Yazidism Là Gì Và Người Yazidi Tin Điều Gì?
Trong thế giới đa dạng tôn giáo ngày nay, có những cộng đồng đức tin nhỏ bé nhưng kiên cường, tồn tại qua nhiều thế kỷ bị hiểu lầm và bức hại. Yazidism (hay Đạo Yazidi) là một trong những tôn giáo như vậy. Là Cơ Đốc nhân, việc tìm hiểu về các niềm tin khác không chỉ mở rộng kiến thức mà còn giúp chúng ta cầu nguyện cách sáng suốt hơn và xác định rõ hơn sự khác biệt căn bản giữa lẽ thật của Phúc Âm và các hệ thống tín ngưỡng khác. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá Yazidism từ góc nhìn lịch sử, thần học, và đặt nó dưới ánh sáng của Lời Chúa trong Kinh Thánh.
Yazidism là một tôn giáo độc thần cổ xưa, có nguồn gốc từ vùng Kurdistan, trải dài qua Iraq, Syria, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran. Cộng đồng Yazidi chủ yếu là người Kurd, nói tiếng Kurd. Tôn giáo này được cho là đã hình thành vào thế kỷ 12 sau Công Nguyên dưới sự lãnh đạo của Sheikh Adi ibn Musafir, một nhà thần bí Hồi giáo Sufi. Tuy nhiên, nhiều học giả tin rằng niềm tin Yazidi có những yếu tố tiền Hồi giáo, pha trộn giữa các tín ngưỡng cổ của Mesopotamia, Hỏa giáo (Zoroastrianism), Do Thái giáo, Cơ Đốc giáo và Hồi giáo.
Lịch sử của người Yazidi là một chuỗi dài những cuộc bức hại, chủ yếu từ những người Hồi giáo xung quanh, những người coi họ là "kẻ thờ quỷ" do sự hiểu lầm về hình tượng trung tâm của họ – Thiên sứ Pavo (Melek Taus). Sự kiện diệt chủng gần đây nhất do tổ chức Nhà nước Hồi giáo (ISIS) thực hiện vào năm 2014 đã đẩy cộng đồng này vào tình trạng nguy cấp và thu hút sự chú ý của thế giới.
Để hiểu rõ Yazidism, chúng ta cần xem xét các giáo lý chính của họ và đối chiếu với chân lý được mặc khải trong Kinh Thánh.
1. Thượng Đế Tạo Hóa: Người Yazidi tin vào một Đức Chúa Trời tối cao, Đấng Tạo Hóa vũ trụ. Ngài nhân từ nhưng không trực tiếp can thiệp vào thế giới. Thay vào đó, Ngài ủy thác việc cai quản thế giới cho bảy vị thiên sứ thánh (Heft Sirr), đứng đầu là Melek Taus (Thiên sứ Pavo hay Thiên sứ Con Công). Điều này trái ngược với giáo lý Kinh Thánh về một Đức Chúa Trời chủ quyền, Đấng vẫn đang tích cực duy trì và cai quản công trình sáng tạo của Ngài (Cô-lô-se 1:16-17: "Vì muôn vật đã được dựng nên trong Ngài... hết thảy đều nhờ Ngài mà được dựng nên... muôn vật đều nhờ Ngài mà được vững bền").
2. Melek Taus – Nhân Vật Trung Tâm và Sự Hiểu Lầm: Đây là điểm giáo lý gây tranh cãi và dẫn đến sự bức hại người Yazidi. Melek Taus được mô tả là thiên sứ trưởng, được Thượng Đế tạo ra đầu tiên. Truyền thuyết Yazidi kể rằng khi được Thượng Đế ra lệnh phải cúi lạy A-đam, Melek Taus đã từ chối với lý lẽ rằng ông chỉ có thể thờ phượng Đấng Tạo Hóa duy nhất. Hành động bất tuân này không bị trừng phạt mà trái lại, được Thượng Đế khen ngợi vì sự trung thành tuyệt đối, và ông được phục hồi làm người đứng đầu các thiên sứ.
