Công giáo vs Tin Lành: Sola Scriptura, Sola Fide, I Ti-mô-thê 2:5, Ga-la-ti 1:8

Trong thế kỷ 16, cuộc Cải chánh Tin Lành đã làm rung chuyển nền thần học Cơ Đốc giáo, đặt nền tảng trên năm nguyên tắc "Sola" (chỉ). Hai trong số đó – Sola Scriptura (chỉ Kinh Thánh) và Sola Fide (chỉ đức tin) – là những điểm khác biệt căn bản giữa Công giáo và Tin Lành. Cùng với các phân đoạn Kinh Thánh quan trọng như I Ti-mô-thê 2:5 và Ga-la-ti 1:8, chúng ta sẽ khám phá nền tảng thần học, ý nghĩa và ứng dụng thực tiễn của các chân lý này cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

1. Sola Scriptura – Chỉ Kinh Thánh Là Thẩm Quyền Tối Cao

Sola Scriptura, nghĩa là "chỉ Kinh Thánh", khẳng định rằng Kinh Thánh là thẩm quyền duy nhất, đầy đủ và cuối cùng cho mọi vấn đề đức tin và đời sống Cơ Đốc. Mọi truyền thống, giáo lý hay lời dạy của con người phải được kiểm chứng bởi Kinh Thánh và phụ thuộc vào Kinh Thánh.

Trong khi Công giáo dạy rằng thẩm quyền đến từ ba nguồn: Kinh Thánh, Truyền thống (những giáo huấn được truyền miệng từ các sứ đồ) và Huấn Quyền (giáo huấn của Giáo hội), thì Tin Lành nhấn mạnh rằng chỉ có Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời, được Ngài hà hơi và là tiêu chuẩn tối thượng.

Căn cứ Kinh Thánh:

• 2 Ti-mô-thê 3:16-17: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời hà hơi, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành." Trong tiếng Hy Lạp, từ "hà hơi" (θεόπνευστος, theopneustos) có nghĩa "Đức Chúa Trời thở ra", nhấn mạnh nguồn gốc thần thượng của Kinh Thánh.
• Ma-thi-ơ 15:3,9: Chúa Jesus quở trách người Pha-ri-si vì "bỏ điều răn của Đức Chúa Trời, mà giữ lời truyền khẩu của loài người". Ngài phán: "Họ thờ phượng ta vô ích, vì dạy theo những điều răn của loài người." Điều này cho thấy truyền thống con người không thể ngang hàng với Lời Chúa.
• Khải huyền 22:18-19: "Kẻ nào nghe lời tiên tri trong sách này mà thêm vào, thì Đức Chúa Trời sẽ thêm cho người ấy tai vạ... Kẻ nào bớt điều gì..., thì Đức Chúa Trời sẽ cất phần họ nơi cây sự sống". Điều này khẳng định tính trọn vẹn và đầy đủ của Kinh Thánh.

Ngoài ra, các câu như Thi thiên 119:105 ("Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi."), Ê-sai 8:20 ("Hãy theo luật pháp và lời chứng! Nếu dân chẳng nói như vậy, chắc sẽ chẳng thấy rạng đông."), và Giăng 17:17 ("Lời Chúa là lẽ thật.") đều ủng hộ nguyên tắc Sola Scriptura.

Qua đó, Sola Scriptura nhắc nhở chúng ta rằng mọi giáo lý, kể cả những điều từ giáo hội, phải được đối chiếu với Kinh Thánh. Nếu không phù hợp, chúng phải được loại bỏ.

2. Sola Fide – Chỉ Đức Tin Đem Lại Sự Công Chính

Sola Fide, "chỉ đức tin", dạy rằng tội nhân được xưng công bình trước mặt Đức Chúa Trời chỉ bởi đức tin nơi Chúa Jesus Christ, không phải bởi việc lành hay công đức. Sự cứu rỗi là ân điển thuần túy, do Đấng Christ hoàn tất trên thập tự giá, và chúng ta nhận lãnh qua đức tin.

Trong Công giáo, sự công chính hóa bao gồm đức tin cùng với việc lành và các bí tích, xem như ân điển được ban thông qua các phương tiện do Giáo hội quản lý. Ngược lại, Tin Lành dựa trên lời dạy rõ ràng của Kinh Thánh rằng "người công bình thì sống bởi đức tin" (Rô-ma 1:17).

