Gióp Có Phạm Tội Trong Lời Nói Nào Của Mình Chăng?
Câu chuyện về Gióp là một trong những ghi chép thâm thúy và đầy thách thức nhất trong Kinh Thánh, đặt ra những câu hỏi lớn về sự đau khổ, sự công bình của Đức Chúa Trời, và bản chất của tấm lòng con người. Một trong những câu hỏi then chốt xuyên suốt sách này là: Trong cơn đau đớn cùng cực và những lời than thở, biện luận của mình, liệu Gióp có vượt qua ranh giới và phạm tội bằng chính miệng lưỡi mình chăng? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta phải lội sâu vào bản văn, xem xét kỹ lưỡng những lời Gióp thốt ra trong bối cảnh giao ước, đồng thời lắng nghe sự phán xét cuối cùng từ chính Đức Chúa Trời.
Sách Gióp mở đầu bằng một lời chứng đáng kinh ngạc từ thiên đàng: "Đức Giê-hô-va phán cùng Satan rằng: Ngươi có nhìn thấy Gióp, tôi tớ ta, chăng? Nơi thế gian chẳng có người nào giống như nó, vốn trọn vẹn và ngay thẳng, kính sợ Đức Chúa Trời, và lánh khỏi điều ác" (Gióp 1:8). Từ "trọn vẹn" (תָּם - *tam*) trong tiếng Hê-bơ-rơ không có nghĩa là vô tội tuyệt đối, mà chỉ sự toàn vẹn, chính trực, trưởng thành về mặt đạo đức và tâm linh. Ông là một người "ngay thẳng" (יָשָׁר - *yashar*), tức là đi theo con đường thẳng, không quanh co. Đây là nền tảng quan trọng để đánh giá những lời nói sau này của ông: chúng xuất phát từ một tấm lòng vốn được Đức Chúa Trời xác nhận là chân thật.
Sau khi mất tất cả tài sản và con cái, phản ứng đầu tiên của Gióp được ghi lại là: "Gióp bèn chỗi dậy, xé áo mình, cạo đầu, đoạn sấp mình xuống đất mà thờ lạy, và nói rằng: Tôi trần truồng lọt khỏi lòng mẹ, và tôi cũng sẽ trần truồng mà về; Đức Giê-hô-va đã ban cho, Đức Giê-hô-va lại cất đi; đáng ngợi khen danh Đức Giê-hô-va!" (Gióp 1:20-21). Đây là một lời tuyên xưng đức tin đáng kinh ngạc, thừa nhận chủ quyền tối cao của Đức Chúa Trời. "Trong mọi sự ấy, Gióp không phạm tội, và chẳng nói phạm thượng cùng Đức Chúa Trời" (Gióp 1:22). Cụm từ "không phạm tội" (לֹא־חָטָא - *lo chata*) và "chẳng nói phạm thượng" (וְלֹא־נָתַן תִּפְלָה - *v'lo natan tiflah*) là một xác nhận rõ ràng từ Đấng Linh Cảm Thúc Kinh Thánh.
Tuy nhiên, khi thử thách chạm đến thân thể ông (Gióp 2:7-8), vợ ông khuyên ông: "Hãy phỉ báng Đức Chúa Trời, và chết đi!" (Gióp 2:9). Gióp đáp lại: "Ngươi nói như một người đàn bà ngu muội. Ủa sao! Sự phước mà tay Đức Chúa Trời ban cho chúng ta, chúng ta lãnh lấy, còn sự họa, chẳng lẽ chúng ta chẳng lãnh lấy sao?" (Gióp 2:10). Lần nữa, Kinh Thánh ghi: "Trong mọi sự ấy, Gióp không phạm tội bởi môi miếng mình" (Gióp 2:10).
