Những câu Kinh Thánh nào nói về sự hiểu biết?

Trong thế giới ngày nay, khái niệm "hiểu biết" thường bị giới hạn trong phạm trù tri thức, học vấn và thông tin. Tuy nhiên, Kinh Thánh trình bày một quan niệm phong phú, đa chiều và có tính biến đổi sâu sắc về sự hiểu biết. Sự hiểu biết thật không chỉ là tích lũy dữ kiện, mà là một mối quan hệ, một sự nhận biết có tính cá nhân và biến đổi đời sống, đặt nền tảng trên chính Đức Chúa Trời và Lời của Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát sự hiểu biết qua lăng kính Kinh Thánh, phân tích các từ ngữ gốc, bối cảnh và ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.

I. Phân Tích Từ Ngữ Gốc: “Sự Hiểu Biết” trong tiếng Hê-bơ-rơ và Hy Lạp

Để thấu hiểu thần học về sự hiểu biết, chúng ta cần quay về với ngôn ngữ nguyên bản.

1. Trong Cựu Ước (tiếng Hê-bơ-rơ):

• “Yada” (יָדַע): Đây là từ quan trọng và phổ biến nhất. Nó vượt xa khỏi tri thức lý trí, mang nghĩa “biết qua kinh nghiệm cá nhân”, “nhận biết một cách mật thiết”, thậm chí là “sự kết hợp” (như trong mối quan hệ vợ chồng – Sáng-thế Ký 4:1). Khi áp dụng cho Đức Chúa Trời, “yada” diễn tả mối quan hệ giao ước thân mật (Giê-rê-mi 31:34).
• “Binah” (בִּינָה): Nhấn mạnh đến sự thông sáng, sự phân biệt, sự am hiểu. Nó là khả năng phân định, nắm bắt bản chất và mối liên hệ giữa các sự việc (Châm-ngôn 4:7).
• “Chokmah” (חָכְמָה): Thường dịch là “sự khôn ngoan”, là sự ứng dụng đúng đắn của sự hiểu biết (“yada” và “binah”) vào đời sống thực tiễn.

2. Trong Tân Ước (tiếng Hy Lạp):

• “Ginosko” (γινώσκω): Tương đồng với “yada”, chỉ sự hiểu biết qua kinh nghiệm và mối quan hệ. Đây là từ được dùng cho sự biết Chúa và được Chúa biết (Ga-la-ti 4:9).
• “Oida” (οἶδα): Nhấn mạnh đến sự hiểu biết về mặt sự kiện, tri thức đã được nắm vững. Nó là sự biết do quan sát và suy luận.
• “Epignosis” (ἐπίγνωσις): Là sự hiểu biết đầy đủ, chính xác, thấu suốt và thân mật. Trong các thư tín, từ này thường chỉ sự hiểu biết thuộc linh đầy trọn về Đức Chúa Trời và ý muốn Ngài (Cô-lô-se 1:9-10).
• “Sophia” (σοφία) & “Phronesis” (φρόνησις): “Sophia” là sự khôn ngoan thượng đẳng, thuộc linh; “Phronesis” là sự hiểu biết thực tiễn, tư tưởng đúng đắn, sự khôn ngoan trong cách cư xử.

II. Sự Hiểu Biết Trong Cựu Ước: Nền Tảng và Cảnh Báo

A. Hai Loại Hiểu Biết Trái Ngược: Ngay từ đầu, Kinh Thánh đã phân biệt rõ ràng.

• Sự Hiểu Biết Tự Lập, Tách Rời Đức Chúa Trời: Đây là cám dỗ của con rắn: “mắt hai ngươi sẽ mở ra, sẽ biết thiện ác như Đức Chúa Trời” (Sáng-thế Ký 3:5). A-đam và Ê-va tìm kiếm một sự hiểu biết độc lập, vượt khỏi mối quan hệ vâng phục với Đấng Tạo Hóa. Hậu quả là sự hổ thẹn, sợ hãi, sự rủa sả và sự chết (Sáng-thế Ký 3).
• Sự Kính Sợ Đức Giê-hô-va là Khởi Đầu Sự Tri Thức: Đây là nền tảng của mọi sự hiểu biết chân chính. “Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức; Còn kẻ ngu muội khinh sự khôn ngoan và lời giáo huấn” (Châm-ngôn 1:7). Sự hiểu biết thật bắt đầu từ thái độ tôn kính, thần phục và nhận biết vị thế tối cao của Đức Chúa Trời.