Căn cứ Kinh Thánh:

• Rô-ma 3:28: "Vậy chúng ta kết luận rằng người ta được xưng công bình bởi đức tin, chẳng cứ việc làm theo luật pháp."
• Rô-ma 4:5: "Còn người chẳng làm việc gì hết, nhưng tin Đấng xưng người có tội là công bình, thì đức tin của người đó kể là công bình."
• Ê-phê-sô 2:8-9: "Vì nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không đến từ anh em, nhưng là sự ban cho của Đức Chúa Trời; không phải bởi việc làm, để không ai khoe mình."
• Ga-la-ti 2:16: "Biết rằng người ta được xưng công bình không phải bởi việc làm theo luật pháp, nhưng bởi đức tin nơi Đức Chúa Jêsus Christ, nên chính chúng ta đã tin Đức Chúa Jêsus Christ, để được xưng công bình bởi đức tin nơi Đấng Christ, chứ không bởi việc làm theo luật pháp; vì chẳng có ai được xưng công bình bởi việc làm theo luật pháp."

Trong tiếng Hy Lạp, từ "xưng công bình" (δικαιοσύνη, dikaiosynē) và "đức tin" (πίστις, pistis) nhấn mạnh rằng đó là hành động tuyên bố của Đức Chúa Trời dựa trên đức tin, không dựa trên sự hoàn thiện đạo đức của con người. Động từ "xưng công bình" (δικαιόω, dikaioō) trong thì aorist (quá khứ đơn) chỉ rằng đây là một sự kiện đã hoàn tất khi một người tin.

Sola Fide không bài trừ việc lành; trái lại, việc lành là kết quả tự nhiên của đức tin chân chính (Gia-cơ 2:17). Tuy nhiên, việc lành không đóng vai trò trong việc kiếm được sự cứu rỗi. Điều này được tóm tắt trong câu: "Chúng ta được cứu bởi đức tin, nhưng không phải bởi đức tin đơn độc" (đức tin chân chính luôn sinh ra việc lành).

3. I Ti-mô-thê 2:5 – Chỉ Một Đấng Trung Gian

I Ti-mô-thê 2:5 tuyên bố: "Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung gian giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ." Câu Kinh Thánh này là nền tảng cho sự phản đối của Tin Lành đối với thuyết cho rằng các thánh, đặc biệt là Maria, có thể làm trung gian cầu bầu, và vai trò trung gian độc quyền của các linh mục trong việc ban phát ân điển qua các bí tích.

Giải nghĩa:

Trong tiếng Hy Lạp, từ "trung gian" (μεσίτης, mesitēs) chỉ người đứng giữa hai bên để hòa giải. Chỉ có Đức Chúa Jesus mới đủ tư cách làm Đấng Trung gian vì Ngài vừa là Đức Chúa Trời trọn vẹn vừa là con người trọn vẹn, đã hy sinh chính mình để chuộc tội (Hê-bơ-rơ 9:15). Ngài cũng được gọi là "Đấng cầu thay" (1 Giăng 2:1), nhưng đó cũng là một vai trò trung gian duy nhất của Ngài.

Công giáo vs Tin Lành:

• Công giáo tin vào sự cầu bầu của Maria và các thánh, cũng như xem linh mục là người đại diện của Christ trong việc cử hành bí tích, qua đó ân điển được ban cho tín hữu.
• Tin Lành dạy rằng mỗi tín hữu có quyền trực tiếp đến với Đức Chúa Trời qua Đấng Christ, không cần bất kỳ trung gian nào khác. Hê-bơ-rơ 4:16 khích lệ: "Vậy, chúng ta hãy vững lòng đến gần ngôi ân điển, hầu cho được thương xót và tìm được ơn để giúp chúng ta trong thì giờ có cần dùng."

Điều này liên kết chặt chẽ với Sola Fide: vì sự cứu rỗi chỉ bởi đức tin nơi Christ, chúng ta không cần ai khác làm trung gian, cũng không cần các bí tích để nhận ân điển. Đồng thời, Sola Scriptura củng cố chân lý này vì Kinh Thánh không hề dạy về sự cầu bầu của các thánh hay quyền năng trung gian đặc biệt của linh mục.

4. Ga-la-ti 1:8 – Sự Nguyền Rủa Cho Ai Rao Giảng Một Tin Lành Khác

Ga-la-ti 1:8 là lời cảnh báo mạnh mẽ của sứ đồ Phao-lô: "Nhưng nếu có ai, hoặc chính chúng tôi, hoặc thiên sứ từ trên trời, truyền cho anh em một tin lành nào khác với Tin Lành chúng tôi đã truyền, thì người ấy đáng bị nguyền rủa!" (nguyền rủa - ἀνάθεμα, anathema).

Ngữ cảnh:

Các tín hữu Ga-la-ti đang bị những người Do Thái giáo thuyết phục rằng phải tuân giữ luật Môi-se, đặc biệt là cắt bì, để được cứu. Phao-lô khẳng định rằng Tin Lành duy nhất là ân điển của Đức Chúa Trời qua sự chết và sống lại của Chúa Jesus, được nhận lãnh bởi đức tin.