Sau bảy ngày yên lặng, Gióp mở miệng. Đây là nơi cuộc tranh luận bắt đầu. Lời đầu tiên của ông không phải là tội lỗi, mà là một lời nguyền rủa ngày sinh của mình: "Nguyện cho ngày mình sanh ra bị hư mất, và đêm có người nói rằng: Một đứa trai đã được thai dựng!" (Gióp 3:3). Ông khao khát sự chết (Gióp 3:11, 13). Đây có phải là tội không? Về mặt kỹ thuật, đó là sự tuyệt vọng cùng cực, nhưng nó có phải là sự phỉ báng Đức Chúa Trời hay không? Chúng ta phải phân biệt giữa một tấm lòng phản loạn chống nghịch Đức Chúa Trời và một tấm lòng tan vỡ, bối rối nhưng vẫn hướng về Ngài trong sự kêu cầu (dẫu đầy nước mắt).
Phần lớn sách Gióp là những cuộc đối thoại giữa ông và ba người bạn. Họ khẳng định thuyết "nhân quả" đơn giản: đau khổ là hậu quả trực tiếp của tội lỗi cá nhân. Gióp phản bác điều này một cách quyết liệt. Ông khẳng định sự ngay thẳng của mình (Gióp 6:29-30; 9:21; 27:5-6). Ông chất vấn sự công bình của Đức Chúa Trời trong việc xử lý thế gian: "Tôi nói cùng Đức Chúa Trời rằng: Xin chớ lên án tôi; hãy cho tôi biết vì cớ nào Ngài tranh cạnh với tôi. Ngài há cho là ích mà hà hiếp, khinh dể công việc của tay Ngài, và soi sáng trên mưu kế của kẻ ác sao?" (Gióp 10:2-3).
Góc nhìn then chốt ở đây: Gióp không từ bỏ đức tin nơi Đức Chúa Trời. Thay vào đó, ông khiếu nại với Đức Chúa Trời. Ông khao khát một phiên tòa, một Đấng Trung Gian (Gióp 9:33), để có thể trình bày lý lẽ của mình trước mặt Đức Chúa Trời. Lời nói của ông có yếu tố thách thức, nhưng đó là sự thách thức của một người tin cậy nơi sự công bình vốn có của Đức Chúa Trời, chứ không phải sự chối bỏ Ngài.
Trong Gióp 27:2-6, Gióp long trọng thề: "Quả thật, Đức Chúa Trời đã cất sự đoán xét tôi, và Đấng Toàn năng đã làm cho linh hồn tôi cay đắng. Trong khi sinh khí tôi còn ở trong tôi, Và hơi thở Đức Chúa Trời còn trong lỗ mũi tôi, Thì môi tôi hẳn chẳng nói sự bất nghĩa, Lưỡi tôi hẳn chẳng phát lời gian trá... Tôi quyết chẳng tuyên bố các ngươi là công bình; Cho đến giữa hơi thở sau tôi, tôi chẳng bỏ sự thanh liêm của tôi. Tôi cầm giữ sự công bình tôi, chẳng buông ra; Lòng tôi chẳng trách móc về một ngày nào trong đời tôi." Đây là lời tuyên bố mạnh mẽ về sự vô tội của ông trước những cáo buộc cụ thể của bạn hữu. Ông không tuyên bố mình vô tội tuyệt đối trước mặt Đức Chúa Trời (một điểm sau này ông sẽ nhận ra), nhưng ông khẳng định mình không phạm những tội ác thầm kín mà các bạn ông gán cho.
Tuy nhiên, khi lời chất vấn của Gióp lên đến đỉnh điểm, ông gần như đòi Đức Chúa Trời phải trả lời: "Ôi! Chớ chi tôi biết nơi nào tìm được Đức Chúa Trời, và được đi đến tòa Ngài! Tôi sẽ trình duyên cớ tôi trước mặt Ngài, Và hãm miệng tôi đầy những lý lẽ" (Gióp 23:3-4). Thái độ này đặt ra câu hỏi về sự kiêu ngạo tâm linh.
