Người Mô-áp là ai?

Trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi được Kinh Thánh ghi lại, một số dân tộc nổi lên không chỉ với tư cách là những láng giềng đơn thuần của Y-sơ-ra-ên, mà còn như những tấm gương phản chiếu sự thành tín, sự đoán phạt và đặc biệt là ân điển bao la của Đức Chúa Trời. Trong số đó, người Mô-áp (מוֹאָב - Mô'av) giữ một vị trí độc đáo và đầy nghịch lý. Xuất thân từ một hành vi loạn luân đáng hổ thẹn, lại thường xuyên thù địch với dân sự Chúa, thế nhưng từ chính dân tộc này đã xuất hiện một phụ nữ trở thành tổ mẫu của Vua Đa-vít và quan trọng hơn, của Chúa Giê-xu Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào nguồn gốc, lịch sử, mối quan hệ với Y-sơ-ra-ên và những bài học thuộc linh sâu sắc mà chúng ta có thể rút ra từ câu chuyện về người Mô-áp.

Nguồn gốc của dân Mô-áp được ghi lại một cách đau lòng trong Sáng-thế-ký 19:30-38. Sau khi thành Sô-đôm và Gô-mô-rơ bị hủy diệt, Lót và hai con gái ông trốn trong một hang núi. Trong bối cảnh tuyệt vọng, tưởng rằng cả thế gian đã bị diệt vong, hai cô con gái đã thực hiện một kế hoạch để bảo tồn dòng dõi cho cha mình. Họ cho cha uống rượu say và lần lượt nằm cùng với ông. Kết quả là, người chị sinh một con trai và đặt tên là Mô-áp, với lời giải thích: "Ấy là bởi cha" (Sáng 19:37). Từ "Mô-áp" trong tiếng Hê-bơ-rơ (מוֹאָב) có thể được hiểu là "từ cha" (מֵאָב - "me'av"). Người em cũng sinh một con trai đặt tên là Bên-Am-mi, tổ phụ của dân Am-môn.

Đây là một khởi đầu đầy bi kịch, được đánh dấu bởi sự hổ thẹn và sự lệch lạc về đạo đức. Tuy nhiên, cách kể chuyện trong Kinh Thánh không nhằm mục đích tuyên truyền sự khinh miệt chủng tộc, mà trung thực ghi lại sự sa ngã của con người trong hoàn cảnh cùng cực. Nó cho thấy ngay cả trong một khởi đầu đen tối nhất, bàn tay chủ quyền của Đức Chúa Trời vẫn có thể viết nên một câu chuyện cứu chuộc. Chúa không chọn những con người hoàn hảo hay những dòng dõi "trong sạch" theo tiêu chuẩn thế gian để thực hiện kế hoạch Ngài, nhưng Ngài bày tỏ quyền năng và ân điển qua những người bất toàn.

Người Mô-áp định cư ở vùng cao nguyên phía đông Biển Chết, ngày nay thuộc lãnh thổ Jordan. Đất nước của họ có biên giới tự nhiên phía tây là Biển Chết và sông Jordan, phía đông là sa mạc Ả-rập. Thủ đô của họ là Kia-rơ Hê-rết, và họ thờ thần Chemosh (I Các Vua 11:7), một vị thần mà họ thậm chí sẵn sàng dâng con cái mình làm của lễ thiêu (II Các Vua 3:27).

Mối quan hệ giữa Y-sơ-ra-ên và Mô-áp được đặc trưng bởi sự thù địch xen lẫn những thời điểm giao thiệp hòa bình. Một số điểm nổi bật bao gồm:

