Bát-sê-ba là ai trong Kinh Thánh?

Trong lịch sử Kinh Thánh, có những nhân vật xuất hiện như những điểm nút then chốt, nơi bi kịch của con người va chạm với chủ quyền và ân điển tối thượng của Đức Chúa Trời. Bát-sê-ba là một trong những nhân vật như thế. Danh của bà gắn liền với một trong những sự sa ngã nghiêm trọng nhất của vua Đa-vít, “người theo lòng Đức Chúa Trời”, nhưng cũng chính từ trong đống tro tàn của sự thất bại đó, Đức Chúa Trời đã viết nên một chương về sự cứu chuộc, tha thứ và những mục đích vĩnh cửu. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào cuộc đời Bát-sê-ba qua lăng kính Kinh Thánh, khám phá bối cảnh, diễn biến, hậu quả và đặc biệt là sự phục hồi kỳ diệu của Đức Chúa Trời qua đời sống bà.

Danh “Bát-sê-ba” (בַּת־שֶׁבַע, Bath-sheva) trong tiếng Hê-bơ-rơ có thể mang nghĩa “con gái của lời thề” hoặc “con gái thứ bảy”. Bà được giới thiệu trong 2 Sa-mu-ên 11:3 với đầy đủ thân thế: “Người sai đi hỏi thăm người đàn bà ấy, có ai đáp rằng: Ấy há chẳng phải là Bát-sê-ba, con gái của Ê-li-am, vợ của U-ri, người Hê-tít, hay sao?”. Điều này cho thấy bà không phải một người phụ nữ vô danh. Cha bà là Ê-li-am (cũng có tên là Am-mi-ên, 1 Sử ký 3:5), một trong những người lính dũng mãnh của Đa-vít (2 Sa-mu-ên 23:34). Chồng bà, U-ri, cũng là một chiến sĩ ưu tú, nổi tiếng với lòng trung thành tuyệt đối (2 Sa-mu-ên 23:39). Tên U-ri (אוּרִיָּה, ‘Uriyah) có nghĩa “Đức Giê-hô-va là sự sáng của tôi”, một điều trớ trêu và đau lòng trong câu chuyện sắp diễn ra. Bát-sê-ba, do đó, xuất thân từ một gia đình thuộc giới quân sự tinh nhuệ và có lẽ rất gần gũi với vòng tròn quyền lực của vua.

Bối cảnh xã hội và tôn giáo lúc bấy giờ rất quan trọng. Luật pháp Môi-se rất rõ ràng về tội ngoại tình (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:14; Lê-vi Ký 20:10) và các tiên tri có nhiệm vụ quở trách vua. Thế nhưng, câu chuyện xảy ra vào “lúc mà các vua thường ra trận” – thời điểm Đa-vít, thay vì điều binh khiển tướng, lại ở lại cung điện và buông thả trong sự nhàn rỗi (2 Sa-mu-ên 11:1). Đây là khởi nguồn của sự sa ngã.

Phân đoạn kinh điển 2 Sa-mu-ên 11 thuật lại một cách trần trụi và đầy kịch tính. Đa-vít nhìn thấy Bát-sê-ba đang tắm từ sân thượng. Động từ “nhìn thấy” (וַיַּרְא, vayyar) ở đây không chỉ là cái nhìn thoáng qua, mà là sự quan sát chăm chú, dẫn đến sự ham muốn. Ông “sai người đi hỏi thăm người đàn bà ấy” – một hành động chủ động của quyền lực. Kinh Thánh ghi rõ bà “đang làm cho sạch sự ô uế của mình” (câu 4), chứng tỏ bà đang trong thời kỳ thanh tẩy theo luật định (Lê-vi Ký 15:19-30), điều này càng làm tăng tính nghiêm trọng của sự vi phạm, vì việc gần gũi trong thời gian này bị cấm tuyệt đối.

