Kinh Thánh muốn nói gì khi đề cập đến tâm trí lành mạnh?

Trong một thế giới đầy biến động, lo âu, và những áp lực tâm lý ngày càng gia tăng, khái niệm về một “tâm trí lành mạnh” không chỉ là mối quan tâm của ngành tâm lý học hiện đại mà còn là một chủ đề trọng tâm và thiết yếu trong Kinh Thánh. Đối với Cơ Đốc nhân, sức khỏe tâm thần không tách rời khỏi sức khỏe thuộc linh. Bài viết này sẽ đi sâu khảo sát Kinh Thánh nói gì về một tâm trí lành mạnh, dựa trên nguyên ngữ Hy Lạp và Hê-bơ-rơ, cùng với những phân đoạn then chốt, để rút ra những nguyên tắc và ứng dụng thực tiễn cho đời sống đức tin.

Kinh Thánh sử dụng nhiều từ ngữ để nói về tâm trí, tấm lòng, và tư tưởng. Từ “tâm trí” trong Tân Ước thường xuất phát từ từ Hy Lạp “nous” (νοῦς), chỉ về khả năng hiểu biết, suy xét, nhận thức, và quyết định. Đôi khi từ “phronēma” (φρόνημα) cũng được dùng, nhấn mạnh đến khuynh hướng tư tưởng hoặc cách suy nghĩ (Rô-ma 8:6).

Còn “lành mạnh” thường được dịch từ từ Hy Lạp “hygiainō” (ὑγιαίνω), vốn có nghĩa đen là “khỏe mạnh về thể chất”, nhưng trong bối cảnh thuộc linh, nó mang ý nghĩa về sự đúng đắn, vững vàng, không bị bệnh tật hay sai lệch về giáo lý và tư duy. Một trong những câu Kinh Thánh then chốt nhất về chủ đề này là:

“Vì Đức Chúa Trời chẳng ban cho chúng ta tâm thần nhút nhát, bèn là tâm thần mạnh mẽ, có tình yêu thương và có tâm trí lành mạnh.” (2 Ti-mô-thê 1:7)

Tại đây, cụm từ “tâm trí lành mạnh” trong nguyên ngữ là “sōphronismos” (σωφρονισμός), xuất phát từ gốc “sōphrōn” – có nghĩa là tiết độ, chừng mực, tự chủ, suy nghĩ chín chắn. Như vậy, một tâm trí lành mạnh theo Kinh Thánh trước hết là một tâm trí có kỷ luật, tự chủ, tập trung vào những điều đúng đắn, và không bị chi phối bởi sự sợ hãi (tâm thần nhút nhát). Nó là món quà từ Đức Chúa Trời, hoạt động cùng với quyền năng (tâm thần mạnh mẽ) và tình yêu thương.

Tâm trí tự nhiên của con người, vì đã bị ảnh hưởng bởi tội lỗi, thường hướng về những điều thuộc về xác thịt và thế gian. Sứ đồ Phao-lô mô tả rõ điều này:

“Vì những người sống theo xác thịt thì chăm về những sự thuộc xác thịt; còn những người sống theo Thánh Linh thì chăm về những sự thuộc Thánh Linh. Vì chăm về xác thịt sanh ra sự chết, còn chăm về Thánh Linh sanh ra sự sống và bình an.” (Rô-ma 8:5-6)

Do đó, bước đầu tiên để có một tâm trí lành mạnh là phải được đổi mới. Đây không phải là một quá trình tự cải thiện bản thân, mà là một sự biến đổi từ bên trong bởi quyền năng của Chúa Thánh Linh thông qua Lời Ngài:

“Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình, để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào.” (Rô-ma 12:2)

Động từ “biến hóa” trong tiếng Hy Lạp là “metamorphoō” (μεταμορφόω) – cùng gốc với từ “metamorphosis”, chỉ một sự thay đổi hình dạng triệt để từ bên trong ra bên ngoài. Tâm trí được đổi mới là tâm trí được Lời Chúa rửa sạch, định hình lại, và bắt đầu suy nghĩ theo cách của Đức Chúa Trời.

Kinh Thánh chỉ ra rõ ràng những thứ tấn công và làm bệnh hoạn tâm trí chúng ta:

1. Sự Lo Lắng (Merimna - μερίμνη): Chúa Giê-xu trực tiếp căn dặn về điều này trong Ma-thi-ơ 6:25-34. Lo lắng là hành động chia trí, kéo tâm trí vào vòng xoáy của “nếu như…”, làm nó kiệt quệ và mất đi sự bình an. Giải pháp Chúa đưa ra là “hãy tìm kiếm Nước Đức Chúa Trời trước nhất” (câu 33), tức là đặt sự tập trung và ưu tiên tối thượng vào mối quan hệ với Ngài và ý chỉ Ngài.

2. Những Tư Tưởng Kiêu Ngạo Và Chống Nghịch Lại Chúa: Sứ đồ Phao-lô mô tả cuộc chiến thuộc linh trong tâm trí:

“Vì những khí giới của chúng tôi không phải thuộc về xác thịt, bèn là bởi quyền năng của Đức Chúa Trời, có sức mạnh để đạp đổ các đồn lũy, đánh đổ các lý luận và mọi sự cao tự nổi lên nghịch cùng sự hiểu biết Đức Chúa Trời, và bắt hết các ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ.” (2 Cô-rinh-tô 10:4-5)

“Các lý luận” ở đây là “logismos” (λογισμός) – những suy tính, lập luận, ý tưởng. Một tâm trí lành mạnh cần phải “bắt” (bắt làm tù binh) mọi ý tưởng để chúng vâng phục Đấng Christ. Đây là một hành động chủ động, kỷ luật của đức tin.

