Vị Nữ Vương Phương Nam
Trong hành trình tìm hiểu Kinh Thánh, chúng ta thường bắt gặp những nhân vật lịch sử không chỉ mang giá trị thuật lại mà còn ẩn chứa những bài học thuộc linh sâu sắc. Một trong những nhân vật như thế là “Vị Nữ Vương phương Nam” được chính Chúa Giê-xu nhắc đến như một minh chứng cho lòng khao khát tìm kiếm sự khôn ngoan thật. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá danh tính, bối cảnh lịch sử, ý nghĩa biểu tượng và những áp dụng thiết thực từ cuộc đời của vị nữ vương đặc biệt này cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.
Vị Nữ Vương phương Nam, hay còn được biết đến là Nữ hoàng Shê-ba, xuất hiện trong cả hai phần Cựu Ước và Tân Ước. Sử liệu chính về bà được ghi chép trong 1 Các Vua 10:1-13 và 2 Sử Ký 9:1-12.
“Vả, nữ vương nước Shê-ba nghe nói về danh tiếng của Sa-lô-môn trong công việc của Đức Giê-hô-va, thì đến thử người bằng các câu đố.” (1 Các Vua 10:1).
Danh xưng “Shê-ba” trong tiếng Hê-bơ-rơ (שְׁבָא, Shᵊḇā’) thường được các học giả Kinh Thánh xác định là một vương quốc cổ nằm ở phía Tây Nam bán đảo Ả Rập, thuộc lãnh thổ Yemen ngày nay. Đây là một trung tâm thương mại giàu có, nổi tiếng với các sản vật như vàng, trầm hương và hương liệu quý (xem Ê-sai 60:6, Ê-xê-chiên 27:22, Giê-rê-mi 6:20). Sự giàu có này giải thích cho những lễ vật vô cùng tráng lệ mà bà mang đến cho Vua Sa-lô-môn.
Động cơ thúc đẩy bà thực hiện một hành trình dài và đầy hiểm nguy (ước tính khoảng 1,900 km bằng lạc đà) được Kinh Thánh nêu rõ: “nghe nói về danh tiếng của Sa-lô-môn” và “đến thử người bằng các câu đố.” Cụm từ “danh tiếng” trong nguyên văn là “shemah” (שְׁמַע), không chỉ là tin đồn mà còn hàm ý về “lời đồn thổi” hay “tiếng tăm” gắn liền với danh Đức Giê-hô-va. Bà không chỉ tò mò về sự khôn ngoan của một vị vua, mà còn về sự khôn ngoan được ban cho bởi chính Đức Chúa Trời (“trong công việc của Đức Giê-hô-va”).
Khi đến Giê-ru-sa-lem, Nữ vương Shê-ba đã mang theo một đoàn tùy tùng hùng hậu cùng những lễ vật cực kỳ quý giá: “một đoàn tùy tùng đông, có lạc đà chở thuốc thơm, rất nhiều vàng và ngọc quý” (1 Các Vua 10:2). Con số 120 ta-lâng vàng (khoảng 4 tấn vàng) cùng số lượng hương liệu khổng lồ (câu 10) cho thấy sự trọng thị và giàu có của bà.
Cuộc đối thoại giữa bà và Sa-lô-môn được mô tả là một sự “thử thách” bằng những câu đố (“chidah” - חִידָה, có thể hiểu là những câu hỏi hóc búa, bài toán khó, hoặc những vấn đề triết lý sâu xa). Kết quả là, Sa-lô-môn đã giải đáp được mọi thắc mắc của bà. Phản ứng của Nữ vương Shê-ba được mô tả rất sống động:
“Bà nói với vua: Các điều tôi nghe nói trong xứ tôi về những lời nói và sự khôn ngoan của vua, thì thật lắm. Song trước khi tôi chưa đến đây và chưa thấy tận mắt, thì tôi chẳng tin những điều người ta nói; mà kìa, người ta chưa nói đến phân nửa! Sự khôn ngoan và oai nghi của vua trổi hơn tiếng đồn tôi đã nghe.” (1 Các Vua 10:6-7).
