Kinh Thánh nói gì về sự hình thành tổ chức lãnh đạo trong Hội Thánh?

Trong hành trình đức tin của Cơ Đốc nhân, Hội Thánh không chỉ là một cộng đồng tâm linh mà còn là một thân thể sống động được Chúa Giê-xu thiết lập. Một trong những câu hỏi căn bản và quan trọng là: Làm thế nào để thân thể này được lãnh đạo và chăm sóc cách trật tự và hiệu quả theo ý muốn của Đức Chúa Trời? Kinh Thánh, đặc biệt là Tân Ước, không để chúng ta trong sự mơ hồ về vấn đề này. Thông qua các thư tín của sứ đồ Phao-lô, Phi-e-rơ và những người khác, chúng ta thấy một bức tranh rõ ràng và có chủ ý về sự hình thành, tiêu chuẩn và chức năng của tổ chức lãnh đạo trong Hội Thánh. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát nền tảng Kinh Thánh cho mô hình lãnh đạo Hội Thánh, giải nghĩa các thuật ngữ then chốt, và rút ra những nguyên tắc ứng dụng cho Hội Thánh ngày nay.

Trước khi bàn đến cơ cấu con người, chúng ta phải xác lập nền tảng thần học không thể lay chuyển: Đức Chúa Giê-xu Christ là Đấng lãnh đạo tối cao và duy nhất của Hội Thánh. Sứ đồ Phao-lô khẳng định: “Ngài (Đức Chúa Trời) cũng đã đặt Ngài (Đấng Christ) làm đầu trưởng trên mọi sự cho Hội thánh, là thân thể của Ngài, tức là sự đầy đủ của Đấng gồm tóm mọi sự trong mọi loài.” (Ê-phê-sô 1:22-23). Trong tiếng Hy Lạp, từ “đầu” (κεφαλή – kephalē) không chỉ mang nghĩa tượng trưng về vị trí lãnh đạo, mà còn hàm ý nguồn sống, nơi xuất phát sự điều khiển và sự sống cho toàn thân. Mọi cơ cấu lãnh đạo dưới đất đều phải phục tùng và phản ánh quyền cai trị của Đấng Christ.

Chính Chúa Giê-xu, sau khi phục sinh, đã ban các ân tứ cho con người để xây dựng Hội Thánh: “Ấy vậy, Ngài ban cho kẻ nầy làm sứ đồ, kẻ kia làm tiên tri, kẻ khác làm thầy giảng Tin Lành, kẻ khác nữa làm mục sư và giáo sư” (Ê-phê-sô 4:11). Mục đích của các ân tứ này là “để các thánh đồ được trọn vẹn về công việc của chức dịch và sự gây dựng thân thể Đấng Christ” (Ê-phê-sô 4:12). Như vậy, tổ chức lãnh đạo bắt nguồn từ chính Đấng Christ, với mục tiêu tối hậu là sự trưởng thành thuộc linh của mỗi tín hữu và sự gây dựng toàn thân.

Kinh Thánh Tân Ước sử dụng một vài danh xưng then chốt để mô tả những người lãnh đạo Hội Thánh địa phương. Việc nghiên cứu các từ Hy Lạp gốc sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn phạm vi trách nhiệm của họ.

1. Trưởng Lão (Presbuteros - πρεσβύτερος): Đây là thuật ngữ phổ biến nhất, xuất hiện nhiều lần trong sách Công Vụ và các thư tín. Từ này nguyên nghĩa là “người lớn tuổi”, nhưng trong bối cảnh Hội Thánh, nó nhấn mạnh đến phẩm chất, sự khôn ngoan và sự trưởng thành thuộc linh hơn là tuổi tác sinh học. Trưởng lão là những người lãnh đạo, chăm sóc và quản trị Hội Thánh địa phương.

- Thiết lập: Sứ đồ Phao-lô và Ba-na-ba đã “lựa chọn những trưởng lão cho mỗi Hội thánh” (Công Vụ 14:23). Hành động “lựa chọn” (χειροτονήσαντες - cheirotonēsantes) hàm ý sự bổ nhiệm long trọng.

- Nhiệm vụ: Trưởng lão có trách nhiệm “chăn bầy của Đức Chúa Trời” và “coi sóc” Hội Thánh (1 Phi-e-rơ 5:1-2; Công Vụ 20:28).

