Bạn có thể cho tôi biết dòng thời gian cơ bản của Kinh Thánh không?

Kinh Thánh không chỉ là một tuyển tập các sách về tôn giáo và đạo đức; đó là một câu chuyện có mạch lạc, một lịch sử cứu rỗi (Heilsgeschichte) được Đức Chúa Trời mặc khải cách có chủ đích. Hiểu được dòng thời gian cơ bản của Kinh Thánh giúp chúng ta nắm bắt được bức tranh tổng thể về kế hoạch vĩ đại của Đức Chúa Trời, từ sự sáng tạo đến sự cứu chuộc cuối cùng trong Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ phác họa dòng thời gian trọng tâm qua lăng kính Kinh Thánh, với các trích dẫn chính xác từ Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925 (Bản Truyền Thống) và những giải nghĩa cần thiết từ ngôn ngữ gốc.

Trước khi đi vào chi tiết, chúng ta phải xác lập một nguyên tắc giải kinh quan trọng: Chúa Giê-xu Christ là trung tâm và là chìa khóa giải nghĩa cho toàn bộ Kinh Thánh. Ngài phán: “Các ngươi hãy dò xem Kinh Thánh, vì ấy là Kinh Thánh làm chứng về ta” (Giăng 5:39). Vì vậy, dòng thời gian Kinh Thánh không đơn thuần là chuỗi sự kiện, mà là sự mặc khải tiệm tiến về Đấng Mê-si và chương trình cứu chuộc của Ngài. Mọi giai đoạn, giao ước và biến cố đều hướng về sự thành toàn trong Chúa Giê-xu.

Có thể chia dòng thời gian Kinh Thánh thành những đại kỷ (epoch) chính yếu sau:

1. Kỷ Nguyên Sáng Tạo và Sa Ngã (Sáng Thế Ký 1-11)

• Sự Sáng Tạo (Sáng 1-2): Đức Chúa Trời (Elohim, אֱלֹהִים) dựng nên trời đất và loài người trong sự toàn hảo. Con người được dựng nên theo hình ảnh Ngài (Sáng 1:27).
• Sự Sa Ngã (Sáng 3): Tội lỗi xâm nhập qua sự không vâng lời của A-đam và Ê-va. Lời hứa đầu tiên về Đấng Cứu Thế (Protoevangelium) được ban ra: “Người [dòng dõi người nữ] sẽ giày đạp đầu ngươi [con rắn]” (Sáng 3:15).
• Hậu quả Lan Rộng: Tội giết người (Ca-in và A-bên), cơn đại hồng thủy (Nô-ê), và tháp Ba-bên (Sáng 4-11) minh chứng cho sự bại hoại toàn diện của nhân loại và sự cần thiết của ân điển can thiệp.

2. Kỷ Nguyên Các Tổ Phụ và Giao Ước (Sáng Thế Ký 12-50)

Đức Chúa Trời bắt đầu kế hoạch cứu rỗi qua một dân tộc được chọn.

Áp-ra-ham (Sáng 12): Giao ước Áp-ra-ham là bước ngoặt: “Ta sẽ làm cho ngươi nên một dân lớn... và các chi tộc nơi thế gian sẽ nhờ ngươi mà được phước” (Sáng 12:2-3). Đây là nền tảng của lời hứa về Đấng Mê-si. Từ ngữ “phước” (barakh, בָּרַךְ) hàm chứa ý nghĩa thuộc linh sâu xa.

Y-sác, Gia-cốp, và Giô-sép: Lời hứa được truyền qua các đời. Gia-cốp (tức Y-sơ-ra-ên) trở thành tổ phụ của 12 chi phái. Câu chuyện Giô-sép ở Ai Cập (Sáng 37-50) cho thấy sự quan phòng của Đức Chúa Trời: “Các ngươi toan hại tôi, nhưng Đức Chúa Trời lại toan làm điều ích cho tôi...” (Sáng 50:20).

3. Kỷ Nguyên Xuất Ê-díp-tô, Luật Pháp và Đất Hứa (Xuất Ê-díp-tô Ký đến Phục Truyền Luật Lệ Ký)

• Môi-se và Sự Giải Cứu: Đức Chúa Trời giải cứu dân Y-sơ-ra-ên khỏi ách nô lệ Ai Cập qua Môi-se, làm ứng nghiệm lời hứa với Áp-ra-ham (Xuất Ê-díp-tô 3:7-8). Lễ Vượt Qua (Xuất Ê-díp-tô 12) là hình bóng về sự chết chuộc tội của Christ (1 Cô-rinh-tô 5:7).
• Giao Ước Sinai và Luật Pháp: Tại núi Si-na-i, Đức Chúa Trời ban hành Luật Pháp (Torah, תּוֹרָה) qua Môi-se (Xuất Ê-díp-tô 20). Mục đích của luật pháp là “vì cớ tội lỗi” (Rô-ma 5:20), để phơi bày tội lỗi và dẫn dắt con người đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24).
• Hành Trình Trong Đồng Vắng: 40 năm trong đồng vắng là thời kỳ Đức Chúa Trời dạy dỗ, thử nghiệm và hình thành dân sự Ngài.