• Thời kỳ Xuất Hành: Khi dân Y-sơ-ra-ên ra khỏi Ai Cập và đi vòng qua biên giới Mô-áp, vua Mô-áp lúc bấy giờ là Ba-lác đã vô cùng sợ hãi. Ông thuê tiên tri Ba-la-am đến để rủa sả Y-sơ-ra-ên (Dân-số Ký 22-24). Tuy nhiên, Đức Chúa Trời đã can thiệp, biến những lời rủa sả thành lời chúc phúc, và qua miệng Ba-la-am, Ngài phán ra lời tiên tri về Ngôi Sao đến từ Gia-cốp (Dân-số 24:17) – một lời tiên tri về Đấng Mê-si. Đáng buồn thay, người Mô-áp sau đó đã dùng mưu chước mại dâm thờ lạy thần tượng để quyến dụ Y-sơ-ra-ên phạm tội tại Sết-tim (Dân-số 25:1-3), dẫn đến cơn thịnh nộ của Chúa.
• Luật Pháp Quy Định: Phục-truyền Luật-lệ Ký 23:3-6 tuyên bố: "Người Am-môn hay là người Mô-áp chẳng được vào hội của Đức Giê-hô-va; dòng dõi của chúng nó cho đến đời thứ mười cũng chẳng được vào hội của Đức Giê-hô-va đời đời." Lý do được nêu rõ: vì họ không đem bánh và nước ra đón rước dân Y-sơ-ra-ên trên đường ra khỏi Ai-cập, và vì họ đã mướn Ba-la-am rủa sả dân sự Chúa. Đây là một sự phân cách về mặt tôn giáo và xã hội.
• Thời Kỳ Các Quan Xét và Các Vua: Ê‑lôm, vua Mô-áp, đã áp bức Y-sơ-ra-ên trong 18 năm trước khi bị quan xét Ê‑hút đánh bại (Các Quan Xét 3:12-30). Về sau, vua Đa-vít đã chinh phục Mô-áp và bắt họ triều cống (II Sa-mu-ên 8:2).

Giữa bối cảnh thù địch và luật lệ loại trừ đó, Sách Ru-tơ xuất hiện như một viên ngọc sáng, một câu chuyện đảo ngược hoàn toàn mọi định kiến. Ru-tơ, một người đàn bà Mô-áp, sau khi chồng qua đời, đã có một lời tuyên xưng đức tin cảm động với mẹ chồng là Na-ô-mi: "Xin chớ nài tôi phân rẽ mẹ; vì mẹ đi đâu, tôi sẽ đi đó; mẹ ở nơi nào, tôi sẽ ở nơi đó; dân-sự của mẹ tức là dân-sự của tôi; Đức Chúa Trời của mẹ tức là Đức Chúa Trời của tôi" (Ru-tơ 1:16).

Hành trình của Ru-tơ từ đất Mô-áp đến Bết-lê-hem, từ sự thờ thần Chemosh đến việc tìm nơi nương náu dưới cánh của Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên (Ru-tơ 2:12), là một bức tranh tuyệt đẹp về sự cải đạo chân thật. Bà không chỉ được chấp nhận vào cộng đồng, mà còn trở thành vợ của Bô-ô, một người bà con chuộc sản nghiệp. Quan trọng hơn hết, Ru-tơ trở thành mẹ của Ô-bết, bà nội của Y-sai, và là tổ mẫu của Vua Đa-vít (Ru-tơ 4:13-22). Điều này có nghĩa là dòng máu Mô-áp đã hòa vào dòng dõi hoàng gia của Y-sơ-ra-ên, và cuối cùng dẫn đến sự giáng sinh của Chúa Giê-xu Christ (Ma-thi-ơ 1:5).

Sách Ru-tơ phá vỡ hoàn toàn rào cản chủng tộc và tôn giáo. Nó chứng minh rằng đức tin chân thật, lòng trung thành và tình yêu thương vượt trên mọi ranh giới của huyết thống và văn hóa. Ân điển của Đức Chúa Trời đủ mạnh để biến đổi một người ngoại bang bị khinh miệt thành một công cụ quan trọng trong kế hoạch cứu rỗi toàn cầu của Ngài.

Người Mô-áp nói một phương ngữ rất gần với tiếng Hê-bơ-rơ. Bằng chứng rõ ràng nhất là Bia Mê-sa (Mesha Stele), được phát hiện vào năm 1868. Tấm bia này được vua Mê-sa của Mô-áp dựng lên vào khoảng năm 840 TCN để kỷ niệm chiến thắng của ông trước Y-sơ-ra-ên (được ghi lại từ góc nhìn của Mô-áp, tương ứng với II Các Vua 3:4-27). Ngôn ngữ được khắc trên bia gần như giống hệt tiếng Hê-bơ-rơ cổ, chỉ khác một vài điểm nhỏ về phương ngữ. Điều này xác nhận sự gần gũi về văn hóa và ngôn ngữ giữa hai dân tộc, đồng thời cung cấp một chứng tích khảo cổ học độc lập, xác minh các sự kiện được Kinh Thánh ghi lại.