2. Giám Mục hoặc Quản Nhiệm (Episkopos - ἐπίσκοπος): Từ này được dịch là “giám mục” (Bản Truyền Thống) hoặc “quản nhiệm” (Bản Hiệu Đính), có nghĩa đen là “người giám sát”. Nó nhấn mạnh đến chức năng quản trị, chăm nom và bảo vệ bầy chiên. Phao-lô liệt kê các phẩm chất của một “giám mục” trong 1 Ti-mô-thê 3:1-7 và Tít 1:7-9. Điều quan trọng cần lưu ý là trong Tân Ước, các thuật ngữ “trưởng lão” (presbuteros) và “giám mục” (episkopos) thường được dùng thay thế cho nhau để chỉ cùng một nhóm người (xem Công Vụ 20:17 so với câu 28; và Tít 1:5 so với câu 7). Điều này cho thấy một chức vụ với hai khía cạnh: phẩm chất và vị trí (trưởng lão) và chức năng (giám sát).

3. Mục Sư (Poimēn - ποιμήν): Nghĩa đen là “người chăn chiên”. Đây là hình ảnh đẹp đẽ và thân mật nhất, nhấn mạnh đến công việc chăm sóc, dẫn dắt, nuôi dưỡng và bảo vệ bầy chiên thuộc linh. Chúa Giê-xu chính là Mục Sư Nhân Lành (Giăng 10:11). Trong Ê-phê-sô 4:11, “mục sư” được liệt kê như một ân tứ Chúa ban. Công việc “chăn bầy” (ποιμάνατε - poimainate) là mệnh lệnh dành cho các trưởng lão (1 Phi-e-rơ 5:2).

4. Chấp Sự (Diakonos - διάκονος): Từ này có nghĩa là “người hầu bàn”, “người phục vụ”. Chức vụ này được thiết lập chính thức trong Công Vụ 6:1-6 để giải quyết nhu cầu thực tế trong Hội Thánh, hầu cho các sứ đồ có thể chuyên tâm vào “cầu nguyện và chức vụ giảng đạo” (Công Vụ 6:4). Các tiêu chuẩn cho chấp sự được nêu rõ trong 1 Ti-mô-thê 3:8-13. Chức vụ này thể hiện nguyên tắc phục vụ thực tiễn như một phần thiết yếu của cơ cấu lãnh đạo Hội Thánh.

Kinh Thánh đặt ra những tiêu chuẩn rất cao và rõ ràng cho người lãnh đạo Hội Thánh, tập trung nhiều hơn vào tính cách hơn là tài năng, học vấn hay kỹ năng. Điều này phản ánh chân lý: Hội Thánh được lãnh đạo bởi gương mẫu hơn là chỉ huy.

Hai phân đoạn then chốt là 1 Ti-mô-thê 3:1-7 và Tít 1:5-9. Chúng ta có thể tổng hợp các phẩm chất thành một số nhóm chính:

• Về Đời Sống Cá Nhân: “Không chỗ trách được” (ὀνεπίλημπτον - anepilēmpton), có nghĩa là không có gì đáng bị bắt lỗi; chồng của một vợ; tiết độ, khôn ngoan, có tài đối đãi; không ham rượu, không hung bạo nhưng mềm mại; không ham tiền.
• Về Gia Đình: Quản trị tốt gia đình mình, con cái vâng phục và sống nết na. Nếu không quản trị được gia đình riêng, làm sao có thể chăm sóc Hội Thánh của Đức Chúa Trời? (1 Ti-mô-thê 3:4-5).
• Về Đời Sống Thuộc Linh: Có lòng hiếu khách, có lòng yêu mến điều lành, ngay thẳng, thánh sạch, giữ lấy lẽ mầu nhiệm của đức tin với lương tâm thanh sạch.
• Về Uy Tín Với Người Ngoài: Phải được người ngoài Hội Thánh kính nể, kẻo bị sỉ nhục và sa vào ma mứu của ma quỷ.

Những tiêu chuẩn này không phải là sự hoàn hảo không tì vết, nhưng là một đời sống nhất quán, đáng tin cậy và làm gương trong mọi lĩnh vực.

Khắp Tân Ước, chúng ta thấy mô hình lãnh đạo nhiều người (plurality of elders), chứ không phải một người độc tôn. Trong mỗi Hội Thánh địa phương, có “các trưởng lão” (số nhiều).

- Tại Hội Thánh Ê-phê-sô: Phao-lô mời “các trưởng lão của Hội thánh” đến (Công Vụ 20:17).

- Tại Hội Thánh Phi-líp: Thư gửi cho “các giám mục và các chấp sự” (Phi-líp 1:1) – số nhiều.

- Trong các Hội Thánh tại xứ Ga-la-ti, và tại các thành phố trên đảo Síp: Phao-lô và Ba-na-ba lựa chọn “những trưởng lão” (Công Vụ 14:23).

- Sứ đồ Gia-cơ khuyên tín hữu mời “các trưởng lão của Hội thánh” đến cầu nguyện cho người bệnh (Gia-cơ 5:14).

