Ý Nghĩa Của Việc 'Vay Mượn Của Người Ai Cập' Trong Xuất Hành 12:36
Trong hành trình giải cứu kỳ diệu của Đức Giê-hô-va dành cho dân Y-sơ-ra-ên khỏi ách nô lệ tại Ai Cập, có một chi tiết thường gây thắc mắc cho nhiều độc giả Kinh Thánh: việc dân Y-sơ-ra-ên "vay mượn" của người Ai Cập những vật bằng bạc, bằng vàng và áo xống trước khi ra đi. Sự kiện này được chép trong Xuất Hành 12:35-36 (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925):
"Vả, dân Y-sơ-ra-ên có làm y theo lời Môi-se đã dặn, xin người Ê-díp-tô những đồ bằng bạc, bằng vàng và áo xống. Đức Giê-hô-va làm cho dân sự được ơn trước mắt người Ê-díp-tô, nên họ cho họ xin; và dân Y-sơ-ra-ên lột trần người Ê-díp-tô vậy."
Chi tiết này, nếu hiểu theo nghĩa đen thông thường của từ "vay mượn", dường như đặt ra câu hỏi về đạo đức. Tuy nhiên, một nghiên cứu chuyên sâu về ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh lịch sử cứu rỗi và mục đích thần học sẽ hé lộ ý nghĩa sâu xa, công chính và đầy quyền năng của hành động này, thể hiện sự thành tín và công lý tuyệt đối của Đức Chúa Trời.
Chìa khóa đầu tiên để hiểu đúng sự kiện này nằm ở nguyên ngữ Hê-bơ-rơ. Từ được dịch là "vay mượn" hay "xin" trong câu 35 và 36 là động từ "sha'al" (שָׁאַל). Trong tiếng Hê-bơ-rơ, sha'al mang một dải nghĩa rộng hơn nghĩa "vay mượn có hoàn trả" trong tiếng Việt. Nghĩa cốt lõi của nó là "yêu cầu, hỏi xin, đòi hỏi". Cùng một từ này được dùng khi Đa-vít "hỏi" (sha'al) Đức Giê-hô-va có nên đi lên đánh quân Phi-li-tin hay không (2 Sa-mu-ên 5:19), hay khi Sa-lô-môn "cầu xin" (sha'al) sự khôn ngoan (1 Các Vua 3:5).
Do đó, dịch là "yêu cầu" hoặc "đòi lại" có lẽ phản ánh chính xác hơn bối cảnh. Dân Y-sơ-ra-ên không phải đang giả vờ vay mượn với ý định không trả, mà họ đang yêu cầu một sự đền bù cho những thập kỷ lao động khổ sai không công. Hành động này được thực hiện theo sự chỉ dẫn trực tiếp từ Đức Chúa Trời qua Môi-se. Trong Xuất Hành 3:21-22, Đức Chúa Trời phán trước: "Ta sẽ làm cho dân nầy được ơn trước mắt người Ê-díp-tô... mỗi người đàn bà sẽ hỏi (sha'al) xin người nữ lân cận, cùng kẻ ở tạm nhà mình những đồ bằng bạc, bằng vàng, và áo xống". Đây là một mệnh lệnh thần thượng, nằm trong kế hoạch giải phóng toàn diện của Ngài.
Để thấu hiểu hành động này, chúng ta phải đặt nó vào bối cảnh của công lý đền bù trong luật pháp Kinh Thánh và tình trạng nô lệ của dân Y-sơ-ra-ên. Họ đã bị bắt làm nô lệ tại Ai Cập trong khoảng 400 năm (Sáng Thế Ký 15:13), lao động khổ sai để xây dựng các kho tàng thành cho Pha-ra-ôn (Xuất Hành 1:11-14). Họ làm việc không công, bị tước đoạt quyền lợi và bị đối xử tàn bạo.