4. Kỷ Nguyên Thời Các Quan Xét và Vua (Sách Giô-suê đến 2 Sử Ký)

Dân Y-sơ-ra-ên vào Đất Hứa dưới sự lãnh đạo của Giô-suê. Tuy nhiên, họ liên tục rơi vào vòng xoáy: phạm tội -> bị áp bức -> kêu cầu -> Đức Chúa Trời dấy lên Quan Xét để giải cứu (như trong sách Các Quan Xét). Chu kỳ này cho thấy nhu cầu cần một Vua công bình toàn hảo.

Vương Quốc Thống Nhất (Đa-vít, Sa-lô-môn): Đây là đỉnh cao của lịch sử Y-sơ-ra-ên. Đức Chúa Trời lập giao ước với Vua Đa-vít: “Ta sẽ lập dòng dõi ngươi... nước ngươi sẽ vững bền đến đời đời” (2 Sa-mu-ên 7:12-13). Đây là lời hứa trực tiếp về Đấng Mê-si sẽ đến từ dòng dõi Đa-vít (Ma-thi-ơ 1:1). Đền thờ được Sa-lô-môn xây dựng là biểu tượng của sự hiện diện Đức Chúa Trời.

Vương Quốc Bị Chia Đôi và Lưu Đày: Vì tội thờ hình tượng, vương quốc bị chia đôi (Y-sơ-ra-ên & Giu-đa) và cuối cùng cả hai đều bị lưu đày (A-si-ri năm 722 TCN và Ba-by-lôn năm 586 TCN). Các tiên tri được sai đến trong giai đoạn này để kêu gọi ăn năn và loan báo về sự phán xét cũng như sự phục hồi tương lai.

5. Kỷ Nguyên Các Tiên Tri và Lời Hứa Về Đấng Mê-si

Xuyên suốt thời kỳ các vua và lưu đày, các tiên tri (như Ê-sai, Giê-rê-mi, Đa-ni-ên, Mi-chê) là những người phát ngôn của Đức Chúa Trời. Họ không chỉ cảnh báo về sự phán xét mà còn tiên tri chi tiết về Đấng Mê-si:

- Chỗi dậy từ dòng dõi Đa-vít: “Có một chồi sẽ nứt lên từ gốc Y-sai...” (Ê-sai 11:1).
- Chịu đau khổ thay cho dân: “Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết...” (Ê-sai 53:5). Từ “vết” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “machal”, mang nghĩa bị đâm, bị thương.
- Được sinh bởi nữ đồng trinh: “Nầy, một gái đồng trinh sẽ chịu thai...” (Ê-sai 7:14). Từ “đồng trinh” (almah, עַלְמָה) rõ ràng chỉ một phụ nữ trẻ chưa chồng.

Lời hứa về Giao Ước Mới cũng được công bố: “Ta sẽ lập với nhà Y-sơ-ra-ên một giao ước mới...” (Giê-rê-mi 31:31).

6. Kỷ Nguyên Giữa Hai Giao Ước (Intertestamental Period)

Khoảng 400 năm giữa Cựu Ước và Tân Ước, Đức Chúa Trời im lặng về mặt tiên tri mặc khải. Dân Do Thái sống dưới sự cai trị của người Ba Tư, Hy Lạp, và sau cùng là Đế quốc La Mã. Tuy nhiên, đây là thời kỳ chuẩn bị: ngôn ngữ Hy Lạp (Koine) trở nên phổ biến, tạo điều kiện cho việc phổ biến Tân Ước sau này; sự mong đợi Đấng Mê-si lên đến cao điểm.

7. Kỷ Nguyên Chúa Giê-xu Christ Và Giao Ước Mới (Các Sách Phúc Âm và Sách Công Vụ)

Đây là trung tâm điểm của tất cả lịch sử. Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, nhập thể, sống một đời sống vô tội, chịu chết trên thập tự giá như của lễ chuộc tội, và sống lại từ kẻ chết.

- Ứng Nghiệm Lời Tiên Tri: Mọi chi tiết về địa điểm sinh ra (Mi-chê 5:2), cách chết (Thi thiên 22), sự sống lại (Thi thiên 16:10) đều được ứng nghiệm nơi Ngài.
- Công Tác Cứu Chuộc: Trên thập tự giá, Ngài kêu lên “Telelestai” (Giăng 19:30) – trong tiếng Hy Lạp (τετέλεσται) có nghĩa “Đã được trọn vẹn” hoặc “Đã hoàn tất”. Công tác cứu chuộc đã hoàn thành.
- Sự Phục Sinh và Thăng Thiên: Sự phục sinh xác nhận chiến thắng của Ngài trên tội lỗi và sự chết. Trước khi thăng thiên, Ngài truyền đại mạng lệnh: “Hãy đi... làm cho muôn dân trở nên môn đồ ta” (Ma-thi-ơ 28:19-20).
- Đức Thánh Linh Giáng Lâm (Công vụ 2): Hội Thánh được thành lập, mở ra kỷ nguyên cho mọi người, cả Do Thái lẫn Dân Ngoại, được cứu bởi đức tin nơi Christ.

