Chủ Nghĩa Cơ Đốc Phục Lâm
Trong bối cảnh đa dạng của các giáo phái và phong trào Cơ Đốc giáo, Chủ nghĩa Cơ Đốc Phục Lâm (Adventism) nổi lên như một phong trào tôn giáo có ảnh hưởng toàn cầu, với những giáo lý đặc thù tập trung mạnh mẽ vào sự tái lâm của Đấng Christ. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát nguồn gốc lịch sử, các tín điều thần học then chốt, và đối chiếu chúng với lời dạy của Kinh Thánh dưới ánh sáng của thần học Tin Lành chính thống, với mục đích cung cấp một cái nhìn toàn diện và có căn cứ Kinh Thánh.
Chủ nghĩa Cơ Đốc Phục Lâm hiện đại có nguồn gốc chính từ phong trào Millerite vào những thập niên 1830-1840 ở Hoa Kỳ, do Mục sư William Miller (1782-1849) lãnh đạo. Dựa trên cách giải thích các tiên tri trong sách Đa-ni-ên, đặc biệt là Đa-ni-ên 8:14: "Ngài đáp cùng ta rằng: Sẽ đến hai ngàn ba trăm buổi chiều và buổi mai; sau đó nơi thánh sẽ được thanh sạch", Miller tính toán và công bố rằng Chúa Giê-xu Christ sẽ tái lâm vào khoảng năm 1843-1844.
Sự kiện được gọi là "Đại Thất Vọng" (The Great Disappointment) xảy ra khi Chúa không trở lại như kỳ vọng. Từ sự thất vọng chung này, nhiều nhóm khác nhau đã hình thành để tái giải thích biến cố. Một trong những nhóm đó, dưới sự dẫn dắt của bà Ellen G. White (được tín đồ xem là một tiên tri), James White, và Joseph Bates, đã phát triển thành Giáo hội Cơ Đốc Phục Lâm Ngày Thứ Bảy (Seventh-day Adventist Church) – giáo phái lớn nhất và có tổ chức chặt chẽ nhất trong phong trào này. Họ giải thích rằng vào ngày 22 tháng 10 năm 1844, Chúa Giê-xu Christ không xuống thế gian, mà bước vào Nơi Chí Thánh trên trời để bắt đầu công việc "phán xét điều tra" (Investigative Judgment) trước khi tái lâm.
Thần học Cơ Đốc Phục Lâm xây dựng trên một số trụ cột chính. Chúng ta sẽ cùng xem xét từng giáo lý dưới ánh sáng của Kinh Thánh.
1. Sự Tái Lâm Theo Nghĩa Đen và Có Thể Tính Toán Được (Ban Đầu):
Phong trào ban đầu đặt nặng vào việc tính toán thời điểm tái lâm. Kinh Thánh rõ ràng dạy về sự tái lâm theo nghĩa đen, hữu hình của Chúa Giê-xu (Công vụ 1:11; Khải Huyền 1:7). Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng nghiêm cấm việc tính toán ngày giờ cụ thể. Chúa Giê-xu phán: "Về ngày và giờ đó, chẳng ai biết chi cả, thiên sứ trên trời hay là Con cũng vậy, song chỉ Cha mà thôi" (Ma-thi-ơ 24:36). Ngài cũn nhắc nhở: "Vậy, hãy tỉnh thức, vì các ngươi không biết ngày nào Chúa mình sẽ đến" (Ma-thi-ơ 24:42). Do đó, mọi nỗ lực định ngày đều đi ngược lại lời dạy minh bạch này.
2. Sự Phán Xét Điều Tra (Investigative Judgment) Bắt Đầu Năm 1844:
Đây là một trong những giáo lý độc đáo nhất. Họ dạy rằng kể từ năm 1844, Chúa Giê-xu đang tiến hành một cuộc phán xét điều tra trong thiên đàng, xem xét hồ sơ của mọi tín đồ để quyết định ai xứng đáng được cứu rỗi. Giáo lý này dựa chủ yếu vào cách giải thích biểu tượng của Đa-ni-ên 8:14 và Hê-bơ-rơ 8-9 về chức vụ tế lễ của Chúa Giê-xu trong đền thánh trên trời.
Phân tích Kinh Thánh: Thư Hê-bơ-rơ khẳng định Chúa Giê-xu, với tư cách là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm, đã vào chính trong Nơi Chí Thánh (ta hagia trong tiếng Hy Lạp) một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 9:12) bởi chính huyết Ngài, được sự chuộc tội đời đời. Công việc của Ngài là hoàn tất và vĩnh viễn. Kinh Thánh nói về sự phán xét tương lai (II Cô-rinh-tô 5:10; Khải Huyền 20:11-15), nhưng không hề đề cập đến một giai đoạn "phán xét điều tra" kéo dài hàng thế kỷ bắt đầu từ năm 1844. Sự cứu rỗi dựa trên ân điển qua đức tin nơi công tác hoàn tất của Chúa Giê-xu (Ê-phê-sô 2:8-9), không phải dựa trên một quá trình điều tra hồ sơ kéo dài sau thập tự giá.