Từ góc nhìn Kinh Thánh, câu chuyện này có điểm tương đồng bề ngoài nhưng bản chất thần học hoàn toàn đối lập. Kinh Thánh mô tả một thiên sứ trưởng sa ngã vì kiêu ngạo, muốn được tôn cao ngang bằng Đức Chúa Trời (Ê-sai 14:12-14: "Ôi! ngươi là sao mai, con của sáng mai... ngươi đã nói trong lòng rằng: Ta sẽ lên trời, sẽ nhắc ngai ta lên trên các ngôi sao Đức Chúa Trời... Ta sẽ làm ra bằng Đấng Rất Cao"). Thiên sứ đó, gọi là Satan hay Ma quỷ, đã bị đuổi khỏi thiên đàng vì tội lỗi đó (Lu-ca 10:18). Sự khác biệt căn bản là: Trong Yazidism, sự bất tuân dẫn đến sự tôn cao và ủy thác. Trong Kinh Thánh, sự bất tuân dẫn đến sự phán xét, sa ngã và trở thành kẻ thù của Đức Chúa Trời và loài người.
Người Yazidi tuyệt đối phủ nhận việc thờ phượng ma quỷ. Họ tôn kính Melek Taus như một thiên sứ trung gian và là biểu tượng của ý chí tự do và sự ăn năn. Họ tin rằng ông đã ăn năn và khóc lóc cho đến khi nước mắt làm tắt lửa địa ngục, nên biểu tượng của ông là con công – đại diện cho vẻ đẹp và sự phục sinh.
3. Quan Niệm Về Sự Cứu Rỗi và Đời Sau: Yazidism có một hệ thống đẳng cấp xã hội-tôn giáo khép kín (bao gồm các Sheikh, Pir, và Murid). Họ tin vào sự luân hồi của linh hồn (tanasukh) như một hình thức thanh tẩy, trước khi linh hồn được giải thoát vào thế giới ánh sáng. Họ không tin vào thiên đàng hay địa ngục theo nghĩa đen của Cơ Đốc giáo hay Hồi giáo.
Điều này tương phản sâu sắc với giáo lý Kinh Thánh về sự cứu rỗi bởi ân điển, duy nhất qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9: "Ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu... chẳng phải bởi việc làm đâu"). Kinh Thánh dạy rằng "theo như đã định cho loài người phải chết một lần, rồi chịu phán xét" (Hê-bơ-rơ 9:27), chứ không phải là một chu kỳ luân hồi vô tận. Sự sống đời đời là món quà của Đức Chúa Trời qua Chúa Giê-xu Christ (Rô-ma 6:23).
4. Vai Trò Của Chúa Giê-xu và Các Nhân Vật Kinh Thánh: Người Yazidi tôn kính Chúa Giê-xu như một nhà tiên tri của Đức Chúa Trời, tương tự như cách nhìn của Hồi giáo. Họ cũng tôn kính một số nhân vật Cựu Ước như Abraham và một số thiên sứ. Tuy nhiên, họ hoàn toàn bác bỏ thần tính của Chúa Giê-xu, sự chết chuộc tội và sự sống lại của Ngài – những trụ cột của đức tin Cơ Đốc (1 Cô-rinh-tô 15:3-4).
Người Yazidi có hai sách thánh chính: Kitêba Cilwe (Sách Mặc Khải) và Mishefa Reş (Sách Đen). Tuy nhiên, phần lớn giáo lý được truyền khẩu. Nghi lễ quan trọng nhất là lễ hội hành hương đến đền thờ chính ở Lalish, Iraq, nơi họ làm lễ rửa tội và dâng hiến.
Họ tuân thủ nhiều điều cấm kỵ nghiêm ngặt, phản ánh sự tách biệt của họ với thế giới bên ngoài:
- Cấm kỵ về đẳng cấp: Không được kết hôn ngoài cộng đồng hoặc ngoài đẳng cấp của mình.
- Cấm kỵ về thực phẩm: Một số kiêng rau diếp, bí, thịt gà trống, và cá không có vảy.
- Cấm phát âm tên của Satan: Điều này xuất phát từ việc muốn tránh mọi sự liên kết sai lầm giữa Melek Taus và ác quỷ. Họ cũng tránh phát âm những âm tiết tương tự.
