Ai đã viết sách Gióp? Tác giả của sách Gióp là ai?

Sách Gióp đứng trong Kinh Thánh Cựu Ước như một kiệt tác văn chương và thần học độc đáo, đặt ra những câu hỏi sâu sắc về sự công bình, sự đau khổ và chủ quyền của Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, một trong những bí ẩn lớn nhất bao quanh cuốn sách này chính là danh tính của người đã ghi chép lại câu chuyện đầy kịch tính này. Không giống như nhiều sách khác trong Kinh Thánh có ghi rõ tác giả (như Ê-sai, Giê-rê-mi, Phao-lô), sách Gióp hoàn toàn im lặng về vấn đề này. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát các quan điểm truyền thống, bằng chứng nội tại từ văn bản, và ý nghĩa thần học của sự ẩn danh này, với mục đích không chỉ tìm hiểu về con người đằng sau ngòi bút, mà quan trọng hơn là thấu hiểu thông điệp vĩnh cửu mà Đức Thánh Linh muốn truyền đạt qua tác phẩm bất hủ này.

Trong suốt lịch sử giải kinh, cả trong truyền thống Do Thái lẫn Cơ Đốc giáo, đã có nhiều giả thuyết được đưa ra về tác giả của sách Gióp. Mỗi quan điểm đều có những lập luận và bằng chứng riêng, phản ánh sự phong phú trong cách tiếp cận văn bản thánh.

1. Quan Điểm Môi-se là Tác Giả: Đây là quan điểm được ủng hộ rộng rãi bởi nhiều nhà giải kinh lịch sử, bao gồm các giáo phụ như Philo và Hội đồng Giáo phụ tại Trent. Họ đưa ra một số lập luận chính:

• Bối Cảnh Đồng Vắng: Môi-se, khi dẫn dắt dân Y-sơ-ra-ên trong đồng vắng, có đủ thời gian và sự cô tịch để suy ngẫm và viết về những vấn đề thâm sâu như bản chất của sự đau khổ. Sự tương đồng về đề tài với một số Thi thiên (ví dụ, so sánh Gióp 7:17-18 với Thi thiên 8:4) cũng được viện dẫn.
• Kiến Thức về Ai Cập: Một số chi tiết trong sách Gióp cho thấy kiến thức về vùng Cận Đông cổ đại rộng lớn hơn là chỉ riêng dân Y-sơ-ra-ên, điều mà một người được nuôi dạy trong cung điện Pha-ra-ôn như Môi-se có thể có.
• Truyền Thống Dân Gian: Có thể Môi-se đã thu thập, biên tập và truyền thần cảm từ một câu chuyện truyền khẩu cổ xưa về một nhân vật tên Gióp, biến nó thành một tác phẩm thần học có cấu trúc chặt chẽ.

2. Quan Điểm Sa-lô-môn là Tác Giả: Một số học giả cho rằng Sa-lô-môn, với sự khôn ngoan tuyệt vời được ban cho, là tác giả phù hợp. Sách Gióp thuộc thể loại văn chương khôn ngoan, cùng với Châm Ngôn và Truyền Đạo – những sách được truyền thống gán cho Sa-lô-môn. Ngôn ngữ giàu hình ảnh, cách lập luận triết lý và việc khám phá ý nghĩa cuộc sống (như trong Gióp 28: "Sự khôn ngoan ở đâu mà tìm?") có nhiều điểm cộng hưởng với tác phẩm của Sa-lô-môn.

3. Quan Điểm Ê-li-hu hoặc Chính Gióp là Tác Giả: Một số ít ý kiến đề xuất rằng Ê-li-hu, người bạn trẻ tuổi xuất hiện ở phần cuối các cuộc tranh luận (Gióp 32-37), hoặc chính Gióp sau khi được Chúa phục hồi, là người đã ghi lại câu chuyện. Tuy nhiên, quan điểm này ít được ủng hộ vì tính khách quan của phần mở đầu và kết thúc (Gióp 1-2, 42:7-17), dường như được kể từ góc nhìn của một người ngoài cuộc toàn tri.

