Người Mormon có tin vào Chúa Ba Ngôi không?

Trong thế giới tôn giáo đa dạng ngày nay, việc hiểu rõ những niềm tin căn bản là điều tối quan trọng cho Cơ Đốc nhân. Một trong những chủ đề then chốt và thường gây nhầm lẫn nhất xoay quanh bản tính của Đức Chúa Trời. Câu hỏi: "Người Mormon có tin vào Chúa Ba Ngôi không?" không chỉ đơn thuần là một thắc mắc về giáo lý, mà còn chạm đến trọng tâm của đức tin Cơ Đốc giáo chính thống. Bài nghiên cứu này sẽ phân tích một cách chi tiết dưới lăng kính Kinh Thánh, so sánh giáo lý Tin Lành truyền thống với giáo lý của Giáo hội Các Thánh hữu Ngày sau của Chúa Giê Su Ky Tô (LDS - thường được gọi là Mormon).

Trước khi so sánh, chúng ta cần xác lập nền tảng Kinh Thánh về giáo lý Chúa Ba Ngôi (Trinity) - một giáo lý nòng cốt của Cơ Đốc giáo chính thống qua mọi thời đại.

1. Chỉ Có Một Đức Chúa Trời Duy Nhất: Kinh Thánh khẳng định rõ ràng chỉ có một Đức Chúa Trời chân thật duy nhất. "Hãy nghe, hỡi Y-sơ-ra-ên: Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta là Giê-hô-va có một không hai" (Phục Truyền Luật Lệ Ký 6:4). Tiếng Hê-bơ-rơ từ "một" ở đây là "echad", có thể chỉ về sự hiệp một phức hợp (như trong Sáng Thế Ký 2:24: "hai người sẽ trở nên một thịt"). Đấng duy nhất này là Đấng Tạo Hóa và là Chúa của muôn vật (Ê-sai 44:6).

2. Ba Ngôi Vị Thần Thượng Riêng Biệt Nhưng Hiệp Một: Mặc khải Kinh Thánh cho thấy trong sự hiệp một của Đức Chúa Trời, có sự hiện diện của ba Ngôi Vị (Person): Cha, Con (Ngôi Lời), và Thánh Linh.

• Cha được xưng là Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 8:6).
• Con (Chúa Giê-xu Christ) cũng được xưng là Đức Chúa Trời. Giăng 1:1 tuyên bố: "Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời". Ngài là "Đấng đầu hết và là Đấng sau rốt" (Khải Huyền 1:17), nhận lấy sự thờ phượng (Giăng 20:28), và có đầy đủ bản tính Đức Chúa Trời (Cô-lô-se 2:9).
• Thánh Linh cũng mang các thuộc tính của Đức Chúa Trời: Ngài hiện hữu khắp nơi (Thi Thiên 139:7), toàn tri (1 Cô-rinh-tô 2:10-11), và có thể bị phạm thượng - một điều chỉ áp dụng cho Đức Chúa Trời (Ma-thi-ơ 12:31-32).

3. Sự Hiệp Nhất Giữa Ba Ngôi: Ba Ngôi Vị này hiệp một trong bản thể, quyền năng, vinh quang và ý muốn. Họ phân biệt trong chức vụ nhưng không phân chia trong bản thể. Điều này được thể hiện rõ trong Ma-thi-ơ 28:19: "Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ". Danh (số ít) của Ba Ngôi Vị được liệt kê một cách bình đẳng. Sự hiệp một giữa Cha và Con được Chúa Giê-xu cầu nguyện trong Giăng 17:21: "hầu cho chúng nó cũng hiệp làm một như chúng ta". Từ Hy Lạp "hen" (hiệp một) ở đây chỉ về sự hiệp nhất về bản thể và ý chí.

Giáo lý của Giáo hội LDS, dựa trên Kinh Thánh, Sách Mormon, Giáo Lý và Giao Ước, cùng Giáo Lý Bảo Trợ, trình bày một quan điểm khác biệt rõ rệt với Cơ Đốc giáo chính thống.

1. Thuyết Đa Thần (Polytheism) và Tiến Trình Thần Thánh: Giáo lý Mormon dạy rằng có nhiều đấng thần (gods), và Đức Chúa Trời Cha (Thượng Đế Thiên Phụ) từng là một con người trên một hành tinh khác, đã tiến hóa để trở thành một vị thần. Joseph Smith, người sáng lập, tuyên bố: "Đức Chúa Trời đã từng là một con người như chúng ta; phải, chính Thượng Đế, Đấng Cha của tất cả chúng ta, đã ngự trên một trái đất, giống như chính Chúa Giê-xu Christ đã làm" (Bài giảng của Joseph Smith, 7/4/1844). Điều này dẫn đến niềm tin rằng con người trung tín cũng có thể trở thành các vị thần cai trị thế giới của riêng mình.