Bà không chỉ thán phục sự khôn ngoan của Sa-lô-môn, mà còn nhận ra nguồn gốc của sự khôn ngoan ấy: “Đáng ngợi khen Giê-hô-va Đức Chúa Trời của vua, vì Ngài đẹp lòng vua, nên đặt vua trên ngôi Y-sơ-ra-ên! Bởi vì Đức Giê-hô-va yêu Y-sơ-ra-ên đời đời, nên Ngài đã lập vua làm vua đặng cầm đoán sự công bình.” (câu 9). Đây là một sự tuyên xưng đức tin đáng chú ý từ một nữ vương ngoại bang. Bà nhìn thấy Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên đằng sau ngôi vua và sự thịnh vượng của đất nước.
Nhân vật này không chỉ dừng lại trong Cựu Ước. Chính Chúa Giê-xu đã đưa bà vào trong một bài giảng quan trọng, mang tính chất tiên tri và cảnh cáo. Trong Ma-thi-ơ 12:42 (và song song trong Lu-ca 11:31), Chúa phán:
“Đến ngày phán xét, nữ vương phương nam sẽ đứng dậy với dòng dõi nầy và lên án nó, vì người từ nơi đầu cùng đất đến nghe lời khôn ngoan của Sa-lô-môn. Mà nầy, có một Đấng tôn trọng hơn Sa-lô-môn ở đây!”
Trong nguyên văn Hy Lạp, cụm từ “đứng dậy” (egerthēsetai - ἐγερθήσεται) mang ý nghĩa sống lại hoặc đứng lên trong ngày phán xét. Chúa Giê-xu sử dụng phép tương phản mạnh mẽ:
1. Sự tương phản về đối tượng tìm kiếm: Nữ vương phương Nam, một người ngoại bang, đã vượt một chặng đường xa xôi, đầy khó khăn để tìm nghe “lời khôn ngoan của Sa-lô-môn” (tēn sophian Solomonos). Trong khi đó, “dòng dõi nầy” (ám chỉ những người Pha-ri-si và những kẻ không tin) lại đang đứng trước mặt “Đấng tôn trọng hơn Sa-lô-môn” (pleion Solomōnos), chính là Ngài, Con Đức Chúa Trời, nguồn mạch của mọi sự khôn ngoan (Cô-lô-se 2:3), nhưng họ lại khước từ, chất vấn và tìm dấu lạ để thử Ngài.
2. Sự tương phản về phản ứng: Bà đã tin và tôn vinh Đức Chúa Trời sau khi chứng kiến. Còn họ, dù thấy tận mắt các phép lạ và nghe lời dạy đầy thẩm quyền, vẫn cứng lòng.
3. Sự tương phản về hậu quán: Trong ngày phán xét, chính người được xem là “ngoại đạo” này sẽ trở thành nhân chứng buộc tội những người tự xưng là dân Chúa nhưng lại từ chối Đấng Mê-si của họ. Lời của bà (hay chính hành động của bà) sẽ “lên án” (katakrinei - κατακρινεῖ) họ.
Chúa Giê-xu xác nhận lịch sử của Nữ vương Shê-ba là có thật và nâng tầm ý nghĩa của nó lên một bình diện thuộc linh và cánh chung.
Cuộc đời và sự nhắc đến của Nữ vương phương Nam để lại nhiều bài học quý báu cho Cơ Đốc nhân:
1. Lòng Khao Khát Tìm Kiếm Chân Lý Chủ Động và Tốn Kém: Nữ vương Shê-ba không ngồi yên tại cung điện của mình. Bà chủ động lên đường, bất chấp khoảng cách và hiểm nguy. Trong đời sống thuộc linh, chúng ta cần có tinh thần chủ động tìm kiếm Chúa và sự khôn ngoan từ Ngài. Sự hiểu biết về Chúa không đến với người lười biếng hoặc thụ động. Như Chúa phán: “Hãy xin, sẽ được; hãy tìm, sẽ gặp; hãy gõ cửa, sẽ mở cho.” (Ma-thi-ơ 7:7). Chúng ta phải sẵn sàng “đầu tư” thì giờ, công sức, và có khi cả sự thoải mái để tìm hiểu Lời Chúa và gần gũi Ngài.
