Làm sao tôi biết chắc sự giận dữ của mình là phẫn nộ chính đáng?

Trong hành trình đức tin, cảm xúc giận dữ là một thực tại phức tạp mà mỗi Cơ Đốc nhân đều đối diện. Chúng ta thường bị giằng xé giữa hai thái cực: một bên là lời dạy “chớ phạm tội giận” (Ê-phê-sô 4:26), và bên kia là những hình ảnh về chính Đức Chúa Jêsus với cơn thịnh nộ thánh khiết đánh đuổi những kẻ buôn bán ra khỏi đền thờ (Giăng 2:13-17). Vậy, làm thế nào để phân biệt được cơn giận tội lỗi, xuất phát từ xác thịt, với sự “phẫn nộ chính đáng” xuất phát từ lòng yêu mến sự công bình của Đức Chúa Trời? Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Kinh Thánh một cách chuyên sâu, phân tích ngôn ngữ nguyên bản và đưa ra những tiêu chuẩn thực tiễn để giúp chúng ta “xét đoán cách công bình” (Giăng 7:24) ngay cả trong cung bậc cảm xúc mãnh liệt này.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ (Cựu Ước), từ chính cho “giận” là אַף (aph), nghĩa đen là “lỗ mũi”, ám chỉ hơi thở gấp gáp khi nóng giận, và חֵמָה (chemah), chỉ “sức nóng” của cơn giận. Trong Tân Ước tiếng Hy Lạp, có ba từ then chốt:

1. θυμός (thymos): Chỉ cơn giận bùng nổ, sôi sục, như ngọn lửa bốc cháy rồi tắt. Đây thường là cơn giận mang tính bộc phát, thiếu kiểm soát (Ê-phê-sô 4:31, Khải huyền 12:12).
2. ὀργή (orgē): Chỉ sự giận dữ lâu dài, sâu sắc, có tính chất phán xét, thậm chí là cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời (Rô-ma 1:18, Ê-phê-sô 4:26). Từ này có thể mang nghĩa tích cực hoặc tiêu cực tùy bối cảnh.
3. παροργισμός (parorgismos): Nghĩa là “sự chọc giận”, “châm ngòi” cho cơn giận (Ê-phê-sô 4:26).

Sự phân biệt ngôn ngữ này cho thấy Kinh Thánh không đơn giản cấm đoán mọi hình thức giận dữ. Vấn đề nằm ở bản chất, động cơ và biểu hiện của nó.

Để hiểu về “phẫn nộ chính đáng”, chúng ta phải bắt đầu từ chính Đức Chúa Trời. “Vì cơn giận của loài người không làm nên sự công bình của Đức Chúa Trời” (Gia-cơ 1:20). Cơn giận của Ngài hoàn toàn khác biệt.

1. Cơn Thạnh Nộ của Đức Chúa Trời: Trong suốt Kinh Thánh, Đức Chúa Trời bày tỏ cơn thạnh nộ (orgē) của Ngài trước tội lỗi, sự bất công và thờ hình tượng (Rô-ma 1:18). Tuy nhiên, cơn giận này luôn:

• Công bình và có chủ đích: Không bao giờ là phản ứng bốc đồng. “Chúa vốn chậm giận, đầy lòng nhơn từ, hay tha sự gian ác và tội lỗi” (Dân số 14:18). Ngài kiên nhẫn cảnh báo trước khi đoán phạt.
• Nhắm vào tội lỗi, không phải con người: Mục đích sau cùng của cơn giận Đức Chúa Trời là sự công bình được tôn cao và sự cứu rỗi được hoàn thành (Rô-ma 9:22).
• Được kiểm soát hoàn toàn: Đấng Toàn Năng không bị cảm xúc lấn át.

2. Sự Phẫn Nộ của Chúa Giê-xu: Chúa Giê-xu, Đức Chúa Trời nhập thể, đã bày tỏ sự giận dữ một cách hoàn hảo. Phân đoạn kinh điển là Giăng 2:13-17. Khi thấy nhà Cha Ngài bị biến thành “nơi buôn bán”, Ngài nổi giận. Hãy phân tích:

• Đối tượng: Sự bất kính, làm ô uếu nơi thánh, và sự bóc lột người nghèo (bán vật tế lễ với giá cắt cổ). Đây là sự xúc phạm đến sự thánh khiết của Đức Chúa Trời.
• Biểu hiện: Hành động mạnh mẽ (đánh đuổi, lật bàn) nhưng có chủ đích, không hỗn loạn. Ngài không đánh người, mà đánh đuổi con vật và lật đổ đồ đạc.
• Động cơ: Lòng sốt sắng (ζῆλος / zēlos) vì nhà Cha. Cơn giận xuất phát từ tình yêu thuần khiết đối với Cha và sự công bình cho dân sự Ngài.