Trước khi Đức Giê-hô-va phán, một nhân vật trẻ tuổi tên Ê-li-hu lên tiếng. Ông chỉ ra lỗi lầm trong thái độ của Gióp: "Gióp nói: Tôi vốn công bình; Đức Chúa Trời đã cất lẽ công bình của tôi đi... Gióp há không phải nói cách ngạo mạn sao? Nó thêm tội phạm thượng trên tội lỗi mình; Nó vỗ tay giữa chúng ta, Và nói nhiều lời nghịch cùng Đức Chúa Trời" (Gióp 34:5, 37; 35:16). Ê-li-hu tập trung vào việc Gióp đã biện minh cho mình hơn là tôn vinh sự công bình của Đức Chúa Trời.
Cuối cùng, Đức Giê-hô-va đáp lời từ cơn gió lốc (Gióp 38-41). Đáng chú ý, Ngài không trực tiếp trả lời câu hỏi "Tại sao con phải chịu khổ?" của Gióp. Thay vào đó, Ngài đặt ra một loạt câu hỏi về sự sáng tạo và sự cai trị vũ trụ, phơi bày sự hữu hạn và thiếu hiểu biết của Gióp. Điều này không phải để đè bẹp Gióp, mà để đưa ông vào đúng viễn cảnh: Tin cậy nơi sự khôn ngoan và chủ quyền của Đấng Tạo Hóa.
Phản ứng của Gióp trước lời phán của Đức Chúa Trời là mấu chốt: "Gióp thưa cùng Đức Giê-hô-va rằng: Tôi biết rằng Chúa có thể làm được mọi sự, Chẳng có ý chỉ nào Chúa lấy làm khó lắm. 'Kẻ nầy là ai, dám làm mờ đi ý chỉ Chúa mà không hiểu biết?' Phải, tôi đã nói những điều tôi không hiểu, Thật là sự lạ lùng quá cho tôi, mà tôi chẳng biết. 'Hỡi Chúa, xin nghe tôi, tôi sẽ nói; Tôi sẽ hỏi Chúa, và Chúa sẽ chỉ dạy cho tôi.' Tôi lấy tai nghe về Chúa, nhưng bây giờ, mắt tôi mới thấy Chúa. Vì vậy, tôi lấy làm gớm ghê tôi, Và ăn năn trong tro bụi" (Gióp 42:1-6).
Đây là sự ăn năn. Nhưng ông ăn năn về điều gì? Ông nói: "Tôi đã nói những điều tôi không hiểu" (Gióp 42:3). Tội lỗi của Gióp, cuối cùng được chính ông thừa nhận, không phải là sự gian ác thầm kín hay tội lỗi đưa đến thử thách (như bạn ông khẳng định), mà là sự liều lĩnh trong lời nói khi bàn luận về những điều vượt quá sự hiểu biết của mình. Ông đã đòi hỏi Đức Chúa Trời phải giải thích đường lối Ngài theo tiêu chuẩn của con người. Ông đã quá tập trung vào sự công bình của bản thân mà chưa thấu hiểu đầy đủ về sự oai nghi và khôn ngoan thăm dò của Đức Chúa Trời.
Quan trọng hơn, hãy xem phán quyết cuối cùng của Đức Chúa Trời về những lời nói này. Đức Giê-hô-va phán với Ê-li-pha, người bạn của Gióp: "Cơn thạnh nộ ta nổi lên cùng ngươi và hai bạn ngươi, vì các ngươi không có nói về ta cách ngay thẳng như Gióp, tôi tớ ta" (Gióp 42:7). Đây là sự xác nhận quyết định! Trong tất cả những lời lẽ đau đớn, thách thức và tuyệt vọng, Đức Chúa Trời tuyên bố rằng Gióp đã nói về Ngài một cách "ngay thẳng" (נְכוֹנָה - *nekhonah*) hơn những người bạn bảo thủ, giáo điều của ông. Họ đã nói những lời dường như tôn cao Đức Chúa Trời, nhưng thực chất là bóp méo hình ảnh Ngài thành một kẻ thi hành công lý cơ học. Gióp, trong sự vật lộn chân thành, đã giữ vững đức tin nơi một Đức Chúa Trời mà ông không thể hiểu nổi, và điều đó đẹp lòng Đức Chúa Trời hơn.