Theo nguyên tắc công lý được Đức Chúa Trời thiết lập sau này trong luật pháp Môi-se, một người nô lệ khi được tự do không nên ra đi tay trắng. Phục Truyền Luật Lệ Ký 15:13-14 chép: "Khi người giải phóng nó, cho nó ra tự do, thì chớ nên cho nó đi tay không. Ngươi phải cấp cho nó... chiên, lúa mì, rượu". Dù luật này được ban sau, nhưng nó phản ánh nguyên tắc công bằng của Đức Chúa Trời: lao động phải được trả công.
Việc người Ai Cập trao của cải cho dân Y-sơ-ra-ên là sự đền bù trễ tràng nhưng công bằng cho những thế hệ đã bị bóc lột. Đây không phải là cướp bóc, mà là một hình thức "tiền lương tồn đọng" được chính Đấng Tạo Hóa, Đấng thấy hết mọi sự bất công, chủ trì. Của cải này trở thành nguồn tài chính cần thiết cho cuộc hành trình trong đồng vắng và cho việc xây dựng Đền Tạm sau này.
Kinh Thánh cho biết "Đức Giê-hô-va làm cho dân sự được ơn trước mắt người Ê-díp-tô" (Xuất Hành 12:36). Cụm từ "được ơn" (חֵן - *chen*) không chỉ đơn thuần là sự thiện cảm. Trong bối cảnh ngay sau tai họa thứ mười – sự chết của mọi con đầu lòng – tâm trạng của người Ai Cập là khiếp sợ cùng cực trước quyền năng và sự phán xét của Đức Chúa Trời Y-sơ-ra-ên.
Trước đó, sau trận mưa đá, các quần thần của Pha-ra-ôn đã run sợ thưa với vua: "Ông hãy cho dân ấy đi, đặng chúng hầu việc Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng; ông chưa biết rằng nước Ê-díp-tô đã bị nguy vong hay sao?" (Xuất Hành 10:7). Giờ đây, sau thảm họa cuối cùng, nỗi sợ hãi lên đến đỉnh điểm. Việc họ sẵn sàng "cho họ xin" (theo nghĩa đen: "ban cho họ yêu cầu") là hệ quả của sự run rẩy trước Đức Chúa Trời. Họ muốn dân Y-sơ-ra-ên rời khỏi lãnh thổ càng nhanh càng tốt, và của cải vật chất lúc này không còn quan trọng bằng mạng sống. Hành động này cũng hoàn thành lời tiên tri Đức Chúa Trời đã phán với Áp-ra-ham trong Sáng Thế Ký 15:14: "Song rồi sau, dân đó sẽ ra đi với nhiều tài sản".
Sự kiện này mang những ý nghĩa thần học sâu sắc:
1. Sự Tuyển Chọn và Chiến Thắng của Đức Chúa Trời: Của cải của Ai Cập – biểu tượng cho sự giàu có, quyền lực và văn hóa của thế gian thù nghịch với Đức Chúa Trời – cuối cùng đã phải đầu phục và phục vụ cho dân sự và mục đích của Ngài. Nó báo trước về sự chiến thắng sau cùng của Đấng Christ trên các quyền lực thế gian.
2. Sự Chu Cấp Kỳ Diệu: Đức Chúa Trời không chỉ giải cứu dân Ngài cách thuộc linh, mà còn chu cấp cho họ cách vật chất. Ngài dùng chính kẻ thù của họ để cung ứng nhu cầu cho hành trình sắp tới. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng mọi nguồn lực đều thuộc về Chúa và Ngài có vô số cách để cung cấp cho con cái Ngài (Phi-líp 4:19).
3. Sự Tẩy Uế và Dâng Hiến: Số vàng bạc này sau đó được dùng để xây dựng Đền Tạm – nơi thánh cho Đức Giê-hô-va (Xuất Hành 25:1-9; 35:4-29). Những của cải từng nằm trong tay một dân tộc thờ thần tượng đã được thánh hóa và dâng lại cho mục đích thờ phượng chân thần. Nó trở thành "của Đức Chúa Trời", phục vụ cho sự hiện diện của Ngài.