Một ví dụ khác là Mác 3:5. Khi chữa lành người teo tay trong ngày Sa-bát, Chúa Giê-xu “liếc mắt xung quanh người với cơn giận (orgē), buồn rầu vì lòng họ cứng cỏi”. Cơn giận ở đây hòa lẫn với nỗi buồn (συλλυπούμενος / syllypoumenos), hướng về sự vô tình, lòng chai đá của các nhà lãnh đạo tôn giáo.

Từ khuôn mẫu thánh khiết trên, chúng ta có thể rút ra những tiêu chuẩn để tự vấn lòng mình:

1. Động Cơ Xuất Phát Từ Đâu?

• Phẫn nộ chính đáng: Xuất phát từ lòng yêu mến Đức Chúa Trời, yêu sự công bình, thương xót người bị áp bức, và lo lắng cho danh Chúa bị làm nhục. “Hãy ghét điều dữ, mến điều lành” (A-mốt 5:15).
• Cơn giận tội lỗi: Xuất phát từ lòng ích kỷ, tự ái bị tổn thương, ghen tị, kiêu ngạo, hoặc không đạt được điều mình muốn (Gia-cơ 4:1-3). Đây là “cơn giận của loài người”.

2. Đối Tượng Hướng Đến Là Gì?

• Phẫn nộ chính đáng: Hướng vào hành động tội lỗi, sự bất công, sự sai trái khách quan. Nó ghét tội nhưng yêu người phạm tội.
• Cơn giận tội lỗi: Hướng vào con người. Nó nuôi dưỡng sự oán giận, thù hằn, muốn trả thù. “Chớ để mặt trời lặn mà cơn giận của anh em chưa nguôi” (Ê-phê-sô 4:26) chính là cảnh báo điều này.

3. Cảm Xúc Đi Kèm Là Gì?

• Phẫn nộ chính đáng: Có thể đi kèm với nỗi buồn sâu sắc, sự đau đớn, lòng trắc ẩn (như Chúa Giê-xu). Nó không vui khi thấy sự dữ, càng không vui khi trừng phạt.
• Cơn giận tội lỗi: Đi kèm với sự cay đắng, phẫn uất, cảm giác “hả hê” khi thấy đối phương gặp khó khăn. Nó dẫn đến “sự buồn giận, nóng nảy, giận dữ, kêu la, mắng nhiếc” (Ê-phê-sô 4:31).

4. Nó Có Được Kiểm Soát Và Có Kỷ Luật Không?

• Phẫn nộ chính đáng: Có thể được bày tỏ cách mạnh mẽ nhưng vẫn trong sự kiểm soát của Đức Thánh Linh. Nó có chừng mực, có mục tiêu rõ ràng, và dừng lại đúng lúc.
• Cơn giận tội lỗi: Dẫn đến mất kiểm soát (tức thymos), nói năng và hành động thiếu suy nghĩ, phá vỡ mối quan hệ. “Người nóng giận gây ra điều tranh cạnh; nhưng người chậm giận dàn xếp sự đánh lộn” (Châm ngôn 15:18).

5. Nó Có Thúc Đẩy Hành Động Công Bình Và Xây Dựng Không?

• Phẫn nộ chính đáng: Thúc đẩy chúng ta hành động để sửa chữa sai trái, bảo vệ người yếu đuối, đứng về lẽ phải, và đem lại sự hòa giải theo tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời.
• Cơn giận tội lỗi: Chỉ phá hoại. Nó gây thương tổn, chia rẽ, và để lại hậu quả tiêu cực. “Vì anh em nóng giận, chớ phạm tội; đừng căm giận cho đến khi mặt trời lặn” (Ê-phê-sô 4:26).

6. Nó Có Phù Hợp Với Bản Chất Của Đấng Christ Trong Tôi Không?

• Phẫn nộ chính đáng: Phản ánh tính cách của Đấng Christ, Đấng ghét tội nhưng yêu tội nhân. Nó có thể khiến ta bị hiểu lầm, nhưng lương tâm được bình an trước mặt Chúa.
• Cơn giận tội lỗi: Xuất phát từ “tánh xác thịt” (Ga-la-ti 5:19-21), trái với trái của Thánh Linh là “nhịn nhục” và “tiết độ”.