B. Sự Hiểu Biết Được Ban Cho Qua Sự Khôn Ngoan: Sách Châm-ngôn là kho tàng về chủ đề này.

• Sự hiểu biết là quý báu và cần được tìm kiếm: “Hãy cầu lấy sự khôn ngoan, hãy cầu lấy sự thông sáng, chớ quên, chớ xây bỏ các lời của miệng ta” (Châm-ngôn 4:5).
• Nó gắn liền với sự công bình và lẽ thật: “Vì môi miệng người công bình sanh sự khôn ngoan nhiều; Lưỡi người ngay thẳng giảng ra lẽ thật” (Châm-ngôn 10:31).
• Đức Chúa Trời là nguồn cội: “Vì Đức Giê-hô-va ban cho sự khôn ngoan; Từ miệng Ngài ra điều tri thức và thông sáng” (Châm-ngôn 2:6).

C. Sự Hiểu Biết Trong Giao Ước Mới: Các tiên tri loan báo về một sự hiểu biết sẽ được ban cho trong thời kỳ sau hết. “Nầy là giao ước mà ta sẽ lập với nhà Y-sơ-ra-ên sau những ngày đó... Ta sẽ để luật pháp ta trong bụng chúng nó và chép vào lòng. Ta sẽ làm Đức Chúa Trời chúng nó, chúng nó sẽ làm dân ta. Chúng nó ai nấy sẽ chẳng dạy kẻ lân cận mình hay là anh em mình, mà rằng: Hãy nhận biết Đức Giê-hô-va! vì chúng nó thảy đều sẽ biết ta, kẻ nhỏ cũng như kẻ lớn” (Giê-rê-mi 31:33-34). Sự hiểu biết (“yada”) này mang tính phổ quát và nội tại.

III. Sự Hiểu Biết Trong Tân Ước: Sự Mặc Khải Trọn Vẹn Nơi Đấng Christ

A. Đấng Christ – Hiện Thân của Sự Hiểu Biết Thuộc Linh: Tân Ước tập trung sự hiểu biết vào con người và công việc của Chúa Giê-xu Christ.

• Ngài là “Logos” (Lời): “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời” (Giăng 1:1). Mọi sự hiểu biết về Đức Chúa Trời và thế giới đều được tìm thấy trong Ngài.
• Biết Chúa Giê-xu là sự sống đời đời: “Sự sống đời đời đó là nhìn biết Cha, tức là Đức Chúa Trời có một và thật, cùng Đức Chúa Jêsus Christ, là Đấng Cha đã sai đến” (Giăng 17:3). Ở đây, “nhìn biết” (ginosko) là sự hiểu biết mang tính mối quan hệ cứu rỗi.
• Sự mầu nhiệm được bày tỏ: Sứ đồ Phao-lô nói về sự hiểu biết mầu nhiệm của Đức Chúa Trời, “ấy là Đấng Christ, trong Ngài đã giấu kín mọi sự quí báu về khôn ngoan thông sáng” (Cô-lô-se 2:2-3).

B. Sự Hiểu Biết Được Thánh Linh Ban Cho: Sau khi Chúa Giê-xu thăng thiên, Đức Thánh Linh là Đấng dẫn dắt vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Sự hiểu biết thuộc linh không phải bởi sự khôn ngoan thế gian, nhưng bởi Thánh Linh tỏ ra. “Vả, loài người không biết điều thuộc về Đức Chúa Trời, bởi vì điều đó là sự dại dột cho họ, và họ không có thể hiểu được, vì phải xem xét cách thiêng liêng” (1 Cô-rinh-tô 2:14).