Mô hình này đảm bảo sự cân bằng, khôn ngoan tập thể, tránh sự lạm quyền và phân tán gánh nặng lãnh đạo. Đồng thời, nó cũng phản ánh sự đa dạng các ân tứ trong một thân thể.

Song song với đó, Kinh Thánh dạy tín hữu phải vâng phục và tôn trọng những người lãnh đạo mình: “Hãy nhớ những người dắt dẫn mình… Hãy noi theo đức tin của họ” (Hê-bơ-rơ 13:7). “Hãy vâng lời kẻ dắt dẫn anh em và chịu phục các người ấy” (Hê-bơ-rơ 13:17). Tuy nhiên, sự vâng phục này không phải là mù quáng, vì các trưởng lão cũng được cảnh báo không được “lấy quyền mà trị” bầy chiên, nhưng trở nên “gương tốt” (1 Phi-e-rơ 5:3).

1. Đối Với Các Nhà Lãnh Đạo Hội Thánh:
- Phải không ngừng tự kiểm tra mình dựa trên các tiêu chuẩn của 1 Ti-mô-thê 3 và Tít 1, đặc biệt trong đời sống gia đình và cá nhân.
- Hiểu rằng chức vụ là để phục vụ (διακονία - diakonia) và chăn bầy, không phải để thống trị hay tìm kiếm vinh quang cá nhân.
- Cần làm việc trong tinh thần hiệp một với các trưởng lão/ mục sư khác, học cách lắng nghe, cầu nguyện chung và cùng nhau quyết định.

2. Đối Với Tín Hữu Trong Hội Thánh:
- Cầu nguyện cách đều đặn và sốt sắng cho những người lãnh đạo mình, vì họ gánh vác trách nhiệm nặng nề trước mặt Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 13:17-18).
- Tích cực vâng phục và hỗ trợ họ trong công việc Chúa, trừ khi họ dạy dỗ hoặc hành động trái với Lời Chúa rõ ràng.
- Hiểu rằng mình có trách nhiệm nhận biết và đề cử những người có phẩm chất xứng đáng để phục vụ trong chức vụ (Công Vụ 6:3).
- Không đặt lãnh đạo vào vị trí thần tượng, nhưng nhìn xem Chúa Giê-xu là Mục Tử Nhân Lành và cùng nhau hướng về Ngài.

3. Đối Với Cơ Cấu Hội Thánh Địa Phương:
- Cần xây dựng mô hình lãnh đạo theo Kinh Thánh, tránh sao chép mô hình công ty hay tổ chức thế tục, nơi quyền lực tập trung quá mức vào một cá nhân.
- Chú trọng đào tạo và chuẩn bị thế hệ lãnh đạo kế thừa (như Phao-lô đã làm với Ti-mô-thê và Tít), nhấn mạnh vào sự dạy dỗ chân lý và nếp sống gương mẫu.

Sự hình thành tổ chức lãnh đạo trong Hội Thánh không phải là một phát minh của con người hay một sự thích nghi về mặt hành chính. Đó là một kế hoạch đầy khôn ngoan và yêu thương từ chính Đấng lãnh đạo tối cao - Đức Chúa Giê-xu Christ. Ngài ban cho Hội Thánh những người có các ân tứ và phẩm chất đặc biệt để chăm sóc, dạy dỗ và dẫn dắt dân sự Ngài. Mô hình trưởng lão/chấp sự với những tiêu chuẩn cao về đạo đức và thuộc linh được trình bày rõ ràng trong Kinh Thánh, nhằm bảo vệ sự trong sạch của Hội Thánh và đảm bảo sự phát triển lành mạnh của thân thể Đấng Christ.

Là những người tin Chúa, chúng ta được mời gọi sống và hầu việc trong khuôn khổ tổ chức đầy trật tự này với tấm lòng vâng phục, cầu nguyện và hỗ trợ. Hãy để Hội Thánh chúng ta là nơi mà mọi cơ cấu lãnh đạo đều quy phục Đấng Christ, mọi người lãnh đạo đều noi gương Đấng Christ trong sự khiêm nhường và phục vụ, và mọi tín hữu đều được chăn dắt yên ổn để lớn lên trong ân điển và trong sự hiểu biết Chúa chúng ta.

“Đức Chúa Trời bèn đặt người trong Hội thánh, thứ nhứt là sứ đồ, thứ nhì là đấng tiên tri, thứ ba là thầy giáo, kế đến kẻ làm phép lạ, rồi kẻ được ơn chữa bịnh, cứu giúp, cai quản, nói các thứ tiếng.” (1 Cô-rinh-tô 12:28)