Peter Lombard
Trong hành trình tìm hiểu lịch sử Hội Thánh và sự phát triển của tư tưởng thần học Cơ Đốc, chúng ta thường gặp những cột mốc quan trọng được đánh dấu bởi các nhân vật có ảnh hưởng sâu rộng. Một trong những nhân vật như vậy là Peter Lombard (khoảng 1096-1160), thường được biết đến với danh hiệu Magister Sententiarum (Bậc Thầy của Các Luận Đề). Mặc dù không phải là một nhân vật trong Kinh Thánh, công trình của ông đã định hình nền thần học Tây phương trong nhiều thế kỷ và cung cấp một lăng kính để chúng ta suy ngẫm về tầm quan trọng của việc giải nghĩa Lời Chúa một cách hệ thống, chính xác, luôn lấy Chúa Giê-xu Christ làm trung tâm.
Giới Thiệu Về Peter Lombard: Từ Nghèo Khó Đến Giám Mục
Peter Lombard sinh ra trong một gia đình nghèo tại vùng Lombardy, nước Ý. Nhờ sự giúp đỡ và nhận ra tiềm năng của ông, Lombard đã được gửi đến tu viện để học tập và sau đó tiếp tục con đường học vấn tại các trung tâm trí thức lớn như Reims, Paris. Tại Paris, ông không chỉ học tập mà sau này còn trở thành một giáo sư lỗi lạc, và cuối cùng đảm nhận chức vụ Giám mục thành Paris. Điều đáng chú ý ở đây là hành trình từ thân phận thấp kém đến vị trí lãnh đạo tinh thần, phần nào phản ánh nguyên tắc Kinh Thánh: "Đức Chúa Trời đã chọn những sự yếu đuối trong thế gian, để làm hổ thẹn những sự mạnh mẽ" (1 Cô-rinh-tô 1:27). Cuộc đời ông nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời thường sử dụng những nền tảng khiêm nhường để thực hiện công việc vĩ đại của Ngài.
Tác Phẩm Vĩ Đại: "Tứ Quyển Luận Đề" (Libri Quattuor Sententiarum)
Danh tiếng lâu dài của Peter Lombard chủ yếu dựa trên bộ sách Sententiarum Libri Quatuor (Bốn Quyển Luận Đề), được biên soạn vào khoảng những năm 1150. Đây không phải là một tác phẩm sáng tạo hoàn toàn mới, mà là một sự tuyển chọn, sắp xếp và bình luận có hệ thống về các trích dẫn (sententiae) từ Kinh Thánh, các giáo phụ (như Augustine, Gregory Cả, Ambrose, Jerome) và các nhà thần học đương thời.
Mục đích của ông là tổng hợp và hài hòa các giáo lý Cơ Đốc, giải quyết những mâu thuẫn bề ngoài và trình bày một hệ thống thần học có trật tự. Cấu trúc bốn quyển của ông trở thành khuôn mẫu kinh điển:
- Quyển 1: Bàn về Đức Chúa Trời Ba Ngôi (De mysterio Trinitatis).
- Quyển 2: Bàn về sự sáng tạo, tội lỗi và ân điển (De rerum creatione et formatione corporalis et spiritualis, et de aliis pluribus ad earnedem pertinentibus).
- Quyển 3: Bàn về sự nhập thể của Chúa Cứu Thế, các nhân đức, và Mười Điều Răn (De incarnatione Verbi).
- Quyển 4: Bàn về các bí tích và những điều cuối cùng (De doctrina signorum).
Phương pháp này của Lombard phản ánh một khát vọng Kinh Thánh: "Hãy chuyên tâm cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời như người làm công không chỗ trách được, lấy lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật" (2 Ti-mô-thê 2:15). Ông đã nỗ lực "giảng dạy lời của lẽ thật" một cách có hệ thống và ngay thẳng.