3. Giữ Ngày Sa-bát (Thứ Bảy) Là Dấu Ấn Của Sự Vâng Phục:
Giáo hội này nhấn mạnh việc giữ ngày thứ Bảy (Sa-bát) như ngày nghỉ và thờ phượng, dựa trên điều răn thứ tư (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:8-11). Họ xem đây là dấu ấn vĩnh viễn của Đức Chúa Trời và cho rằng việc thờ phượng vào Chúa Nhật (ngày thứ nhất) là "dấu của con thú".
Phân tích Kinh Thánh: Kinh Thánh Tân Ước cho thấy một sự thay đổi trong ngày thờ phượng. Các môn đồ nhóm lại "vào ngày thứ nhất trong tuần" để bẻ bánh (Công vụ 20:7). Sứ đồ Phao-lô dặn Hội thánh hãy quyên góp vào "ngày đầu tuần" (I Cô-rinh-tô 16:2). Sách Khải Huyền ghi lại sự hiện thấy của Giăng vào "ngày của Chúa" (kuriake hemera trong tiếng Hy Lạp, Khải Huyền 1:10), một thuật ngữ được hiểu là Chúa Nhật. Quan trọng hơn, Tân Ước giải phóng tín đồ khỏi sự ràng buộc của Luật Pháp như một hệ thống để được xưng công bình (Rô-ma 7:4-6; Ga-la-ti 3:23-25). Ngày Sa-bát là một phần của Giao Ước Cũ (Xuất Ê-díp-tô Ký 31:16-17). Tín đồ ngày nay sống dưới Giao Ước Mới, nơi mọi ngày đều thánh và sự nghỉ ngơi thật là trong Chúa Giê-xu (Cô-lô-se 2:16-17; Hê-bơ-rơ 4:9-10). Việc quy kết ngày Chúa Nhật là "dấu của con thú" là một suy diễn không có cơ sở Kinh Thánh rõ ràng và gây chia rẽ trong thân thể Đấng Christ.
4. Tình Trạng Vô Thức Của Người Chết (Thuyết Ngủ Linh Hồn - Soul Sleep) và Sự Hủy Diệt Của Kẻ Ác (Thuyết Diệt Vong - Annihilationism):
Cơ Đốc Phục Lâm dạy rằng linh hồn con người không bất tử tự có; người chết ở trong trạng thái vô thức cho đến khi sống lại. Kẻ ác cuối cùng sẽ bị hủy diệt hoàn toàn (diệt vong) chứ không bị trừng phạt đời đời trong hỏa ngục.
Phân tích Kinh Thánh: Về tình trạng người chết, Kinh Thánh cho thấy sự phân rẽ ngay lập tức sau khi chết. Chúa Giê-xu kể chuyện người giàu và La-xa-rơ, nơi cả hai đều có ý thức sau khi chết (Lu-ca 16:19-31). Ngài cũng phán với kẻ trộm trên thập tự giá: "Quả thật, ta nói cùng ngươi, hôm nay ngươi sẽ được ở với ta trong nơi Ba-ra-đi" (Lu-ca 23:43). Sứ đồ Phao-lô nói đến việc "lìa bỏ thân thể nầy để ở cùng Chúa" (II Cô-rinh-tô 5:8). Về sự trừng phạt đời đời, Kinh Thánh mô tả rõ ràng: "Còn những kẻ hèn nhát, kẻ chẳng tin, kẻ đáng gớm ghét, kẻ giết người, kẻ dâm loạn, kẻ phù phép, kẻ thờ thần tượng, và phàm kẻ nào nói dối, phần của chúng nó ở trong hồ có lửa và diêm cháy bừng bừng: đó là sự chết thứ hai" (Khải Huyền 21:8). Chúa Giê-xu nói về nơi "lửa chẳng hề tắt" (Mác 9:48). Sự trừng phạt là "đời đời" (aionios trong tiếng Hy Lạp, cùng từ dùng cho sự sống đời đời, Ma-thi-ơ 25:46). Giáo lý diệt vôn làm giảm nhẹ tính nghiêm trọng của tội lỗi và sự công bình thánh khiết của Đức Chúa Trời.
Bà Ellen G. White (1827-1915) được tín đồ Cơ Đốc Phục Lâm xem là một sứ giả (messenger) hay tiên tri của Đức Chúa Trời, và các tác phẩm của bà (như "Thiện Ác Đấu Tranh") được coi là "Nguồn Sự Dạy Dỗ Chân Thật" và có thẩm quyền giải nghĩa Kinh Thánh, dù họ tuyên bố Kinh Thánh là tiêu chuẩn tối cao.