C. Lời Cầu Nguyện Cho Sự Hiểu Biết Thuộc Linh Đầy Trọn: Phao-lô thường xuyên cầu nguyện cho các tín hữu được đầy dẫy sự hiểu biết này. “Vì vậy, chúng tôi... không thôi cầu nguyện cho anh em, và xin Đức Chúa Trời ban cho anh em được đầy dẫy sự hiểu biết về ý muốn của Ngài, với mọi thứ khôn ngoan và hiểu biết thiêng liêng nữa, hầu cho anh em ăn ở cách xứng đáng với Chúa, đẹp lòng Ngài mọi đường, nẩy ra đủ các việc lành, cùng càng thêm lên trong sự hiểu biết Đức Chúa Trời” (Cô-lô-se 1:9-10). Mục đích của “epignosis” (sự hiểu biết đầy trọn) là một đời sống đẹp ý Chúa và kết quả.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn: Phát Triển Sự Hiểu Biết Thuộc Linh Trong Đời Sống Hằng Ngày

1. Lấy Sự Kính Sợ Chúa Làm Nền Tảng: Mỗi ngày, hãy nhắc lòng mình về sự cao cả, thánh khiết và ân điển của Chúa. Sự hiểu biết thật không nuôi dưỡng tính kiêu ngạo, nhưng dẫn đến sự khiêm nhường và thần phục (1 Cô-rinh-tô 8:1).

2. Siêng Năng Học Hỏi Lời Chúa Với Tấm Lòng Vâng Phục: Lời Chúa là nguồn suối của sự hiểu biết. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Đừng chỉ đọc để tích lũy thông tin, nhưng để được biến đổi.

3. Cầu Xin Sự Khôn Ngoan Từ Trên Cao: Hãy thực hành lời hứa trong Gia-cơ 1:5: “Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” Sự cầu nguyện thừa nhận nguồn cội của sự hiểu biết thật.

4. Sống Trong Mối Thông Công Với Hội Thánh: Đức Thánh Linh ban các ân tứ khác nhau cho thân thể Đấng Christ. Sự hiểu biết của chúng ta được mài giũa, điều chỉnh và làm phong phú thông qua sự dạy dỗ, góp ý và thông công với các anh chị em trong đức tin (Ê-phê-sô 4:11-13).

5. Áp Dụng Sự Hiểu Biết Vào Thực Tế – Biến Tri Thức Thành Hành Động: Sự hiểu biết chân chính luôn dẫn đến sự thay đổi trong cách sống. Như Gia-cơ cảnh báo: “Hãy làm theo lời, chớ lấy nghe làm đủ mà lừa dối mình” (Gia-cơ 1:22). Sự hiểu biết được thể hiện qua tình yêu thương, sự công bình, lòng thương xót và sự nên thánh.

Kết Luận

Sự hiểu biết theo Kinh Thánh là một ân tứ quý báu và mang tính biến đổi từ Đức Chúa Trời. Nó bắt đầu với sự kính sợ Chúa, được mặc khải trọn vẹn nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu, và được Đức Thánh Linh khai sáng trong lòng những người tin cậy. Nó không phải là sở hữu để tự hào, mà là phương tiện để biết Chúa cách mật thiết hơn và phục vụ Ngài cùng người khác cách trung tín hơn. Ước mong mỗi chúng ta, như lời cầu nguyện của Phao-lô, không ngừng được đầy dẫy sự hiểu biết đầy trọn (epignosis) về ý muốn Ngài, để đời sống chúng ta mỗi ngày càng phản chiếu vinh quang và tình yêu của Đấng Christ, là hiện thân của mọi sự khôn ngoan và tri thức.