Một Số Đóng Góp Thần Học Quan Trọng & Sự Phân Rẽ So Với Tin Lành
Dưới đây là một số điểm thần học then chốt trong tác phẩm của Lombard, được nhìn qua lăng kính của Thần học Tin Lành, lấy Kinh Thánh làm thẩm quyền tối cao.
1. Giáo Lý Về Các Bí Tích
Peter Lombard là người đầu tiên xác định rõ ràng bảy bí tích của Hội Thánh (Rửa tội, Thêm sức, Thánh Thể, Xưng tội, Xức dầu, Truyền chức, Hôn phối). Đây là một đóng góp định hình, nhưng từ góc nhìn Tin Lành, chúng ta căn cứ vào Kinh Thánh để xem xét lại. Tin Lành, dựa trên sự dạy dỗ của Kinh Thánh, chỉ công nhận hai thánh lễ (ordinances) do chính Chúa Giê-xu thiết lập trực tiếp: Báp-têm và Tiệc Thánh (Ma-thi-ơ 28:19; 1 Cô-rinh-tô 11:23-26). Các "bí tích" khác, mặc dù có ý nghĩa thiêng liêng, nhưng không mang cùng một mệnh lệnh và ý nghĩa cứu rỗi như được dạy trong một số truyền thống. “Vì bởi ân điển, các ngươi được cứu, bởi đức tin, điều đó không phải đến từ các ngươi, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời, không phải bởi việc làm, hầu cho không ai khoe mình” (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự cứu rỗi hoàn toàn là ân điển bởi đức tin nơi Christ, không phải nhận được qua các phương tiện bí tích.
2. Bản Chất Của Sự Cứu Rỗi: Đức Ái (Caritas) và Sự Thương Xót
Lombard đã dành nhiều công sức để thảo luận về caritas (đức ái, tình yêu thương), mà ông xem là ơn ban của Đức Thánh Linh. Ông nhấn mạnh rằng sự công bình hóa bắt đầu bằng đức tin, nhưng cần được hoàn thiện bởi đức ái. Quan điểm này, sau này được phát triển thêm, đã tạo ra sự phân biệt giữa "đức tin được hình thành bởi đức ái" (fides caritate formata) và "đức tin không được hình thành" (fides informis).
Tuy nhiên, thần học Tin Lành, được khôi phục qua cuộc Cải Chánh, dựa trên sự dạy dỗ rõ ràng của Sứ đồ Phao-lô, khẳng định rằng “người công bình thì sống bởi đức tin” (Rô-ma 1:17) và “chúng ta tin rằng người ta được xưng công bình bởi đức tin, chớ không bởi việc làm theo luật pháp” (Rô-ma 3:28). Đức tin cứu rỗi là đức tin sống động hướng về Christ, và tình yêu thương (agapē trong tiếng Hy Lạp) là kết quả chứ không phải là thành phần bổ sung cho sự công bình hóa. Như Gia-cơ giải thích, việc làm là sự biểu hiện tự nhiên của đức tin thật (Gia-cơ 2:17-18).
3. Sự Nhấn Mạnh Về Thẩm Quyền và Truyền Thống
Công trình của Lombard là một minh chứng cho phương pháp thần học lấy truyền thống giáo phụ và quyền giảng dạy của Hội Thánh làm nền tảng song song với Kinh Thánh. Điều này trái ngược với nguyên tắc Sola Scriptura (Duy Kinh Thánh) của Tin Lành, tuyên bố Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao và đủ cho đức tin và sự thực hành. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình” (2 Ti-mô-thê 3:16). Các nhà cải chánh tôn trọng các giáo phụ nhưng vẫn đặt Lời Chúa lên trên hết để kiểm tra mọi truyền thống.
Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Ngày Nay
Nghiên cứu về một nhà thần học như Peter Lombard không chỉ là một bài học lịch sử, mà còn mang lại những bài học thiết thực cho đời sống đức tin của chúng ta hôm nay.