4. Quan Điểm Tác Giả Vô Danh – Người Y-sơ-ra-ên Thời Cổ: Nhiều học giả hiện đại nghiêng về quan điểm rằng sách Gióp được viết bởi một bậc trí giả vô danh của Y-sơ-ra-ên, có thể vào thời các vua (khoảng thế kỷ 8-6 TCN). Tác giả này đã sử dụng một cốt truyện dân gian cổ (nhân vật Gióp có thể sống vào thời các Tổ phụ, trước cả Môi-se, dựa trên cách tính tuổi thọ và phong tục được mô tả) để xây dựng nên một vở kịch thơ đầy kịch tính nhằm đối diện với các vấn đề thần học cấp bách của thời đại mình.

Để tiến gần hơn đến câu trả lời, chúng ta cần lắng nghe chính văn bản. Sách Gióp chứa đựng những manh mối quan trọng về nguồn gốc của nó thông qua ngôn ngữ, phong cách và nội dung.

1. Ngôn Ngữ và Từ Vựng Độc Đáo: Sách Gióp được viết bằng tiếng Hê-bơ-rơ cổ, nhưng chứa một lượng lớn từ vựng hapax legomena (từ chỉ xuất hiện một lần trong toàn bộ Kinh Thánh Hê-bơ-rơ) và nhiều từ gốc A-rập, A-ram. Điều này gợi ý về một bối cảnh địa lý và văn hóa xa xôi, có thể là vùng Ê-đôm hoặc A-ra-bi, phù hợp với bối cảnh của nhân vật Gióp (ông được mô tả là "người lớn hơn hết trong cả dân Đông phương" - Gióp 1:3). Từ "Satán" (הַשָּׂטָ֖ן - haśśāṭān) trong Gióp 1-2 mang nghĩa là "kẻ cáo buộc" hoặc "kẻ thù", chứ không phải là tên riêng, phản ánh một khái niệm thần học giai đoạn rất sớm.

2. Cấu Trúc Văn Chương Tinh Tế: Sách là một sự pha trộn độc đáo giữa văn xuôi (phần mở đầu và kết thúc) và thi ca (phần tranh luận trung tâm). Cấu trúc đối xứng, thơ song song, và nghệ thuật tu từ bậc thầy cho thấy tác giả là một nghệ sĩ ngôn từ xuất chúng, có học thức cao, am hiểu sâu sắc cả truyền thống tôn giáo lẫn văn hóa của vùng Cận Đông cổ đại.

3. Bối Cảnh Tôn Giáo "Tiền-Luật Pháp": Trong toàn bộ sách, không hề có đề cập đến giao ước Áp-ra-ham, luật pháp Môi-se, đền thờ, hay các nghi thức tế lễ của Y-sơ-ra-ên. Thay vào đó, chúng ta thấy một tôn giáo mang tính cá nhân và phổ quát: Gióp dâng tế lễ với tư cách là trưởng gia đình (Gióp 1:5), và các khái niệm về tội lỗi, sự công bình, sự sáng tạo và sự phán xét đều được thảo luận ở tầm mức chung cho nhân loại. Điều này củng cố cho giả thuyết câu chuyện được đặt trong bối cảnh thời các Tổ phụ, dù bản văn cuối cùng có thể được ghi chép sau này.

4. Mấu Chốt Của Sự Mặc Khải: Dù tác giả là ai, chính Đức Chúa Trời đã hà hơi và soi dẫn để câu chuyện và những lời đối thoại này được bảo tồn một cách trung thực và đưa vào mạch mặc khải tiệm tiến của Ngài. Sự im lặng về danh tính tác giả có thể là một sự sắp đặt có chủ ý, để độc giả tập trung hoàn toàn vào thông điệp, chứ không phải vào người truyền đạt.