Từ sự kiện lịch sử này, chúng ta có thể rút ra nhiều bài học quý giá cho đời sống đức tin:
1. Tin Cậy Vào Sự Công Bình và Chu Cấp Của Đức Chúa Trời: Có những lúc chúng ta cảm thấy mình bị đối xử bất công, công sức lao động bị lợi dụng. Hãy nhớ rằng Đức Chúa Trời là quan án công bình. Thời điểm và cách thức Ngài đền bù có thể vượt quá sự hiểu biết của chúng ta (Ê-sai 61:7-8). Chúng ta được kêu gọi tin cậy Ngài, không phải tự mình trả thù (Rô-ma 12:19).
2. Sẵn Sàng "Ra Đi" Theo Sự Chỉ Dẫn Của Chúa: Dân Y-sơ-ra-ên chỉ nhận được sự chu cấp khi họ vâng lời, sẵn sàng bước vào cuộc hành trình ra khỏi Ai Cập. Ơn phước và sự chu cấp của Chúa thường đi kèm với sự vâng lời và bước đi đức tin. Chúng ta phải sẵn sàng từ bỏ "vùng đất nô lệ" của tội lỗi và thế gian để nhận lấy sự chu cấp kỳ diệu của Ngài.
3. Dâng Lại Cho Chúa Những Gì Ngài Đã Ban: Của cải vật chất chúng ta có – dù kiếm được bằng cách nào – cuối cùng cũng là đến từ Đức Chúa Trời. Bài học từ vàng bạc Ai Cập dạy chúng ta phải biết thánh hóa của cải vật chất, dâng lại cho Chúa để dùng vào việc mở rộng Vương Quốc Ngài, xây dựng Hội Thánh, và giúp đỡ người khác. Nó nhắc nhở chúng ta về nguyên tắc "dâng cho Sê-sa vật gì của Sê-sa, và dâng cho Đức Chúa Trời vật gì của Đức Chúa Trời" (Ma-thi-ơ 22:21).
4. Đừng Sợ Hãi Trước Sự "Giàu Có" Của Thế Gian: Đức Chúa Trời có toàn quyền sử dụng mọi nguồn lực trên thế gian để làm trọn mục đích tốt lành của Ngài cho con cái Ngài. Điều này cho chúng ta sự bình an và lòng can đảm, biết rằng Ngài là Đấng cầm quyền tối cao.
Việc "vay mượn của người Ai Cập" không phải là một hành động lừa đảo hay trộm cắp, mà là một sự kiện có tính ngôn sứ và công lý được Đức Chúa Trời chủ động thiết kế. Nó thể hiện:
- Quyền Tể Trị của Đức Giê-hô-va trên cả những kẻ thù của dân Ngài.
- Sự Chuẩn Bị Chu Đáo của Ngài cho hành trình đức tin phía trước.
- Nguyên Tắc Đền Bù Công Bình của Đấng Tạo Hóa.
- Khải Tượng Thánh Hóa – biến điều thuộc về thế gian trở nên thánh cho Chúa.
Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được giải cứu khỏi ách nô lệ tội lỗi bởi huyết Chiên Con là Chúa Giê-xu Christ (1 Phi-e-rơ 1:18-19). Hành trình của chúng ta cũng cần sự chu cấp. Hãy tin chắc rằng Đức Chúa Trời, Đấng đã lo liệu cách kỳ diệu cho dân Y-sơ-ra-ên ngày xưa, cũng sẽ thành tín chu cấp mọi sự cần dùng cho chúng ta, theo sự giàu có vinh hiển của Ngài trong Đấng Christ Jêsus, để chúng ta có thể sống và phục vụ Ngài cách trọn vẹn. Hãy bước đi trong đức tin, vâng lời, và sẵn sàng dâng lại cho Ngài mọi phước hạnh Ngài ban, để vinh quang thuộc về một mình Ngài.