1. Tầm Quan Trọng Của Nền Tảng Thần Hóa Vững Chắc: Lombard đã cố gắng xây dựng một hệ thống hiểu biết về Đức Chúa Trời. Điều này nhắc nhở mỗi tín hữu cần nghiêm túc học hỏi Lời Chúa một cách có hệ thống. Chúng ta không chỉ đọc Kinh Thánh cách cảm tính, mà cần tìm hiểu toàn bộ ý chỉ của Đức Chúa Trời, từ Sáng-thế-ký đến Khải-huyền, để hiểu biết đầy đủ về Đức Chúa Trời Ba Ngôi, kế hoạch cứu rỗi, và ý muốn Ngài cho đời sống chúng ta.
2. Sự Nguy Hiểm Của Việc Thêm Thắt Vào Sự Đơn Giản Của Phúc Âm: Việc Lombard hệ thống hóa bảy bí tích cho thấy cách con người có xu hướng thêm các điều kiện và nghi lễ phức tạp vào con đường cứu rỗi đơn giản mà Chúa đã lập. Bài học cho chúng ta là phải luôn cảnh giác, quay về với sự trong sáng của Phúc Âm: “Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời” (Giăng 3:16). Mọi sự dạy dỗ phải được kiểm chứng bằng Lời Chúa.
3. Tinh Thần Học Hỏi Khiêm Nhường và Phê Phán: Lombard đã đọc rộng và tham khảo nhiều nguồn. Chúng ta cũng được kêu gọi để như người Bê-rê, “sẵn lòng chịu lấy lời, ngày nào cũng tra Kinh Thánh để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11). Chúng ta có thể đọc sách vở, nghe giảng luận, nhưng luôn phải dùng Kinh Thánh làm tiêu chuẩn tối cao để phân biệt chân lý.
4. Mục Đích Của Thần Học Là Dẫn Đến Sự Thờ Phượng và Đời Sống Thực Tiễn: Mục đích cuối cùng của mọi nghiên cứu thần học không phải để tích lũy kiến thức, mà để biết Chúa hơn, yêu Chúa hơn, và sống đẹp lòng Ngài. Hệ thống của Lombard, dù có những điểm khác biệt, cũng xuất phát từ mong muốn hiểu biết Đức Chúa Trời. Kiến thức thật phải dẫn đến đức tin sống động, đức tin hành động bởi tình yêu thương (Ga-la-ti 5:6).
Kết Luận
Peter Lombard là một nhân vật khổng lồ trong lịch sử thần học, một nhà giáo dục và hệ thống hóa tài ba. Tác phẩm Bốn Quyển Luận Đề của ông là một kho tàng trí tuệ của thời đại, đã đào tạo hàng thế hệ mục sư và thần học gia trong gần 400 năm. Tuy nhiên, nghiên cứu về ông từ góc nhìn Tin Lành cho chúng ta thấy rõ hơn sự quý giá của những nguyên tắc được khôi phục trong cuộc Cải Chánh: Duy Kinh Thánh, Duy Đức Tin, Duy Ân Điển, Duy Christ, và Duy Vinh Hiển Cho Đức Chúa Trời.
Lịch sử Hội Thánh là một trường học lớn. Chúng ta học từ những thành tựu và cả những sai lầm của những người đi trước. Điều quan trọng nhất là chúng ta phải “gắng sức để trình mình đẹp lòng Đức Chúa Trời, như kẻ làm công không chỗ chỗ trách được, giảng dạy lời của lẽ thật một cách ngay thẳng” (2 Ti-mô-thê 2:15), luôn đặt Chúa Giê-xu Christ và sứ điệp Phúc Âm thuần khiết làm trung tâm cho mọi sự dạy dỗ và đời sống của mình.
“Hỡi Đức Giê-hô-va, sự cao cả, quyền năng, vinh quang, oai nghi, và uy nghiêm đều thuộc về Ngài; vì muôn vật trên các từng trời và dưới đất đều là của Ngài. Đức Giê-hô-va ôi! nước thuộc về Ngài, Ngài được tôn cao làm Chúa tể của muôn vật.” (1 Sử-ký 29:11)