Việc không xác định rõ tác giả không phải là một thiếu sót, mà có thể chính là một phần trong kế hoạch mặc khải của Đức Chúa Trời. Nó mang lại những ý nghĩa thần học sâu sắc:

1. Tính Phổ Quát Của Câu Chuyện: Gióp không phải là một người Y-sơ-ra-ên; ông là "người ở xứ Út" (Gióp 1:1). Việc câu chuyện về một người ngoại bang được đưa vào Kinh điển Y-sơ-ra-ên, và do một tác giả vô danh (có thể là người Y-sơ-ra-ên) ghi lại, đã phá vỡ mọi rào cản dân tộc. Nó khẳng định rằng Đức Chúa Trời là Chúa của toàn cõi sáng tạo, quan tâm đến mọi người công bình, và vấn đề đau khổ là vấn đề của toàn nhân loại, không riêng một dân tộc nào. Như Phao-lô sau này tuyên bố: "Thật vậy, trước mặt Đức Chúa Trời chẳng có sự tây vị ai" (Rô-ma 2:11).

2. Sự Tập Trung Vào Nội Dung Mặc Khải: Sự ẩn danh buộc chúng ta phải chú ý vào điều được nói, hơn là ai nói điều đó. Ánh sáng phải chiếu vào Gióp, vào những lời tranh luận của các bạn ông, và trên hết là vào tiếng nói uy nghiêm của Đấng Tạo Hóa từ trong cơn gió lốc (Gióp 38-41). Thông điệp trung tâm là Đức Chúa Trời đáng được tôn thờ vì chính Ngài là ai, chứ không chỉ vì những phước hạnh Ngài ban. Gióp cuối cùng đã nhận ra điều này: "Tôi lấy làm gớm ghê tôi, và ăn năn trong tro bụi." (Gióp 42:6).

3. Sự Xác Nhận Của Các Trước Giả Tân Ước: Dù không biết rõ tác giả loài người là ai, chính Đức Thánh Linh đã xác nhận giá trị và tính chất được hà hơi của sách Gióp. Sứ đồ Phao-lô trích dẫn từ Gióp 5:13 trong I Cô-rinh-tô 3:19. Đặc biệt, Gia-cơ đã viết: "Hãy xem kỳ công của sự nhịn nhục, và sự Chúa làm cho sau rốt, vì Chúa đầy lòng thương xót và nhân từ" (Gia-cơ 5:11). Ở đây, "kỳ công" (τὸ τέλος - to telos) đó chính là Gióp. Sự công nhận này từ Tân Ước đặt dấu ấn thần thượng lên toàn bộ tác phẩm.

Việc nghiên cứu về tác giả sách Gióp không chỉ là một thú vui tri thức, mà phải dẫn chúng ta đến sự thay đổi trong nhận thức và đời sống đức tin.

1. Nuôi Dưỡng Đức Tin Trong Sự Bí Ẩn: Chúng ta thường khao khát những lời giải thích rõ ràng, dễ hiểu cho mọi nỗi đau. Sách Gióp dạy chúng ta rằng có những chiều kích thuộc linh trong sự đau khổ vượt quá tầm hiểu biết hữu hạn của con người (Ê-sai 55:8-9). Thay vì đòi hỏi Chúa giải thích, chúng ta được mời gọi tin cậy vào bản tính tốt lành, khôn ngoan và quyền năng của Ngài, ngay cả khi bóng tối bao phủ. Như Chúa Giê-xu phán: "Các ngươi tin Đức Chúa Trời, cũng hãy tin ta nữa" (Giăng 14:1).