Một câu hỏi thần học quan trọng được đặt ra: Bát-sê-ba có phải là nạn nhân hoàn toàn bất lực hay bà cũng có phần trách nhiệm? Kinh Thánh không ghi lại lời nói hay sự kháng cự nào của bà. Trong bối cảnh xã hội quân chủ chuyên chế, việc từ chối một mệnh lệnh trực tiếp từ vua là cực kỳ khó khăn, thậm chí nguy hiểm tính mạng. Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng không miễn trừ trách nhiệm cá nhân. Cả Đa-vít và Bát-sê-ba đều phạm tội. Tiên tri Na-than sau đó, dưới sự mặc khải của Đức Chúa Trời, đã quy trách nhiệm chính cho Đa-vít: “Cớ sao ngươi khinh lời Đức Giê-hô-va, làm điều ác trước mặt Ngài? Ngươi đã dùng gươm giết U-ri, người Hê-tít, và cướp vợ nó làm vợ ngươi” (2 Sa-mu-ên 12:9). Đa-vít là người có đầy đủ quyền lực, kinh nghiệm thuộc linh và trách nhiệm lãnh đạo, nhưng đã chọn phạm tội.

Hậu quả kéo theo là một chuỗi tội lỗi chồng chất: tội ngoại tình dẫn đến tội mang thai ngoài giá thú, rồi đến âm mưu lừa U-ri về phép với vợ để che đậy, và cuối cùng là mưu đồ sát nhân khi Đa-vít ra lệnh đặt U-ri vào tuyến đầu nguy hiểm nhất để bị giết (2 Sa-mu-ên 11:14-17). U-ri, với danh nghĩa “Đức Giê-hô-va là sự sáng”, đã chết trong bóng tối của sự phản bội từ chính vua mình. Sau thời gian chịu tang, Bát-sê-ba được đưa vào cung và trở thành vợ Đa-vít. “Nhưng việc Đa-vít đã làm không đẹp lòng Đức Giê-hô-va” (2 Sa-mu-ên 11:27b).

Đức Chúa Trời không im lặng. Ngài sai tiên tri Na-than đến dùng một ẩn dụ về con chiên cưng để đánh động lương tâm Đa-vít (2 Sa-mu-ên 12:1-7). Phản ứng của Đa-vít là sự phẫn nộ với người giàu có trong câu chuyện, và ngay lập tức, Na-than tuyên bố: “Ấy chính ngươi là người đó!” (câu 7). Đây là khoảnh khắc của sự vỡ lẽ và ăn năn. Lời đáp của Đa-vít được ghi trong Thi Thiên 51: “Đức Chúa Trời ôi! xin hãy thương xót tôi tùy lòng nhân từ của Chúa; Xin hãy xóa các sự vi phạm tôi theo sự từ bi rất lớn của Chúa… Vì tôi nhận biết sự vi phạm tôi, Tội lỗi tôi hằng ở trước mặt tôi” (câu 1, 3). Từ “tội lỗi” ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là chatta’ah, chỉ sự trật mục tiêu, thiếu mất vinh hiển của Đức Chúa Trời.

Đức Chúa Trời tha thứ tội lỗi cho Đa-vít (“Đức Giê-hô-va đã cất tội lỗi của ngươi” – 2 Sa-mu-ên 12:13), nhưng hậu quả trên đất vẫn còn. Na-than tuyên báo hình phạt: gươm đao sẽ không lìa khỏi nhà Đa-vít (ứng nghiệm qua các bi kịch của Am-nôn, Ta-ma, Áp-sa-lôm, A-đô-ni-gia), và đứa con do sự ngoại tình mà sinh ra sẽ phải chết (2 Sa-mu-ên 12:10-14). Đây là một bài học nghiêm khắc về luật gieo và gặt (Ga-la-ti 6:7). Đa-vít kiêng ăn, cầu nguyện cho đứa trẻ, nhưng sau bảy ngày, con trẻ qua đời. Thái độ của Đa-vít sau đó (“tôi đi đến nó, nhưng nó chẳng trở lại cùng tôi” – 2 Sa-mu-ên 12:23) cho thấy ông đã tiếp nhận sự sửa phạt và tìm thấy sự bình an trong chủ quyền của Đức Chúa Trời.