Việc nghiên cứu về Yazidism không chỉ là tìm hiểu học thuật, mà còn mang lại những bài học thuộc linh sâu sắc cho chúng ta ngày nay.
1. Bài Học Về Sự Hiểu Lầm và Bức Hại: Lịch sử đau thương của người Yazidi nhắc nhở chúng ta về hậu quả thảm khốc của việc dán nhãn, phán xét và bức hại người khác dựa trên sự hiểu biết nửa vời hoặc sai lệch. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để "nói lẽ chân thật trong tình yêu thương" (Ê-phê-sô 4:15) và tìm hiểu cặn kẽ trước khi đưa ra nhận định (Châm Ngôn 18:13). Điều này áp dụng trong mọi mối quan hệ, kể cả với những người có niềm tin khác.
2. Sự Cần Thiết Của Việc Rao Truyền Phúc Âm Trọn Vẹn: Sự tương đồng bề ngoài giữa câu chuyện Melek Taus và sự sa ngã của Sa-tan cho thấy ma quỷ thường "mạo làm thiên sứ sáng láng" (2 Cô-rinh-tô 11:14). Nó bóp méo sự thật, biến sự bất tuân thành sự trung thành, che giấu bản chất độc ác đằng sau vẻ ngoài đẹp đẽ. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rao truyền Phúc Âm trọn vẹn – không chỉ nói về tình yêu thương của Đức Chúa Trời, mà còn về thực trạng tội lỗi, sự phán xét, và con đường cứu rỗi duy nhất qua sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ. Một "phúc âm" chỉ nói về tình yêu mà bỏ qua thập tự giá sẽ dễ dàng bị pha trộn và dẫn đến lầm lạc.
3. Lời Kêu Gọi Cầu Nguyện và Cảm Thông: Người Yazidi, giống như hàng tỷ người khác trên thế giới, đang sống trong sự mờ tối thuộc linh, không biết đến Đấng Christ là "Con Đường, Chân Lý và Sự Sống" (Giăng 14:6). Số phận bi thảm của họ phải thúc giục chúng ta cầu nguyện cách sốt sắng hơn cho các dân tộc chưa được nghe Phúc Âm. Hãy cầu nguyện để Đức Thánh Linh mở mắt tâm linh họ, phá vỡ mọi sự lừa dối, và sai phái những người rao truyền Tin Lành đến với họ. Đồng thời, chúng ta cũng cần có sự cảm thông với những nỗi đau và sự bất công mà họ phải gánh chịu, noi gương Chúa Giê-xu, Đấng chạnh lòng thương xót đám đông vì họ "cùng khốn, và tan lạc như chiên không có kẻ chăn" (Ma-thi-ơ 9:36).
4. Sự Trân Quý Lẽ Thật Khách Quan Của Kinh Thánh: Yazidism, với truyền thống truyền khẩu và sự bí mật, tương phản với tính mặc khải công khai và khách quan của Kinh Thánh. Chúng ta có Lời Đức Chúa Trời được ghi chép lại, có thể kiểm chứng, là "ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi" (Thi thiên 119:105). Điều này nhắc nhở chúng ta phải trân quý, học hỏi và sống theo Kinh Thánh mỗi ngày, vì đó là nền tảng vững chắc duy nhất cho đức tin và đời sống.
Yazidism là một tôn giáo phức tạp, với lịch sử đau thương và một hệ thống niềm tin độc đáo nhưng xa cách với lẽ thật cứu rỗi của Phúc Âm. Việc tìm hiểu về họ giúp chúng ta thấy rõ hơn sự độc tôn và sự cần thiết của Chúa Giê-xu Christ. Không có sự hòa trộn hay con đường thay thế nào: "Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu" (Công vụ 4:12).
Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để cầu nguyện cho người Yazidi và mọi dân tộc chưa biết Chúa, sống và chia sẻ Phúc Âm bằng cả lẽ thật lẫn tình yêu thương, và luôn bám vững vào Lời hằng sống của Đức Chúa Trời. Trong một thế giới đầy dẫy những lời dạy và tôn giáo hỗn tạp, hãy giữ vững đức tin nơi Đấng Christ, là "nền đã định sẵn, vững chắc" (2 Ti-mô-thê 2:19).