Áp dụng cho cuộc tranh luận Công giáo – Tin Lành:

Khi Giáo hội Công giáo thêm vào Tin Lành các yếu tố như công đức, luyện ngục, việc đền tội, các bí tích là phương tiện cần thiết cho ơn cứu rỗi, thì đó chính là "một tin lành khác". Tin Lành của Kinh Thánh đơn giản và rõ ràng: "Vì tiền công của tội lỗi là sự chết; nhưng sự ban cho của Đức Chúa Trời là sự sống đời đời trong Đức Chúa Jêsus Christ, Chúa chúng ta" (Rô-ma 6:23). Bất cứ điều gì thêm vào đức tin nơi Đấng Christ để được cứu đều làm sai lệch Tin Lành.

Ga-la-ti 1:8 cũng củng cố Sola Scriptura: Lời Chúa là chuẩn mực duy nhất để đánh giá mọi sự dạy dỗ. Ngay cả thiên sứ hay sứ đồ cũng không có quyền thay đổi Tin Lành. Do đó, mọi truyền thống hay giáo huấn phải phù hợp với Kinh Thánh, nếu không thì đáng bị nguyền rủa.

5. Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Cơ Đốc

Những chân lý trên không chỉ là giáo lý khô khan, mà có thể áp dụng cụ thể vào đời sống hằng ngày của Cơ Đốc nhân.

a. Sống theo Sola Scriptura

• Đọc và học Kinh Thánh đều đặn: Đây là cách để biết ý muốn của Chúa. Hãy dành thời gian mỗi ngày đọc Lời Chúa, suy ngẫm và cầu nguyện. Như Gióp nói: "Tôi trân quý lời của Ngài hơn đồ ăn" (Gióp 23:12).
• Kiểm tra mọi lời dạy: Khi nghe bất cứ điều gì từ mục sư, sách vở, hay truyền thông, hãy đối chiếu với Kinh Thánh như người Bê-rê (Công vụ 17:11). Không chấp nhận mù quáng dù là truyền thống lâu đời.
• Ưu tiên Kinh Thánh hơn cảm xúc hay kinh nghiệm: Chân lý không dựa trên cảm giác, mà dựa trên Lời vững chắc của Đức Chúa Trời.

b. Sống theo Sola Fide

• Tin cậy trọn vẹn vào công tác của Chúa Jesus: Biết rằng tội lỗi mình đã được tha, không phải vì mình tốt, mà vì Đấng Christ đã chịu hình phạt thay. Điều này đem lại sự bình an thật sự.
• Không dựa vào việc lành để được cứu: Nhưng cũng không lười biếng; việc lành là cách bày tỏ lòng biết ơn và vâng lời. "Vì chúng ta là việc Ngài làm ra, được tạo dựng trong Đấng Christ Jêsus để làm việc lành mà Đức Chúa Trời đã chuẩn bị trước cho chúng ta làm theo" (Ê-phê-sô 2:10).
• Sống tự do và vui mừng: Không còn gánh nặng cố gắng đạt được sự chấp nhận của Đức Chúa Trời, vì Ngài đã yêu thương và nhận chúng ta qua Đấng Christ.

c. Tiếp cận trực tiếp với Đức Chúa Trời qua Đấng Christ

• Cầu nguyện trực tiếp với Chúa: Chúng ta không cần bất kỳ người trung gian nào khác ngoài Jesus. Hãy mạnh dạn đến trước ngôi ân điển (Hê-bơ-rơ 4:16). Điều này bao gồm cả sự thú tội trực tiếp với Chúa (1 Giăng 1:9).
• Không tìm kiếm sự cầu bầu của các thánh hay những nghi lễ đền tội: Chỉ Đấng Christ mới có quyền tha tội và ban ân điển.

d. Cảnh giác với sự dạy dỗ sai lầm

• So sánh với Tin Lành nguyên thủy: Nếu nghe một giáo lý nói rằng bạn phải làm điều gì đó ngoài đức tin nơi Chúa Jesus để được cứu, hãy nhớ Ga-la-ti 1:8 và từ chối.
• Gắn bó với Lời Chúa: Nhờ đó bạn sẽ không bị lừa dối bởi những giáo sư giả (Ma-thi-ơ 24:24).

Kết Luận

Sự khác biệt giữa Công giáo và Tin Lành xoay quanh thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh (Sola Scriptura) và phương cách cứu rỗi bởi đức tin mà thôi (Sola Fide). I Ti-mô-thê 2:5 và Ga-la-ti 1:8 củng cố những chân lý này, nhấn mạnh rằng chỉ có Đấng Christ là Đấng Trung gian duy nhất, và Tin Lành không thể bị thêm bớt. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi sống theo Lời Chúa, đặt trọn niềm tin nơi Chúa Jesus, và trực tiếp đến với Ngài trong sự thờ phượng và cầu nguyện. Hãy giữ vững đức tin đã truyền cho thánh đồ, và rao giảng Tin Lành thuần khiết cho thế gian.