2. Đức Tin Được Xây Trên Sự Kiểm Chứng Cá Nhân: Bà nói: “trước khi tôi chưa đến đây và chưa thấy tận mắt, thì tôi chẳng tin.” Điều này không phải là sự hoài nghi tiêu cực, mà là sự khao khát được trải nghiệm và biết chắc chắn. Đức tin Cơ Đốc không mù quáng. Chúng ta được khuyến khích nghiệm xem Chúa là tốt lành (Thi-thiên 34:8). Sau khi gặp gỡ, đức tin của bà trở nên vững vàng và dẫn đến lời tuyên xưng. Mỗi chúng ta cần có một sự gặp gỡ và kinh nghiệm cá nhân với Chúa Giê-xu, vượt ra ngoài những gì được nghe từ người khác.
3. Sự Nhận Biết và Tôn Vinh Đức Chúa Trời Là Nguồn Gốc Mọi Phước Hạnh: Phản ứng đầu tiên của bà sau khi nhìn thấy vinh quang của Sa-lô-môn là chúc tụng Đức Giê-hô-va. Bà nhìn xuyên qua ân tứ để thấy được Đấng Ban Cho. Trong cuộc sống, khi chúng ta chiêm ngưỡng vẻ đẹp của tạo vật, sự khôn ngoan của con người, hay bất kỳ điều tốt lành nào, hãy học theo gương bà, hướng lòng về Đấng Tạo Hóa và Tác Giả của mọi ơn phước (Gia-cơ 1:17).
4. Lời Cảnh Cáo Nghiêm Trọng Về Sự Dửng Dưng Thuộc Linh: Qua lời của Chúa Giê-xu, Nữ vương phương Nam trở thành một thước đo cho sự phán xét. Nếu một người ngoại bang, chỉ với ánh sáng giới hạn về Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, lại có thể nhiệt thành tìm kiếm như vậy, thì chúng ta, là những người được nghe Phúc Âm trọn vẹn về Chúa Giê-xu Christ, Đấng vĩ đại hơn Sa-lô-môn, lại càng không có lý do gì để thờ ơ, lạnh nhạt hoặc hoài nghi. Sự tiếp cận dễ dàng với Kinh Thánh, Hội Thánh và các phương tiện học đạo ngày nay khiến chúng ta càng phải chịu trách nhiệm nhiều hơn.
5. Tinh Thần Học Hỏi và Đối Thoại: Bà đến với những câu hỏi. Đời sống đức tin lành mạnh không sợ những câu hỏi khó. Hãy mang những thắc mắc, nghi ngờ, và vấn đề khó hiểu của chúng ta đến trước mặt Chúa và tìm kiếm câu trả lời trong Lời Ngài và qua sự dạy dỗ của Đức Thánh Linh.
Vị Nữ Vương phương Nam không chỉ là một nhân vật lịch sử thú vị, mà còn là một tấm gương sống động về lòng khao khát chân lý, sự sẵn sàng trả giá để tìm kiếm, và một đức tin biết nhận ra và tôn vinh Đức Chúa Trời. Quan trọng hơn, chính Con Đức Chúa Trời đã dùng bà như một nhân chứng để cảnh tỉnh mọi thế hệ về sự nghiêm trọng của việc khước từ Ngài.
Hôm nay, “Đấng tôn trọng hơn Sa-lô-môn” vẫn đang hiện diện qua Lời Ngài và Đức Thánh Linh. Câu hỏi đặt ra cho mỗi chúng ta là: chúng ta có đang sở hữu lòng nhiệt thành và chủ động tìm kiếm Ngài như Nữ vương Shê-ba năm xưa không? Hay chúng ta đang trở thành “dòng dõi” dửng dưng, tự mãn, mà quên rằng mình đang đứng trước nguồn khôn ngoan vô tận của Đức Chúa Trời? Mong rằng gương của bà thúc giục chúng ta sốt sắng hơn trong việc tìm kiếm, yêu mến và vâng phục Vua của mọi vua, Chúa Giê-xu Christ, Đấng là “sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời” (1 Cô-rinh-tô 1:24) ban cho chúng ta.