Niềm Tin Vào Tính Đáng Tin Cậy Của Kinh Thánh: Khi thấy rằng những khác biệt nhỏ có thể được giải thích một cách hợp lý, chúng ta càng vững tin rằng mình đang đọc các ký thuật mắt thấy tai nghe chân thật, chứ không phải một câu chuyện được dàn dựng, đồng bộ hóa một cách máy móc. Sự đa dạng này chính là bằng chứng cho thấy Đức Thánh Linh tôn trọng và sử dụng tính cách, góc nhìn của từng tác giả.

2. Có Được Tầm Nhìn Toàn Diện Về Chúa Giê-xu: Một Cơ Đốc nhân chỉ đọc Ma-thi-ơ có thể có cái nhìn mạnh mẽ về Chúa Giê-xu là Vua và Đấng ứng nghiệm lời tiên tri. Người chỉ đọc Lu-ca có thể cảm nhận sâu sắc lòng thương xót của Ngài. Nhưng khi đọc cả bốn sách, chúng ta thấy một Chúa Giê-xu vừa uy quyền vừa khiêm nhường, vừa là Đấng xét đoán công bình vừa là Đấng chăn hiền lành, vừa hoàn toàn là người vừa hoàn toàn là Đức Chúa Trời. Điều này dẫn đến sự thờ phượng sâu nhiệm hơn.

3. Học Cách Giải Kinh Lành Mạnh: Nghiên cứu sự hài hòa dạy chúng ta nguyên tắc “Kinh Thánh giải nghĩa Kinh Thánh”. Khi gặp một đoạn khó trong một Phúc Âm, chúng ta có thể tham chiếu cách các Phúc Âm khác kể lại sự kiện đó để hiểu đầy đủ hơn. Điều này ngăn chúng ta rơi vào tình trạng “chủ nghĩa thiên kiến xác nhận”, chỉ chọn những câu phù hợp với quan điểm mình.

4. Truyền Giáo Và Môn Đồ Hóa Hiệu Quả Hơn: Hiểu được đối tượng nguyên thủy của từng sách Phúc Âm giúp chúng ta khôn ngoan hơn trong việc chia sẻ Phúc Âm. Với một người có nền tảng Do Thái giáo, những lời trích dẫn từ Ma-thi-ơ về sự ứng nghiệm lời tiên tri có thể rất thuyết phục. Với một người hành động, thực tế, câu chuyện về Chúa Giê-xu trong sách Mác có thể thu hút họ. Với người trí thức, sách Lu-ca với lời tựa mang tính sử học và sách Giăng với chiều sâu thần học có thể mở ra những cuộc đối thoại ý nghĩa.

V. Kết Luận: Bốn Tiếng Nói, Một Bản Hợp Xướng

Sự hài hòa của các sách Phúc Âm mời gọi chúng ta bước vào một bản hợp xướng vĩ đại của sự mặc khải, nơi mỗi giọng ca—Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca, Giăng—giữ một giai điệu riêng biệt nhưng hòa quyện một cách tuyệt diệu để tôn vinh Chúa Giê-xu Christ. Thay vì lo lắng về những chi tiết nhỏ khác biệt, chúng ta hãy kinh ngạc trước sự thống nhất kỳ diệu xuyên suốt hàng ngàn câu chữ. Cả bốn sách đều dẫn chúng ta đến cùng một kết luận: Giê-xu đã chết vì tội lỗi chúng ta, đã sống lại, và hiện đang ngự bên hữu Đức Chúa Trời. Ngài là con đường, lẽ thật và sự sống (Giăng 14:6).

Lời mời gọi dành cho mỗi chúng ta là đọc, nghiên cứu và sống với cả bốn Phúc Âm. Hãy để tấm gương, lời dạy dỗ, sự chết và sự phục sinh của Chúa Giê-xu được trình bày qua bốn ống kính này định hình nên đức tin, hy vọng và tình yêu thương của chúng ta. Khi làm điều đó, chúng ta không chỉ hiểu biết về một nhân vật lịch sử, mà còn gặp gỡ Đấng Christ đang sống, Đấng muốn hài hòa cuộc đời chúng ta với ý muốn trọn vẹn của Cha trên trời.

“Nhưng ai nấy đã được ban cho sự sáng tỏ của Đức Thánh Linh, để được ích chung.” (1 Cô-rinh-tô 12:7). Đức Thánh Linh đã sử dụng sự đa dạng của các tác giả để ban cho Hội Thánh một chân dung “được ích chung” về Cứu Chúa mình. Chúng ta hãy đón nhận món quà quý giá này.