2. Ba Ngôi Vị Là Ba Đấng Tách Biệt Về Thể Chất Và Bản Thể: Trong thần học Mormon, Cha, Con và Thánh Linh là ba Đấng riêng biệt, là ba Thân Vị (Personages) hoàn toàn tách biệt, với các thân thể vật chất hoặc tinh thần riêng biệt.

• Đức Chúa Trời Cha có một thân thể bằng xương bằng thịt hữu hình (Sách Mormon, Giáo Lý và Giao Ước 130:22).
• Chúa Giê-xu Christ là Con đầu lòng về mặt tâm linh của Đức Chúa Trời Cha, và là Đấng tạo hóa dưới quyền Cha. Ngài cũng có thân thể vật chất.
• Đức Thánh Linh là một nhân vị tinh thần, không có xác thịt và xương, với mục đích làm chứng về Cha và Con.

Họ "hiệp một" không phải trong bản thể, mà trong mục đích, ý muốn và sự trọn vẹn về đạo đức. Họ là "một Chúa" theo nghĩa một hội đồng thần thánh, chứ không phải một Đấng tự hữu, hằng hữu duy nhất.

3. Chúa Giê-xu Là Anh Em Tâm Linh Của Loài Người: Một điểm khác biệt sâu sắc là giáo lý Mormon dạy rằng Chúa Giê-xu và Sa-tan là anh em tâm linh, cùng là con của Đức Chúa Trời Cha trong đời sống tiền trần thế. Chúa Giê-xu được sinh ra qua sự kết hợp thể xác giữa Đức Chúa Trời Cha và Ma-ri, do đó Ngài thừa hưởng khả năng không chết từ Cha. Điều này hoàn toàn trái ngược với giáo lý Kinh Thánh về sự đồng trinh thụ thai bởi Thánh Linh (Ma-thi-ơ 1:20) và thần tánh vĩnh cửu của Chúa Cứu Thế (Mi-chê 5:2).

Sử dụng Kinh Thánh làm thẩm quyền tối cao, chúng ta có thể thấy những khác biệt then chốt:

1. Bản Tính Của Đức Chúa Trời:

• Kinh Thánh: Đức Chúa Trời là Thần (Giăng 4:24), tự hữu hằng hữu (Xuất Ê-díp-tô Ký 3:14), không do ai tạo ra, là Đấng Tạo Hóa duy nhất (Ê-sai 44:24). "Trước khi núi non chưa sinh ra, Đất và thế gian chưa dựng nên, từ trước vô cùng cho đến đời đời Chúa là Đức Chúa Trời" (Thi Thiên 90:2).
• Giáo lý Mormon: Đức Chúa Trời có tổ tiên, có sự khởi đầu, và là một con người đã được tôn lên. Điều này biến Ngài từ Đấng Tạo Hóa thành một thọ tạo được tôn cao, làm đảo lộn toàn bộ mặc khải Kinh Thánh.

2. Chúa Giê-xu Christ – Thần Tánh Vĩnh Cửu Hay Được Tạo Dựng?:

• Kinh Thánh: Chúa Giê-xu là Ngôi Lời vĩnh cửu, đồng đẳng với Đức Chúa Trời Cha (Phi-líp 2:6). Cô-lô-se 1:16-17 khẳng định Ngài là Đấng tạo hóa mọi vật: Vì muôn vật đã được dựng nên trong Ngài... cả đến muôn vật đều là bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên. Tiếng Hy Lạp "ta panta" (muôn vật) bao gồm mọi thứ, không có ngoại lệ.
• Giáo lý Mormon: Chúa Giê-xu là một linh hồn được sinh ra đầu tiên, một đấng được tạo dựng, và là anh em của loài người. Điều này phủ nhận thần tánh đầy đủ và vĩnh cửu của Ngài, khiến sự chuộc tội của Ngài không đủ giá trị để cứu chuộc nhân loại (vì chỉ có huyết của chính Đức Chúa Trời mới có giá trị vô hạn - Công vụ 20:28).

3. Sự Cứu Rỗi – Bởi Ân Điển Hay Bởi Công Đức?:

• Kinh Thánh: Cứu rỗi hoàn toàn là ân điển bởi đức tin nơi công lao duy nhất của Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9). Vì tôi làm cho anh em biết Tin Lành mà tôi đã rao giảng... ấy là Đấng Christ chịu chết vì tội chúng ta theo lời Kinh Thánh (1 Cô-rinh-tô 15:1-3).
• Giáo lý Mormon: Sự cứu rỗi phổ quát (sự sống lại) đến từ ân điển, nhưng sự cứu rỗi cá nhân ("sự cứu rỗi trong vương quốc cao nhất") đòi hỏi phải tin vào Chúa Giê-xu, chịu các lễ nghi (báp-têm, đền thờ, hôn nhân vĩnh cửu), vâng giữ các giáo lệnh, và trung thành với giáo hội LDS. Đây là một hệ thống cứu rỗi dựa trên công đức (works-based salvation), đi ngược lại tinh thần của sứ điệp Phúc Âm thuần túy.