Sau bi kịch, Kinh Thánh cho thấy một bức tranh khác về Bát-sê-ba. Bà trở thành mẹ của Sa-lô-môn, và “Đức Giê-hô-va yêu thương nó” (2 Sa-mu-ên 12:24). Điều này chứng tỏ ân điển tái tạo của Đức Chúa Trời. Ngài không định nghĩa một người mãi mãi bởi tội lỗi tồi tệ nhất của họ. Tên của Sa-lô-môn (שְׁלֹמֹה, Shlomoh) bắt nguồn từ shalom (bình an), như một lời tuyên bố về sự phục hồi sau cơn bão tội lỗi.

Bát-sê-ba xuất hiện trở lại với một vai trò tích cực và khôn ngoan trong 1 Các Vua 1. Khi A-đô-ni-gia, con trai Đa-vít, tự xưng vương, tiên tri Na-than đã khôn khéo nhờ Bát-sê-ba (giờ được gọi là Bết-sa-bê, phiên âm Hy Lạp) nhắc nhở vua Đa-vít về lời hứa lập Sa-lô-môn. Bà đã vào yết kiến vua với thái độ tôn kính nhưng mạnh mẽ, trình bày sự việc rõ ràng (1 Các Vua 1:15-21). Hành động này cho thấy bà không còn là người phụ nữ thụ động trong câu chuyện năm xưa, mà đã trở thành một nhân vật có ảnh hưởng, góp phần bảo vệ ý chỉ của Đức Chúa Trời cho ngôi vua. Đa-vít đã lập lại lời thề và truyền lệnh xức dầu cho Sa-lô-môn làm vua ngay lập tức.

Về sau, khi Sa-lô-môn đã làm vua, bà vẫn có địa vị là Thái hậu và được vua tôn kính. Khi bà can thiệp vì A-đô-ni-gia xin cưới A-bi-sác, cô gái đã hầu hạ vua Đa-vít (1 Các Vua 2:13-25), Sa-lô-môn đã rất tôn trọng lời của mẹ mình, dù sau đó nhận ra âm mưu chính trị đằng sau và xử lý theo sự khôn ngoan. Điều này cho thấy địa vị và sự ảnh hưởng của bà trong triều đình.

Đây có lẽ là điểm vinh hiển nhất, thể hiện sâu sắc nhất ân điển và quyền tối thượng của Đức Chúa Trời. Trong gia phả của Chúa Giê-xu Christ được ghi trong Ma-thi-ơ 1:6, có một chi tiết đáng kinh ngạc: “Giê-sê sinh vua Đa-vít; Đa-vít sinh Sa-lô-môn bởi vợ của U-ri”. Tác giả Ma-thi-ơ, được Đức Thánh Linh soi dẫn, đã không viết “bởi Bát-sê-ba”, mà cố ý nhắc đến “vợ của U-ri”. Tại sao? Đây không phải là sự vô tình hay xúc phạm, mà là một sự nhấn mạnh thần học sâu sắc:

• Nhắc nhớ về tội lỗi: Gia phả không che giấu lịch sử đen tối. Đấng Mê-si đến từ một dòng dõi có tội lỗi, yếu đuối, và cần sự cứu chuộc.
• Tôn vinh ân điển: Chính từ mối quan hệ tội lỗi đó, Đức Chúa Trời đã dùng để sinh ra Sa-lô-môn, người xây đền thờ và là tổ phụ trực tiếp của Chúa Giê-xu. Điều này cho thấy ân điển Ngài vượt trên mọi tội lỗi.
• Khẳng định sự bao gồm: Trong bốn người phụ nữ được nhắc đến trong gia phả Ma-thi-ơ (Ta-ma, Ra-háp, Ru-tơ, Bát-sê-ba), tất cả đều có những điểm “không hoàn hảo” theo tiêu chuẩn xã hội, nhưng đều được Đức Chúa Trời dùng cách kỳ diệu. Điều này báo trước về chức vụ của Chúa Giê-xu – Ngài đến để kêu gọi người có tội, chứ không phải người công bình (Ma-thi-ơ 9:13).

