Unam Sanctum là gì?

Trong hành trình tìm hiểu lịch sử Hội Thánh và thần học Cơ Đốc, chúng ta không thể bỏ qua những văn kiện gây tranh cãi và có ảnh hưởng sâu rộng. Một trong số đó là tông hiến Unam Sanctam (có nghĩa là "Duy Nhất Thánh") được ban hành bởi Giáo hoàng Boniface VIII vào ngày 18 tháng 11 năm 1302. Từ quan điểm của Thần học Tin Lành, dựa trên nền tảng Kinh Thánh duy nhất (Sola Scriptura), việc nghiên cứu văn kiện này không chỉ là tìm hiểu lịch sử, mà còn là cơ hội để khẳng định lại những chân lý nền tảng về Hội Thánh của Đấng Christ, về quyền tể trị duy nhất của Ngài, và về chức vụ của mọi tín hữu.

Tông hiến Unam Sanctam ra đời trong bối cảnh căng thẳng quyền lực giữa ngai vị Giáo hoàng (đại diện bởi Boniface VIII) và quyền lực thế tục (đại diện bởi Vua Philip IV của Pháp). Cuộc xung đột này xoay quanh quyền đánh thuế giáo sĩ và quyền tối thượng trong lĩnh vực tâm linh lẫn chính trị.

Nội dung chính của Unam Sanctam có thể tóm tắt qua một số luận điểm then chốt, dựa trên biểu tượng "hai thanh gươm" (Luke 22:38):

1. Tính Duy Nhất của Hội Thánh: Văn kiện mở đầu bằng tuyên bố: "Chúng ta buộc phải tin và giữ rằng chỉ có một Hội Thánh Thánh, Công giáo và Tông truyền." Điều này, tự nó, phù hợp với lời dạy của Kinh Thánh về tính duy nhất của thân thể Đấng Christ (Ê-phê-sô 4:4).

2. Biểu Tượng Hai Thanh Gươm: Dựa trên câu chuyện trong Lu-ca 22:38, Boniface VIII diễn giải hai thanh gươm đại diện cho hai loại quyền lực: quyền lực tâm linh (gươm thiêng liêng) và quyền lực thế tục (gươm vật chất). Ông lập luận rằng cả hai thanh gươm đều thuộc về Hội Thánh.

3. Quyền Tối Thượng của Quyền Lực Tâm Linh: Đây là điểm then chốt nhất. Unam Sanctam tuyên bố quyền lực tâm linh (của Giáo hoàng và giáo hội) cao trọng hơn và có thẩm quyền thiết lập cũng như phán xét quyền lực thế tục. Quyền lực thế tục chỉ được sử dụng dưới sự cho phép và chỉ dẫn của quyền lực tâm linh.

4. Sự Cần Thiết Thuộc Về Giáo Hội La Mã Để Được Cứu Rỗi: Kết luận gây tranh cãi nhất của văn kiện được tuyên bố: "Hơn nữa, chúng ta tuyên bố, khẳng định, quyết định và công bố rằng để được cứu rỗi, mọi người hoàn toàn cần phải thuộc dưới quyền của Đức Giáo hoàng tại Rô-ma." (Porro subesse Romano Pontifici omni humanae creaturae declaramus, dicimus, definimus et pronuntiamus omnino esse de necessitate salutis.).

Phong trào Cải Chánh Thế Kỷ 16, dưới ánh sáng của Kinh Thánh, đã đưa ra sự điều chỉnh thần học mạnh mẽ đối với các luận điểm của Unam Sanctam. Chúng ta sẽ cùng nhau xem xét dưới lăng kính Kinh Thánh.

1. Về Quyền Tể Trị Duy Nhất và Thầm Quyền Tối Cao:

Kinh Thánh tuyên bố rõ ràng về quyền tể trị duy nhất của Đức Chúa Giê-xu Christ. Sứ đồ Phi-e-rơ tuyên xưng trước các nhà lãnh đạo Do Thái: "Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu" (Công vụ 4:12). Sứ đồ Phao-lô cũng viết: "Vả, ấy chính Ngài là đầu của thân thể, tức là Hội thánh" (Cô-lô-se 1:18). Danh Hi-lạp cho "đầu" ở đây là κϵφαλή (kephalē), mang ý nghĩa nguồn gốc, người lãnh đạo tối cao.