2. Thận Trọng Trong Lời Nói và Sự Phán Đoán: Ba người bạn của Gióp (Ê-li-pha, Binh-đát và Sô-pha) đại diện cho thần học "tội lỗi dẫn đến hình phạt" một cách cứng nhắc. Họ đã sai, và cuối cùng bị Đức Chúa Trời khiển trách (Gióp 42:7). Bài học cho chúng ta là phải rất thận trọng khi an ủi hay giải thích hoàn cảnh của người khác. Đôi khi, sự hiện diện im lặng, đồng cảm và cầu nguyện có giá trị hơn muôn vàn lời lẽ giáo điều.

3. Tôn Thờ Chúa Vì Chính Ngài Là Ai: Đỉnh cao của sách Gióp không phải là sự phục hồi tài sản (dù điều đó có xảy ra), mà là cuộc gặp gỡ cá nhân với Đấng Tạo Hóa. Khi Chúa lên tiếng, Ngài không giải thích về sự đau khổ của Gióp, mà phô bày quyền năng và sự khôn ngoan vô biên của Ngài trong công trình sáng tạo. Gióp tìm thấy sự thỏa lòng không phải trong câu trả lời, mà trong chính Con Người của Đức Chúa Trời. Đời sống Cơ Đốc chân chính phải lấy sự tôn thờ làm trung tâm, ngay cả khi không nhận được điều mình mong đợi.

4. Nhìn Thấy Hình Bóng Của Đấng Christ: Trong ánh sáng của Tân Ước, Gióp trở nên một hình bóng về Đấng Công Bình chịu khổ. Gióp vô tội trong mắt người đời và tự nhận thức về sự ngay thẳng của mình, nhưng ông vẫn là một tội nhân cần sự ăn năn. Chúa Giê-xu Christ mới là Đấng Công Bình thật sự, hoàn toàn vô tội, nhưng đã tự nguyện gánh lấy sự đau khổ và sự đoán phạt thay cho chúng ta. Sự đau khổ của Gióp tìm thấy ý nghĩa trọn vẹn và lời giải đáp cuối cùng trong thập tự giá. "Ấy là sự sửa phạt chúng ta chịu để được bình an, và bởi lằn roi Ngài mà chúng ta được lành bịnh." (Ê-sai 53:5).

Danh tính của tác giả loài người viết sách Gióp có thể mãi mãi là một ẩn số, nhưng điều đó không làm giảm đi giá trị hay thẩm quyền của sách. Trái lại, sự ẩn danh này như một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng Đức Chúa Trời là Tác Giả chính yếu của mọi sự mặc khải. Ngài có thể sử dụng một Môi-se, một Sa-lô-môn, hay một trí giả vô danh để truyền đạt lẽ thật vĩnh cửu của Ngài. Trọng tâm của sách Gióp không nằm ở người đã kể câu chuyện, mà nằm ở Đấng được bày tỏ qua câu chuyện ấy: Một Đức Chúa Trời Toàn Năng, Khôn Ngoan tuyệt đối, Đấng xứng đáng với sự tôn thờ và tin cậy trọn vẹn của chúng ta ngay giữa những bí ẩn, đau khổ và những mất mát không thể giải thích được. Cuối cùng, câu hỏi quan trọng nhất không phải là "Ai đã viết sách Gióp?" mà là "Tôi có tin cậy và tôn thờ Đức Chúa Trời được bày tỏ trong sách Gióp, là Cha của Chúa Giê-xu Christ chúng ta, hay không?"

Ước mong mỗi chúng ta, qua việc suy ngẫm sách Gióp, sẽ có được đức tin kiên vững như ông, người mà dù bị vợ khuyên "hãy phỉ báng Đức Chúa Trời, và chết đi" (Gióp 2:9), vẫn có thể tuyên bố: "Dầu Chúa giết tôi, tôi cũng còn nhờ cậy nơi Ngài" (Gióp 13:15). Và trong mọi sự, chúng ta hãy hướng về Chúa Giê-xu, "Đấng làm cho trọn" (Hê-bơ-rơ 12:2), Đấng đã mang lấy sự đau khổ của chúng ta và ban cho chúng ta niềm hy vọng phục sinh vinh hiển.