Ý nghĩa của Ô-phia trong Kinh Thánh là gì?

Trong hành trình tìm hiểu Lời Chúa, chúng ta thường bắt gặp những thuật ngữ mang ý nghĩa sâu sắc, vượt trên bản dịch thông thường. Một trong những từ ngữ quan trọng đó là "Ô-phia" (σοφία - sophia), thường được dịch là "sự khôn ngoan". Tuy nhiên, ý nghĩa thần học của sophia trong Kinh Thánh, đặc biệt là trong Tân Ước, vừa phong phú, vừa mầu nhiệm, và có liên hệ mật thiết đến chính Chúa Giê-xu Christ. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá ý nghĩa đa chiều của Ô-phia qua lăng kính Kinh Thánh, từ ngữ nguyên Hy Lạp và Hê-bơ-rơ, cùng với ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Trong tiếng Hy Lạp, σοφία (sophia) không đơn thuần là sự thông minh, hiểu biết hay kỹ năng xử thế. Từ này hàm chứa ý nghĩa về sự hiểu biết thực tiễn và đạo đức sâu sắc, khả năng áp dụng kiến thức một cách đúng đắn và thiêng liêng. Trong tiếng Hê-bơ-rơ Cựu Ước, từ tương đương là חָכְמָה (ḥokmâ), cũng mang ý nghĩa tương tự, thường xuất hiện trong các sách giáo huấn như Châm Ngôn, Truyền Đạo và Gióp.

Cựu Ước đã đặt nền tảng vững chắc cho khái niệm này. Sách Châm Ngôn mô tả sự khôn ngoan như một nhân cách sống động, kêu gọi con người:
“Sự khôn ngoan hô lên ngoài đường, cất tiếng dội nơi phố chợ.” (Châm Ngôn 1:20). Đỉnh cao của sự mặc khải về khôn ngoan được tìm thấy trong Châm Ngôn 8, nơi Sự Khôn Ngoan (ḥokmâ) tự xưng mình hiện hữu trước muôn đời, cùng tham dự vào công cuộc sáng tạo của Đức Chúa Trời (Châm Ngôn 8:22-31). Điều này chuẩn bị cho sự hiểu biết đầy đủ hơn trong Tân Ước.

Tân Ước nâng tầm khái niệm sophia lên một mức độ mặc khải hoàn toàn mới. Sứ đồ Phao-lô, đặc biệt, trình bày Chúa Giê-xu Christ chính là hiện thân, là sự biểu hiện trọn vẹn của sự khôn ngoan Đức Chúa Trời.

1. Đấng Christ Là Quyền Năng Và Sự Khôn Ngoan Của Đức Chúa Trời:
Trong thơ I Cô-rinh-tô, Phao-lô đối chiếu sự khôn ngoan của thế gian với sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời. Ông tuyên bố:
“Nhưng về phần chúng ta, là kẻ được cứu chuộc, thì giảng Đấng Christ bị đóng đinh trên cây thập tự, là sự người Giu-đa lấy làm gương xấu, dân ngoại cho là điên dại; song le, về những người được gọi, bất luận người Giu-đa hay người Gờ-réc, thì Đấng Christ là quyền năng của Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời.” (I Cô-rinh-tô 1:23-24). Tại đây, sophia không còn là một nguyên tắc trừu tượng, mà là một Ngôi Vị – Chúa Giê-xu. Sự khôn ngoan tối thượng của Đức Chúa Trời được bày tỏ qua chính sự “điên dại” của thập tự giá – một nghịch lý vĩ đại đảo lộn mọi tiêu chuẩn của thế gian.

2. Đấng Christ, Là Hiện Thân Của Mọi Kho Tàng Khôn Ngoan Và Tri Thức:
Trong thơ Cô-lô-se, Phao-lô càng làm sáng tỏ thần tính và vai trò của Christ liên quan đến sophia:
“Vì chưng trong Ngài (Đấng Christ) có mọi sự dư dật của bổn tánh Đức Chúa Trời ở như trong thân vậy… trong Ngài đã chứa sẵn mọi sự khôn ngoan (σοφία) thông sáng.” (Cô-lô-se 2:9, 3). Hơn nữa, Phao-lô nói rằng mục đích của chức vụ ông là rao giảng “sự mầu nhiệm đã giấu kín từ đời trước và qua các đời, nhưng hiện nay đã tỏ ra… ấy là Đấng Christ, trong Ngài có cất giấu mọi sự khôn ngoan (σοφία) thông sáng của Đức Chúa Trời.” (Cô-lô-se 1:26, 2:2-3). Đấng Christ chính là kho tàng, là nguồn cội và là sự thể hiện trọn vẹn của sự khôn ngoan thần thượng.

Kinh Thánh phân biệt rõ ràng giữa các nguồn khôn ngoan. Gia-cơ mô tả ba loại khôn ngoan:
“Sự khôn ngoan đó không phải từ trên mà xuống đâu; trái lại, nó thuộc về đất, về xác thịt và về ma quỷ. Vì ở đâu có những điều ghen tương tranh cạnh, thì ở đó có sự lộn lạo và đủ mọi thứ ác. Nhưng sự khôn ngoan từ trên mà xuống thì trước hết là thanh sạch, sau lại hòa thuận, tiết độ, nhu mì, đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành, không có sự hai lòng và giả hình.” (Gia-cơ 3:15-17).