Chính Chúa Giê-xu tuyên bố: "Hết cả quyền phép ở trên trời và dưới đất đã giao cho ta" (Ma-thi-ơ 28:18). Khải huyền mô tả Ngài là "Vua của các vua, Chúa của các chúa" (Khải huyền 19:16). Do đó, mọi thẩm quyền, dù tâm linh hay thế tục, đều phải phục dưới chân Ngài. Không một con người hay tổ chức nào có thể đứng vào vị trí trung gian duy nhất hay nắm giữ thẩm quyền tối thượng đó.

2. Về Sự Cứu Rỗi và "Ngoài Giáo Hội Không Có Ơn Cứu Rỗi":

Luận điểm trung tâm của Tin Lành là Sola Fide (Chỉ Bởi Đức Tin) và Solus Christus (Chỉ Bởi Đấng Christ). Sự cứu rỗi là ân điển của Đức Chúa Trời, nhận được bởi đức tin nơi công lao cứu chuộc hoàn toàn và đầy đủ của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá.

"Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình" (Ê-phê-sô 2:8-9).

"Vì chưng có một Đức Chúa Trời và một Đấng Trung bảo giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người" (1 Ti-mô-thê 2:5). Từ Hi-lạp μϵσίτης (mesitēs) - Đấng Trung Bảo - chỉ về Chúa Giê-xu, nhấn mạnh Ngài là Đấng Trung Gian duy nhất, không thể thay thế.

Do đó, điều kiện để được cứu rỗi không phải là sự thuộc về một tổ chức giáo hội hữu hình nào, mà là sự thuộc về Đấng Christ bằng đức tin cá nhân. "Hễ ai tin Con thì được sự sống đời đời; nhưng ai chẳng chịu tin Con thì chẳng thấy sự sống đâu, nhưng cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời vẫn ở trên người đó" (Giăng 3:36).

3. Về Hội Thánh Hữu Hình và Vô Hình:

Thần học Tin Lành phân biệt giữa Hội Thánh hữu hình (tổ chức, giáo hội địa phương với những con người cụ thể, có thể có lẫn lộn) và Hội Thánh vô hình (thân thể thuộc linh của Đấng Christ, bao gồm mọi tín hữu thật của mọi thời đại, mọi nơi).

Hội Thánh thật mà Kinh Thánh nói đến là thân thể của Đấng Christ, được xây dựng trên nền tảng của các Sứ Đồ và Tiên Tri, chính Đức Chúa Jêsus Christ là đá góc nhà (Ê-phê-sô 2:20). Chúa Giê-xu phán: "Ta sẽ lập Hội thánh ta trên đá nầy, các cửa âm phủ chẳng thắng được hội đó" (Ma-thi-ơ 16:18). "Hòn đá" ở đây, trong ngữ cảnh, chính là lời tuyên xưng của Phi-e-rơ: "Ngài là Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời hằng sống" (câu 16), tức là chính Chúa Giê-xu.

Vì vậy, Hội Thánh thật không đồng nhất với một thể chế trung ương hay một địa điểm địa lý, mà là sự hiệp một trong Thánh Linh của mọi người đã được tái sinh (1 Cô-rinh-tô 12:13).

4. Về Chức Tế Lễ Của Mọi Tín Đồ:

Một trong năm tín lý nền tảng của Cải Chánh là Sacerdotium Universale (Chức Tế Lễ Của Mọi Tín Đồ). Kinh Thánh dạy: "Anh em là dòng giống được lựa chọn, là chức thầy tế lễ nhà vua, là dân thánh, là dân thuộc về Đức Chúa Trời" (1 Phi-e-rơ 2:9). Mọi tín hữu đều có thể đến trực tiếp với Đức Chúa Trời qua Đấng Trung Bảo Giê-xu Christ (Hê-bơ-rơ 4:16), không cần một tầng lớp tư tế trung gian đặc biệt. Điều này trực tiếp đối lập với mô hình phân cấp quyền lực tâm linh mà Unam Sanctam củng cố.

Việc nghiên cứu Unam Sanctam không chỉ là bài học lịch sử, mà còn đem lại những cảnh báo và hướng dẫn quý báu cho đức tin cá nhân và đời sống Hội Thánh hôm nay.