Việc nghiên cứu sự khác biệt này không chỉ để tranh luận, mà để củng cố đức tin và có sự ứng dụng thiết thực:

1. Gìn Giữ Sự Trong Sạch Của Phúc Âm (Ga-la-ti 1:6-9): Sứ đồ Phao-lô cảnh báo nghiêm khắc về bất kỳ "tin lành khác" nào đi ngược lại Phúc Âm về ân điển mà các sứ đồ đã rao giảng. Hiểu rõ giáo lý chân chính giúp chúng ta nhận diện và bám chặt vào lẽ thật, bảo vệ Hội Thánh khỏi những giáo lý sai lầm có thể làm suy yếu công lao cứu chuộc duy nhất của Chúa Giê-xu.

2. Cơ Sở Cho Mối Thông Công Và Chứng Đạo Đầy Yêu Thương: Khi gặp gỡ các tín hữu Mormon, sự hiểu biết này giúp chúng ta nhận ra rằng dù họ sử dụng nhiều từ ngữ Cơ Đốc (Chúa Giê-xu, ân điển, cứu rỗi), nhưng nội hàm thần học lại rất khác. Thay vì tranh cãi, chúng ta nên bắt đầu từ điểm chung là Kinh Thánh, rồi dẫn dắt họ khám phá Chúa Giê-xu Christ của Kinh Thánh - Đấng hoàn toàn là Đức Chúa Trời và hoàn toàn là người, Đấng Trung Bảo duy nhất (1 Ti-mô-thê 2:5).

3. Làm Sâu Sắc Mối Liên Hệ Cá Nhân Với Chúa Ba Ngôi: Giáo lý Chúa Ba Ngôi không phải là một câu đố thần học khô khan, mà là nền tảng cho sự tương giao của chúng ta với Đức Chúa Trời. Chúng ta được tạo dựng theo hình ảnh của một Đức Chúa Trời có mối quan hệ trong chính Ngài. Chúng ta cầu nguyện với Cha (Ma-thi-ơ 6:9), được cứu bởi Con (Giăng 14:6), và được dẫn dắt, an ủi bởi Thánh Linh (Giăng 14:26). Hiểu biết này đem lại sự bình an và chắc chắn trong đời sống cầu nguyện và thờ phượng.

4. Tái Khẳng Định Sự Đầy Đủ Của Chúa Cứu Thế: Khi thần học Mormon hạ thấp Chúa Giê-xu xuống thành một vị thần được tạo dựng, nó vô tình nói rằng sự chết của Ngài là không đủ. Nhưng Kinh Thánh tuyên bố sự đầy đủ trọn vẹn của Ngài. Vì ấy là trong Ngài mà tất cả sự đầy đủ của thần tính ngự trị trong thân thể (Cô-lô-se 2:9). Sự cứu rỗi của chúng ta hoàn toàn an toàn trong tay Ngài (Giăng 10:28-29).

Trả lời cho câu hỏi "Người Mormon có tin vào Chúa Ba Ngôi không?", câu trả lời dựa trên nghiên cứu giáo lý là: Không, theo định nghĩa lịch sử và Kinh Thánh của Cơ Đốc giáo chính thống. Họ tin vào ba Đấng thần riêng biệt hiệp một trong mục đích, chứ không phải một Đức Chúa Trời duy nhất trong ba Ngôi Vị đồng bản thể, đồng đẳng và vĩnh cửu.

Sự khác biệt này không phải là chi tiết nhỏ, mà là vấn đề then chốt liên quan đến chính bản tính của Đức Chúa Trời, thần tánh của Chúa Cứu Thế, và bản chất của sự cứu rỗi. Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta được kêu gọi "biết Đấng mình đã tin" (2 Ti-mô-thê 1:12). Việc hiểu rõ và nắm vững giáo lý Chúa Ba Ngôi không chỉ giúp chúng ta đứng vững trong đức tin, mà còn trang bị cho chúng ta để "từ biệt những kẻ dại dột" (những lời dạy sai lạc) và "chuyên tâm cho sự trọn lành" (2 Ti-mô-thê 2:16, 15).

Cuối cùng, mục đích của mọi sự hiểu biết là để chúng ta yêu mến, thờ phượng và phục vụ Chúa hết lòng hơn. Nguyện xin ân điển của Chúa Giê-xu Christ, tình yêu của Đức Chúa Trời, và sự thông công của Đức Thánh Linh ở cùng chúng ta (2 Cô-rinh-tô 13:13), để chúng ta luôn vững vàng trong lẽ thật Phúc Âm và rao truyền Danh Ngài cách trung tín.