Bát-sê-ba, từ một người liên quan đến tội ngoại tình và mưu sát, đã được Đức Chúa Trời tẩy sạch và đưa vào trong dòng dõi thánh của Đấng Mê-si. Đây là phép màu của sự cứu chuộc.

Từ câu chuyện của Bát-sê-ba và Đa-vít, chúng ta rút ra nhiều bài học quý giá:

1. Cảnh giác với sự nhàn rỗi và cái nhìn đầu tiên: Tội lỗi thường bắt đầu từ những khoảnh khắc buông lỏng cảnh giác, từ một cái nhìn nuôi dưỡng sự ham muốn. Chúng ta cần “giữ lòng mình hơn hết, vì các nguồn sự sống do nơi nó mà ra” (Châm Ngôn 4:23).

2. Tính lan truyền khủng khiếp của tội lỗi: Một tội “nhỏ” (như sự ham mắt) có thể dẫn đến một chuỗi tội lớn hơn (ngoại tình, dối trá, mưu sát). Chúng ta cần xưng tội và dứt bỏ nó ngay từ trong trứng nước, dưới sự soi sáng của Thánh Linh.

3. Trách nhiệm của người có quyền lực và ảnh hưởng: Đa-vít đã lạm dụng quyền lực của mình. Những người lãnh đạo, cha mẹ, người lớn cần ghi nhớ trách nhiệm nặng nề của mình và làm gương trong sự thánh khiết.

4. Sự ăn năn thật và ân điển tha thứ: Dù hậu quả trần thế vẫn còn, nhưng sự ăn năn như Đa-vít mở đường cho sự tha thứ trọn vẹn của Đức Chúa Trời. “Nếu chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta, và làm cho chúng ta sạch mọi điều gian ác” (1 Giăng 1:9).

5. Đức Chúa Trời có thể viết thẳng trên những dòng đời cong quẹo: Câu chuyện của Bát-sê-ba là minh chứng hùng hồn rằng quá khứ tội lỗi, tổn thương và hổ thẹn không phải là dấu chấm hết. Đức Chúa Trời của sự cứu chuộc có thể lấy những mảnh vỡ của cuộc đời và ghép nên một kiệt tác mới cho vinh hiển Ngài (Rô-ma 8:28). Không ai nằm ngoài phạm vi của ân điển phục hồi Ngài.

Bát-sê-ba không phải chỉ là một phụ nữ tội lỗi trong lịch sử, cũng không phải chỉ là một nạn nhân thụ động. Bà là một nhân vật phức tạp, mang trong mình cả sự yếu đuối của con người lẫn tiềm năng được Đức Chúa Trời tái tạo. Cuộc đời bà bắt đầu trong bóng tối của tội lỗi và mất mát, nhưng kết thúc trong ánh sáng của ân điển, với vị trí là mẹ của vị vua khôn ngoan nhất và là tổ mẫu trong dòng dõi của Vua Muôn Vua – Chúa Giê-xu Christ. Câu chuyện của bà nhắc nhở chúng ta rằng: dù tội lỗi của chúng ta có lớn đến đâu, sự ăn năn chân thật luôn mở ra cánh cửa cho sự tha thứ của Chúa. Và Ngài, với quyền năng sáng tạo lại, có thể dùng cả những sai lầm đau đớn nhất của chúng ta để hoàn thành những mục đích tốt lành và vĩ đại của Ngài, hầu cho không ai có thể khoe mình, nhưng chỉ khoe về ân điển và sự thương xót của Đức Chúa Trời mà thôi.