8. Kỷ Nguyên Hội Thánh Và Sự Mặc Khải Cuối Cùng (Các Thư Tín và Sách Khải Huyền)

Các thư tín của các sứ đồ (đặc biệt của Phao-lô) giải thích ý nghĩa thần học về sự chết và sống lại của Christ, hướng dẫn Hội Thánh sống trong ân điển và chờ đợi sự trở lại của Ngài.

Sách Khải Huyền: Sách này mặc khải dòng thời gian tương lai – sự thăng hoa của lịch sử. Nó cho chúng ta thấy:
- Sự cất Hội Thánh lên (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17). - Thời kỳ đại nạn trên đất. - Sự trở lại trong vinh hiển của Christ để thiết lập vương quốc ngàn năm. - Sự phán xét cuối cùng (Trước tòa trắng lớn). - Trời mới đất mới và Giê-ru-sa-lem mới, nơi sự hiện diện đời đời của Đức Chúa Trời với con dân Ngài: “Nầy, đền tạm của Đức Chúa Trời ở giữa loài người! Ngài sẽ ở với chúng...” (Khải Huyền 21:3).

Hiểu dòng thời gian Kinh Thánh không phải để thỏa mãn tri thức, mà để biến đổi đời sống và củng cố đức tin.

1. Thấy Được Sự Trung Tín và Chủ Quyền Của Đức Chúa Trời: Từ sáng thế đến tân thiên tân địa, Đức Chúa Trời vẫn là Đấng làm chủ lịch sử. Dù con người bất trung, Ngài vẫn thành tín giữ lời hứa (2 Ti-mô-thê 2:13). Điều này an ủi chúng ta giữa những biến động của thế giới và cuộc đời cá nhân.

2. Xác Quyết Tính Đáng Tin Cậy Của Kinh Thánh: Sự ứng nghiệm chính xác của hàng trăm lời tiên tri (đặc biệt về Đấng Christ) khẳng định Kinh Thánh là Lời được Đức Chúa Trời soi dẫn. Chúng ta có thể hoàn toàn tin cậy vào những lời hứa về tương lai trong đó.

3. Sống Với Niềm Hy Vọng Và Mục Đích Rõ Ràng: Biết rằng lịch sử đang tiến về hồi kết với sự chiến thắng hoàn toàn của Đấng Christ, chúng ta sống không như những người thất vọng, mà như những người có hy vọng (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:13). Mỗi ngày của chúng ta là một phần trong câu chuyện lớn của Đức Chúa Trời.

4. Truyền Giáo Có Nền Tảng: Khi chia sẻ Phúc Âm, chúng ta có thể trình bày Chúa Giê-xu không phải như một nhân vật đột ngột xuất hiện, mà là Đấng ứng nghiệm toàn bộ lịch sử và lời hứa của Cựu Ước. Điều này đem lại chiều sâu và sức thuyết phục lớn.

5. Nuôi Dưỡng Lòng Biết Ơn: Khi nhìn thấy toàn cảnh từ sự sa ngã đến thập tự giá, chúng ta càng thấu hiểu giá trị của sự hy sinh Christ và càng thêm biết ơn về ân điển mà chúng ta không đáng nhận.

Dòng thời gian Kinh Thánh là bản phác họa vĩ đại về tình yêu, sự thánh khiết và quyền tể trị của Đức Chúa Trời. Nó bắt đầu trong vườn Ê-đen với sự hiệp một giữa Đức Chúa Trời và con người, bị phá vỡ bởi tội lỗi, và được phục hồi cách trọn vẹn qua huyết của Chiên Con là Chúa Giê-xu Christ, để kết thúc trong Giê-ru-sa-lem mới, nơi không còn đau đớn, khóc lóc hay chết chóc nữa (Khải Huyền 21:4).

Là những Cơ Đốc nhân sống trong “những ngày sau rốt” (Hê-bơ-rơ 1:2), giữa thời kỳ Hội Thánh và trong sự chờ đợi sự trở lại của Vua, chúng ta được kêu gọi sống với sự tỉnh thức, trung tín và nhiệt thành trong chức vụ. Hãy để sự hiểu biết về dòng thời gian của Đức Chúa Trời thúc đẩy chúng ta gắn bó sâu nhiệm hơn với Ngài, sống vì vinh hiển Ngài và rao truyền Tin Lành cứu rỗi cho mọi người, vì biết rằng câu chuyện của Ngài là chắc chắn và chiến thắng cuối cùng đã thuộc về những người tin cậy Đấng Christ.