3. Tội Lỗi Và Sự Không Tha Thứ: Tội lỗi không được xưng ra và giải quyết sẽ dẫn đến sự dằn vặt, tội lỗi (xem Thi-thiên 32:3-4). Sự cay đắng, oán giận không được tha thứ sẽ đầu độc tâm trí và tinh thần (Hê-bơ-rơ 12:15).

Một tâm trí lành mạnh cần được nuôi dưỡng bằng thức ăn thuộc linh đúng đắn.

1. Lời Chúa (Logos - Λόγος): Lời Chúa có sức mạnh thanh tẩy, soi sáng và uốn nắn tư tưởng.

“Xin Chúa lấy lẽ thật khiến họ nên thánh; Lời Chúa tức là lẽ thật.” (Giăng 17:17)

“Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (2 Ti-mô-thê 3:16-17)

Việc đọc, suy gẫm (tiếng Hê-bơ-rơ: “hagah” – lẩm bẩm, nghiền ngẫm) và ghi nhớ Lời Chúa (Thi-thiên 1:2, 119:11) là phương thức trị liệu căn bản nhất cho tâm trí.

2. Sự Cầu Nguyện Với Lòng Biết Ơn (Proseuchē - προσευχή): Phao-lô đưa ra công thức cho sự bình an bảo vệ tâm trí:

“Chớ lo phiền chi hết, nhưng trong mọi sự hãy dùng lời cầu nguyện, nài xin, và sự tạ ơn mà trình các sự cầu xin của mình cho Đức Chúa Trời. Bình an của Đức Chúa Trời, vượt quá mọi sự hiểu biết, sẽ giữ gìn lòng và ý tưởng anh em trong Đức Chúa Jêsus Christ.” (Phi-líp 4:6-7)

Lưu ý rằng sự “bình an của Đức Chúa Trời” sẽ “giữ gìn… ý tưởng” chúng ta. Cầu nguyện với lòng biết ơn chuyển hướng tâm trí khỏi vấn đề sang Đấng giải quyết vấn đề.

Dựa trên những nguyên tắc Kinh Thánh, dưới đây là những bước thực hành cụ thể:

• Khởi Đầu Ngày Với Chúa: Dành thì giờ tĩnh nguyện đầu ngày để đọc Lời Chúa và cầu nguyện. Đặt tâm trí vào Chúa trước khi nó bị cuốn vào những lo toan của ngày.
• Luyện Tập Sự Tự Chủ (Sōphrosynē - σωφροσύνη): Nhận diện những suy nghĩ tiêu cực, sợ hãi, hoặc tội lỗi. Áp dụng 2 Cô-rinh-tô 10:5: dứt khoát từ chối và thay thế chúng bằng lẽ thật của Kinh Thánh. Ví dụ: thay “Mình không làm được” bằng “Ta làm được mọi sự nhờ Đấng ban thêm sức cho ta” (Phi-líp 4:13).
• Sống Trong Cộng Đồng Yêu Thương: “Hội thánh” là nơi chúng ta được khích lệ, sửa dạy, và cầu thay. Chia sẻ gánh nặng với những người tin Chúa trưởng thành (Ga-la-ti 6:2). Sự cô lập là mảnh đất màu mỡ cho tâm trí bệnh hoạn.
• Gieo Vào Tâm Trí Điều Lành: Phao-lô khuyên: “Hỡi anh em, các sự chân thật, các sự đáng tôn, các sự công bình, các sự thanh sạch, các sự đáng yêu chuộng, các sự có tiếng tốt, đáng khen thì anh em phải nghĩ đến” (Phi-líp 4:8). Hãy cẩn thận với những gì mắt thấy, tai nghe, vì chúng sẽ đi vào tâm trí.
• Nghỉ Ngơi Và Phó Thác: Nhận biết giới hạn của bản thân. Chúa ban ngày Sa-bát để nghỉ ngơi. Học tập thái độ của Đa-vít: “Hãy trao mọi điều lo lắng mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em” (1 Phi-e-rơ 5:7, xem Thi-thiên 55:22).

Tâm trí lành mạnh theo Kinh Thánh không phải là trạng thái không có vấn đề, không đau buồn, hay luôn vui vẻ theo cảm xúc. Đó là một tâm trí được Chúa Thánh Linh cai quản, được Lời Chúa đổi mới, có kỷ luật tự chủ, tập trung vào lẽ thật và sống trong sự bình an siêu nhiên của Đấng Christ ngay giữa mọi hoàn cảnh. Nó là quà tặng của ân điển (2 Ti-mô-thê 1:7) và cũng là trách nhiệm của chúng ta trong việc gìn giữ (Phi-líp 4:7).

Khi chúng ta nuôi dưỡng tâm trí mình bằng Lời Chúa, trao phó mọi lo âu qua sự cầu nguyện, và bắt mọi ý tưởng vâng phục Đấng Christ, chúng ta không chỉ kinh nghiệm sức khỏe tâm lý tốt hơn, mà quan trọng hơn, chúng ta ngày càng được nên giống như Chúa chúng ta trong tâm trí mình (1 Cô-rinh-tô 2:16). Hãy bước đi mỗi ngày với lời hứa rằng Đấng đã khởi đầu công việc tốt lành nơi chúng ta cũng sẽ hoàn tất nó (Phi-líp 1:6), kể cả công việc đổi mới tâm trí chúng ta.