1. Giữ Vững Trọng Tâm Là Đấng Christ:

Trong một thế giới đầy những tiếng nói đòi quyền lực, uy tín và sự vâng phục, chúng ta phải luôn đặt Chúa Giê-xu Christ làm trung tâm duy nhất của đức tin và sự thờ phượng. Mọi lời dạy dỗ, mọi cơ cấu tổ chức phải luôn qui phục Lời Ngài và tôn vinh Ngài. Hãy tự hỏi: Điều này có đưa tôi đến gần Chúa Giê-xu hơn không, hay đặt một người/điều gì khác vào vị trí trung gian?

2. Trân Quyền Trực Tiếp Tiếp Cận Ân Điển Chúa:

Là những thầy tế lễ nhà vua, chúng ta được mời gọi đến gần Chúa cách dạn dĩ (Hê-bơ-rơ 10:19-22). Hãy sống trong sự tự do đó qua sự cầu nguyện cá nhân thường xuyên, đọc và nghiên cứu Kinh Thánh cách trực tiếp, và tìm kiếm sự dẫn dắt của Thánh Linh. Đừng ỷ lại hay trao phó trách nhiệm thuộc linh của mình cho bất kỳ ai.

3. Xây Dựng Hội Thánh Trên Nền Tảng Lời Chúa:

Hội thánh địa phương cần được xây dựng trên thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh (Sola Scriptura), chứ không phải trên truyền thống của loài người hay quyền lực tập trung. Mục đích của Hội thánh là rao giảng Phúc Âm, môn đồ hóa, và giúp đỡ nhau lớn lên trong ân điển, chứ không phải là tích lũy quyền lực chính trị hay thế tục.

4. Sống Với Thế Giới Quan Kinh Thánh Về Hai Vương Quốc:

Thần học Tin Lành (đặc biệt là của Martin Luther) dạy về "Hai Vương Quốc": Vương Quốc Thuộc Linh (của ân điển, được cai trị bởi Lời Chúa và Thánh Linh) và Vương Quốc Thế Tục (của luật pháp, được cai trị bởi chính quyền do Chúa lập nên - Rô-ma 13:1). Cả hai đều ở dưới quyền tể trị tối cao của Đức Chúa Trời, nhưng chúng hoạt động trong những lĩnh vực và bằng những phương cách khác nhau. Tín đồ có bổn phận trong cả hai vương quốc: vâng phục Chúa trong đời sống thuộc linh và vâng phục nhà cầm quyền trong đời sống dân sự (trừ khi điều đó buộc họ phải phạm tội cùng Chúa - Công vụ 5:29). Sự phân biệt lành mạnh này giúp chúng ta tránh được sự lạm quyền của tôn giáo đối với nhà nước và ngược lại.

Unam Sanctam đại diện cho đỉnh cao của tham vọng quyền lực chính trị-tôn giáo tập trung trong lịch sử Giáo hội Trung Cổ. Từ góc nhìn của Kinh Thánh, nó đã đi chệch khỏi những chân lý nền tảng về quyền tể trị duy nhất của Đấng Christ, về sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin, và về chức vụ của mọi tín hữu.

Là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta được kêu gọi quay về với mô hình đơn giản và quyền năng của Tân Ước: một Hội Thánh mà Đấng Christ là đầu duy nhất, Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao, và mọi thành viên đều là thầy tế lễ, được kêu gọi rao giảng Phúc Âm và yêu thương phục vụ. Hãy gìn giữ sự tự do thuộc linh quý báu mà chính Chúa Giê-xu đã đổ huyết ra để mua chuộc cho chúng ta, và đừng để mình bị "cầm buộc dưới ách tôi mọi" (Ga-la-ti 5:1) của bất kỳ hệ thống hay con người nào tìm cách thay thế vị trí độc tôn của Ngài.

Cuối cùng, lời tuyên xưng của chúng ta vẫn là: "Chỉ một mình Ngài (Đấng Christ) là Đá, chẳng có đá nào khác!" (1 Cô-rinh-tô 3:11). Mọi sự khác, dù là truyền thống, tổ chức, hay thẩm quyền con người, đều phải được xây dựng trên nền tảng này và luôn qui phục nền tảng này.