Làm thế nào để áp dụng những nguyên tắc trên vào cuộc sống?

1. Thực Hành Sự Tỉnh Thức Và Tự Xét (Examination): Khi cơn giận trỗi dậy, hãy dừng lại ngay. Đừng hành động theo cảm xúc. Hãy tự hỏi: “Tại sao mình thực sự giận? Điều gì trong tôi bị đe dọa? Có phải danh Chúa bị xúc phạm, hay chỉ là cái tôi của tôi bị tổn thương?” Hãy cầu nguyện ngay lập tức: “Lạy Chúa, xin cho con thấy rõ lòng con trong giây phút này.”

2. Lấy Lời Chúa Làm Tiêu Chuẩn: So sánh tình huống của bạn với Lời Chúa. Sự bất công bạn thấy có vi phạm một nguyên tắc rõ ràng nào trong Kinh Thánh không? Hay nó chỉ trái với sở thích, văn hóa, hoặc quan điểm cá nhân của bạn?

3. Học Theo Sự Chậm Giận (Slow to Anger): “Vậy, hỡi anh em rất yêu dấu của tôi, mọi người phải mau nghe mà chậm nói, chậm giận” (Gia-cơ 1:19). Hãy tập “đếm đến mười” trong tinh thần. Sự chậm trễ cho Đức Thánh Linh không gian để hành động và cho chúng ta sự khôn ngoan.

4. Chuyển Hóa Năng Lượng Của Cơn Giận: Nếu xác định đó là phẫn nộ chính đáng, hãy tìm cách biểu đạt nó một cách xây dựng. Thay vì la hét, hãy trình bày quan điểm cách bình tĩnh, rõ ràng với thái độ tôn trọng (Phi-líp 2:3). Thay vì trả thù, hãy tìm cách sửa chữa sai lầm hoặc bảo vệ người yếu thế. Hãy nhớ mục tiêu là “được lợi cho anh em” (1 Cô-rinh-tô 10:33).

5. Giao Phó Sự Phán Xét Cho Chúa: Phần lớn cơn giận của chúng ta sẽ không đạt đến mức “phẫn nộ chính đáng”. Khi cảm thấy bị đối xử bất công, hãy nhớ: “Hỡi kẻ rất yêu dấu của tôi ơi, chính mình chớ trả thù ai, nhưng hãy nhường cho cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời; vì có chép lời Chúa phán rằng: Sự trả thù thuộc về ta, ta sẽ báo ứng” (Rô-ma 12:19). Sự tin cậy nơi sự công bình tối cao của Đức Chúa Trời giúp chúng ta buông bỏ cơn giận thuộc về mình.

6. Nuôi Dưỡng Tấm Lòng Mềm Mại: Một tấm lòng được Thánh Linh làm cho mềm mại sẽ ít bị kích động bởi những tổn thương cá nhân và nhạy bén hơn với những tội lỗi thực sự. Hãy cầu xin Chúa ban cho bạn một tấm lòng giống Ngài.

Sự giận dữ, như mọi khía cạnh khác của đời sống con người, cần được Chúa Cứu Thế cứu chuộc và đặt dưới sự tể trị của Ngài. Biết chắc cơn giận của mình có chính đáng hay không không phải là việc dễ dàng, đòi hỏi sự thành thật tuyệt đối với lòng mình và sự nhạy bén thuộc linh được rèn giũa bởi Lời Chúa. Cuối cùng, ngay cả khi chúng ta có lý do chính đáng để phẫn nộ, thì phương cách và tinh thần khi bày tỏ nó vẫn phải được điều khiển bởi đại mạng lệnh: “Hãy yêu kẻ lân cận như mình” (Mác 12:31) và “hãy yêu kẻ thù nghịch” (Ma-thi-ơ 5:44). Sự phẫn nộ thánh khiết nhất cũng phải chịu khuất phục dưới chân Thập tự giá, nơi cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi chúng ta đã được đổ trọn trên Chúa Giê-xu, để qua Ngài, chúng ta không chỉ được tha thứ, mà còn được ban cho quyền năng để sống một đời sống mới – một đời sống biết ghét điều dữ, mến điều lành, và trên hết, yêu thương như Chúa đã yêu.

“Mọi sự nói làm, hãy làm vì danh Chúa Jêsus, và nhờ Ngài mà tạ ơn Đức Chúa Trời, là Cha.” (Cô-lô-se 3:17).