Phân tích Kinh Thánh: Kinh Thánh cảnh báo nghiêm khắc về việc thêm bớt vào Lời Đức Chúa Trời (Khải Huyền 22:18-19). Thẩm quyền của các sứ đồ và tiên tri trong Hội thánh đầu tiên là để đặt nền móng, và nền móng đó đã được đặt xong qua Chúa Giê-xu Christ và các sứ đồ (Ê-phê-sô 2:20). Kinh Thánh đã "đầy đủ" để trang bị cho người tin "để làm mọi việc lành" (II Ti-mô-thê 3:16-17). Việc đặt các khải tượng tư nhân ngang hàng hoặc như một sự mặc khải bổ sung cho Kinh Thánh là điều nguy hiểm, vì mở ra cánh cửa cho giáo lý của loài người lấn át Lời Đức Chúa Trời (Cô-lô-se 2:8).
Dù không đồng ý với nhiều giáo lý đặc thù của Cơ Đốc Phục Lâm, chúng ta có thể rút ra những bài học tích cực và ứng dụng thực tiễn cho đức tin của mình:
1. Sống Với Niềm Hy Vọng Sống Động Về Sự Tái Lâm: Cơ Đốc Phục Lâm nhắc chúng ta về tầm quan trọng của niềm hy vọng Chúa trở lại. Chúng ta cần sống mỗi ngày trong sự tỉnh thức, thánh sạch và hầu việc Chúa, luôn hướng về ngày vinh hiển đó (Tít 2:13; I Giăng 3:3).
2. Nghiêm Túc Nghiên Cứu Lời Tiên Tri: Họ thúc đẩy việc nghiên cứu các sách tiên tri như Đa-ni-ên và Khải Huyền. Chúng ta cũng cần nghiên cứu những sách này một cách cẩn trọng, khiêm nhường, với sự dẫn dắt của Thánh Linh và trong cộng đồng Hội thánh, tránh những suy đoán định ngày cứng nhắc.
3. Quan Tâm Đến Sức Khỏe Thể Chất: Nhiều tín đồ Cơ Đốc Phục Lâm có lối sống lành mạnh. Là Cơ Đốc nhân, thân thể chúng ta là đền thờ của Đức Thánh Linh (I Cô-rinh-tô 6:19-20). Việc quản lý sức khỏe cách khôn ngoan là một phần của sự thờ phượng.
4. Nỗ Lực Truyền Giáo và Công Bố Phúc Âm: Tinh thần nhiệt thành truyền giáo của họ là đáng ghi nhận. Chúng ta được Chúa giao đại mạng lệnh (Ma-thi-ơ 28:19-20) và cần sốt sắng chia sẻ Phúc Âm cứu rỗi duy nhất trong Chúa Giê-xu Christ.
5. Kiểm Tra Mọi Sự Dạy Dỗ Với Kinh Thánh: Câu chuyện của Cơ Đốc Phục Lâm là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ về việc tuyệt đối trung thành với Kinh Thánh làm thẩm quyền tối cao, và từ chối mọi "phúc âm khác" hay sự mặc khải bổ sung (Ga-la-ti 1:8-9). Chúng ta phải như người Bê-rê, "ngày ngày tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng" (Công vụ 17:11).
Chủ nghĩa Cơ Đốc Phục Lâm là một phong trào phức tạp với lịch sử đặc biệt và hệ thống giáo lý riêng biệt. Trong khi chúng ta ghi nhận lòng nhiệt thành, kỷ luật và nỗ lực truyền giáo của nhiều tín đồ chân thành trong phong trào này, thì với tư cách là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta phải đứng vững trên nền tảng duy nhất là Kinh Thánh. Chúng ta tôn trọng họ như những anh em trong Chúa nếu họ thực sự tin vào sự chết chuộc tội và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ, nhưng chúng ta cũng phải nhận diện rõ những khác biệt thần học then chốt liên quan đến sự cứu rỗi, thẩm quyửy, và thời kỳ cuối cùng. Ước mong mỗi chúng ta luôn gắn chặt đời sống mình vào Lời Hằng Sống của Đức Chúa Trời, sống với niềm hy vọng trọn vẹn về sự tái lâm của Chúa Cứu Thế Giê-xu, và rao truyền Phúc Âm của ân điển cho đến cuối cùng.
"Vả, đức tin là sự biết chắc vững vàng của những điều mình đang trông mong là bằng cớ của những điều mình chẳng xem thấy" (Hê-bơ-rơ 11:1). Niềm hy vọng của chúng ta không đặt trên một ngày tháng tính toán hay một khải tượng tư nhân, mà đặt trên lời hứa thành tín của Đức Chúa Trời, được bảo đảm bằng sự phục sinh của Con Ngài là Chúa Giê-xu Christ. A-men.