Từ nghiên cứu trên, chúng ta rút ra những bài học quý báu:
1. Tính Chân Thật Trong Cầu Nguyện: Đức Chúa Trời đón nhận những tiếng kêu than, nghi ngờ và chất vấn chân thành từ con dân Ngài hơn là những lời cầu nguyện giả tạo, vay mượn. Chúng ta có thể mang mọi cảm xúc thật của mình đến trước mặt Chúa (xem Thi Thiên 13, 22).
2. Sự Nguy Hiểm của Lời Nói Khi Đau Khổ: Dù được Chúa xác nhận là "ngay thẳng", Gióp vẫn phải ăn năn vì đã nói những điều vượt quá hiểu biết. Điều này cảnh tỉnh chúng ta phải cẩn trọng với miệng lưỡi trong cơn khốn cùng, tránh buông ra những lời nguyền rủa, oán trách định mệnh, hay kết tội Đức Chúa Trời cách sai lầm.
3. Tránh Thái Độ Giáo Điều của Các Bạn Gióp: Đừng vội vàng kết án người đang chịu khổ rằng họ "ắt phạm tội". Thay vào đó, hãy đồng cảm, lắng nghe, cầu nguyện và chỉ dẫn với tình yêu thương và sự khiêm nhường (Ga-la-ti 6:1-2).
4. Tìm Kiếm Góc Nhìn Của Đức Chúa Trời: Khi đối diện với những nan đề không lời giải, thay vì đòi hỏi câu trả lời, chúng ta học tập tìm kiếm chính Con Người của Đức Chúa Trời - sự nhân từ, chủ quyền và khôn ngoan vô hạn của Ngài.
5. Đấng Christ - Trung Gian Vượt Trội Hơn Gióp Mong Ước: Gióp khao khát một Đấng Trung Gian (Gióp 9:33). Chúng ta có Đấng đó là Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã chịu khổ không phải vì tội của Ngài, mà vì tội của chúng ta. Nơi Ngài, chúng ta tìm thấy sự cảm thông trọn vẹn và lời đáp cuối cùng cho sự đau khổ (Hê-bơ-rơ 4:14-16).
Vậy, Gióp có phạm tội trong lời nói của mình chăng? Câu trả lời là phức tạp và có nhiều tầng nghĩa. Không, ông không phạm tội theo cách mà các bạn ông cáo buộc - những tội lỗi bí mật dẫn đến hình phạt. Lời nói của ông xuất phát từ một tấm lòng chân thật vẫn bám víu vào Đức Chúa Trời, và chính Đức Chúa Trời đã xác nhận điều đó. Tuy nhiên, có, cuối cùng ông đã nhận ra mình đã phạm tội trong thái độ và lời nói khi dám chất vấn đường lối của Đấng Tạo Hóa dựa trên sự hiểu biết hữu hạn của mình. Tội của ông là tội của sự kiêu ngạo trong việc đòi hỏi một lời giải thích, chứ không phải tội của sự bất tín hay phản loạn.
Hành trình của Gióp dạy chúng ta rằng đức tin chân chính không phải là sự im lặng thụ động trước đau khổ, mà có thể là một cuộc vật lộn ầm ĩ, đầy nước mắt với những câu hỏi khó. Nhưng cuối cùng, đức tin ấy phải quy phục trước sự hiện diện oai nghi và khôn ngoan của Đức Chúa Trời. Ơn phước lớn nhất không phải là nhận được câu trả lời cho câu hỏi "Tại sao?", mà là được "thấy" chính Đức Chúa Trời (Gióp 42:5). Khi chúng ta thấy Ngài, mọi câu hỏi khác, dẫu chưa được trả lời, đều chìm vào trong sự bình an của việc biết rằng Đấng cầm quyền trên đời sống chúng ta là hoàn toàn khôn ngoan và hoàn toàn yêu thương.