• Sự khôn ngoan thế gian (σοφία τοῦ κόσμου): Là sự khôn khéo, mưu lược nhằm đạt được mục đích cá nhân, thường dựa trên kiêu ngạo, cạnh tranh và sợ hãi (I Cô-rinh-tô 1:20-21; 3:19).
• Sự khôn ngoan của ma quỷ: Là sự xảo quyệt, lừa dối, dùng sự hiểu biết để phá hoại và chống nghịch lại chân lý (Sáng Thế Ký 3:1; II Cô-rinh-tô 11:3).
• Sự khôn ngoan từ trên (ἄνωθεν σοφία): Là món quà đến từ Đức Chúa Trời (Gia-cơ 1:5), được bày tỏ trọn vẹn nơi Đấng Christ, và được ban cho tín đồ qua Đức Thánh Linh. Loại khôn ngoan này mang đặc tính thuộc linh: thanh sạch, hòa thuận, nhu mì, đầy lòng thương xót.

Sau khi Chúa Giê-xu, là Sự Khôn Ngoan nhập thể, thăng thiên, Ngài sai Đức Thánh Linh đến. Một trong những chức vụ của Thánh Linh là dạy dỗ và nhắc nhở chúng ta mọi điều (Giăng 14:26), tức là đưa chúng ta vào mọi lẽ thật, là chính Đấng Christ (Giăng 16:13-14). Sứ đồ Phao-lô cầu xin cho tín đồ Ê-phê-sô được “thần trí của sự khôn ngoan (πνεῦμα σοφίας) và sự tỏ ra” để biết Ngài (Ê-phê-sô 1:17). Điều này cho thấy việc nhận biết Đấng Christ cách sâu nhiệm – tức là kinh nghiệm sophia của Đức Chúa Trời – là một công tác siêu nhiên của Đức Thánh Linh.

Ân tứ thuộc linh “lời khôn ngoan (λόγος σοφίας)” (I Cô-rinh-tô 12:8) cũng là sự ban cho đặc biệt của Thánh Linh để gây dựng Hội Thánh, cho phép tín đồ áp dụng lẽ thật của Đấng Christ một cách đúng lúc và hiệu quả vào những tình huống cụ thể.

Hiểu biết về Ô-phia trong Kinh Thánh không chỉ là kiến thức thần học, mà phải dẫn đến sự biến đổi trong đời sống.

1. Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Từ Nguồn Duy Nhất:
Thay vì dựa vào sự khôn khéo của đời này, chúng ta được kêu gọi tìm kiếm sự khôn ngoan đến từ trên. Lời hứa trong Gia-cơ 1:5 là nền tảng:
“Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” Sự cầu xin này phải đi kèm với đức tin (Gia-cơ 1:6) và sự sẵn lòng vâng phục Lời Chúa.

2. Lấy Đấng Christ Làm Trung Tâm Của Mọi Hiểu Biết:
Mọi sự khôn ngoan thực thụ đều quy về Đấng Christ. Việc học Kinh Thánh, suy ngẫm và cầu nguyện phải nhằm mục đích “được biết Ngài” (Phi-líp 3:10) cách thân mật hơn. Khi đối diện với nan đề, câu hỏi đầu tiên không phải là “Tôi nên làm gì theo sự hiểu biết của tôi?” mà là “Đấng Christ, là Sự Khôn Ngoan của Đức Chúa Trời, đang phán gì với tôi trong Lời Ngài?”

3. Để Đặc Tính Của Sự Khôn Ngoan Từ Trên Điều Khiển Đời Sống:
Theo Gia-cơ 3:17, chúng ta có thể tự kiểm tra: Các quyết định và cách cư xử của tôi có đang mang tính “thanh sạch” (trong sạch về động cơ), “hòa thuận” (tạo hòa khí, không gây chia rẽ), “nhu mì” (mềm mại, dễ dạy), “đầy dẫy lòng thương xót” (nhân ái, tha thứ) và “không có sự hai lòng và giả hình” (chân thật, nhất quán) không? Nếu không, đó có thể là dấu hiệu của sự khôn ngoan thuộc về đất hoặc ma quỷ.

4. Vận Hành Trong Ân Tứ Và Bông Trái Của Thánh Linh:
Chúng ta cần nhạy bén với sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh, Đấng ban cho “thần trí của sự khôn ngoan”. Đồng thời, sống đời sống đầy dẫy Thánh Linh sẽ sản sinh bông trái Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23), chính là những biểu hiện cụ thể của sự khôn ngoan từ trên trong tính cách và hành vi.

Khái niệm Ô-phia (σοφία) trong Kinh Thánh mở ra cho chúng ta một chân trời mặc khải tuyệt vời. Nó không dừng lại ở một đức tính hay nguyên tắc đạo đức, mà dẫn dắt chúng ta đến với chính Con Đức Chúa Trời, là Chúa Giê-xu Christ – Đấng mà mọi sự khôn ngoan và tri thức của Đức Chúa Trời đều được cất giấu. Sự khôn ngoan thật là một món quà từ trên, được ban bởi ân điển, bày tỏ qua Thập tự giá, và được khải thị trong lòng chúng ta bởi Đức Thánh Linh.

Ước mong mỗi chúng ta, thay vì chạy theo sự khôn ngoan phù vân của thế gian, ngày càng kinh nghiệm sâu nhiệm hơn về Đấng Christ, là Sự Khôn Ngoan của Đức Chúa Trời. Hãy sống một đời tìm cầu, vâng phục và phản chiếu sự khôn ngoan từ trên ấy, để qua đời sống chúng ta, người khác có thể thấy được vẻ đẹp và sự khôn ngoan của Đấng Cứu Thế.