Câu chuyện về người Mô-áp không chỉ là bài học lịch sử, mà còn mang đến những áp dụng thuộc linh sâu sắc cho Hội Thánh ngày nay:

1. Ân Điển Chúa Biến Đổi Lịch Sử Cá Nhân và Gia Tộc: Không ai bị loại trừ vĩnh viễn khỏi ân điển Chúa vì quá khứ tội lỗi hay xuất thân đáng xấu hổ của mình. Dòng dõi Mô-áp bắt nguồn từ tội lỗi, nhưng Đức Chúa Trời đã dùng chính dòng dõi ấy để mang đến Đấng Cứu Chuộc. Điều này cho chúng ta niềm hy vọng rằng, ân điển Ngài có thể viết lại câu chuyện đời sống của bất kỳ ai, bất kỳ gia đình nào.

2. Đức Tin Chân Thật Vượt Trên Mọi Rào Cản Văn Hóa và Chủng Tộc: Ru-tơ là hình mẫu của một Cơ Đốc nhân chân chính. Đức tin của bà không phải là sự kế thừa từ gia đình (bà là dân ngoại), mà là một lựa chọn cá nhân, một sự từ bỏ quá khứ và bám chặt lấy Đức Chúa Trời chân thật. Hội Thánh ngày nay được kêu gọi phá bỏ những bức tường ngăn cách về chủng tộc, địa vị xã hội hay văn hóa (Ga-la-ti 3:28).

3. Sự Trung Thành và Nhân Đức Trong Những Công Việc Nhỏ Nhặt: Ru-tơ không làm những việc vĩ đại. Bà chỉ trung tín đi theo mẹ chồng, khiêm nhường mót lúa trong ruộng, và sống phải đạo. Chính sự trung tín trong những việc nhỏ ấy đã dẫn bà đến vị trí then chốt trong lịch sử cứu rỗi. Điều này nhắc nhở chúng ta hãy trung tín trong nếp sống hằng ngày, trong công việc bình thường, vì Chúa đang dùng điều đó để dệt nên kế hoạch lớn lao của Ngài.

4. Bài Học Về Sự Thù Nghịch Và Hậu Quả: Mặt khác, thái độ thù địch, không tiếp đón và tìm cách làm hại dân sự Chúa của các vua Mô-áp như Ba-lác đã mang lại hậu quả lâu dài. Nó nhắc nhở chúng ta phải cẩn trọng trong thái độ của mình đối với công việc Chúa và dân sự Ngài.

Người Mô-áp trong Kinh Thánh là một minh chứng hùng hồn về hai phương diện: sự công bình và ân điển của Đức Chúa Trời. Luật pháp Ngài công bố sự phân cách với những kẻ thù nghịch (Phục-truyền 23), nhưng ân điển Ngài lại mở rộng vòng tay đón nhận bất kỳ ai, thuộc bất kỳ dân tộc nào, quay về tìm kiếm nơi nương náu dưới cánh Ngài. Hình ảnh Ru-tơ, người đàn bà Mô-áp trở thành tổ mẫu của Đấng Christ, là lời tiên tri tuyệt vời về sự cứu rỗi cho muôn dân, được ứng nghiệm trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu. Trong Ngài, mọi rào cản của tội lỗi, văn hóa và huyết thống đều bị phá đổ. Câu chuyện về người Mô-áp cuối cùng dẫn chúng ta đến với Đấng Christ, là "con cháu Đa-vít, con cháu Áp-ra-ham" (Ma-thi-ơ 1:1), và cũng là Đấng Cứu Chuộc cho cả người Mô-áp, người Do Thái, và cho toàn thể nhân loại tin cậy Ngài.

"Ấy vậy, không còn chia ra người Giu-đa, người Gờ-réc; không còn người tôi mọi, người tự chủ; không còn đờn ông, đờn bà; vì trong Đức Chúa Jêsus Christ, anh em thảy đều làm một." (Ga-la-ti 3:28).