Exodus 18: Jethro's advice to Moses on teams

Xuất Ê-díp-tô Ký chương 18 là một phân đoạn quan trọng trong hành trình của dân Y‑sơ‑ra‑ên ra khỏi Ai Cập. Chương này kể lại cuộc gặp gỡ giữa Môi‑se và cha vợ mình là Giê‑trô, thầy tế lễ xứ Ma‑đi‑an. Qua sự quan sát tinh tế, Giê‑trô đã đưa ra lời khuyên khôn ngoan về việc tổ chức, phân cấp lãnh đạo và xây dựng đội ngũ – một bài học quý báu về nghệ thuật lãnh đạo, sự ủy quyền và làm việc nhóm mà mọi Cơ Đốc nhân, đặc biệt là những người lãnh đạo, cần học hỏi và áp dụng.

Sau khi Đức Giê‑hô‑va giải cứu dân Y‑sơ‑ra‑ên khỏi tay Pha‑ra‑ôn bằng nhiều phép lạ, Môi‑se dẫn dắt họ vào đồng vắng. Giê‑trô, cha vợ Môi‑se, nghe tin tất cả những điều Đức Chúa Trời đã làm cho dân sự, bèn đem vợ và hai con trai của Môi‑se đến gặp ông (c.1‑6). Cuộc đoàn tụ diễn ra trong niềm vui; Môi‑se thuật lại mọi việc Chúa đã làm (c.8). Giê‑trô vui mừng và dâng của lễ lên Đức Chúa Trời, tuyên xưng rằng “Giờ ta biết rằng Đức Giê‑hô‑va là lớn hơn các thần” (c.9‑12).

Sau đó, Môi‑se tiếp tục nhiệm vụ lãnh đạo: “Ngày mai, Môi‑se ra ngồi xét đoán dân sự; dân sự đứng chực trước mặt người từ sớm mai đến chiều” (c.13). Giê‑trô quan sát thấy điều này và đặt câu hỏi.

Môi‑se đã tự mình xét xử mọi tranh tụng của dân sự từ sáng đến tối. Khi Giê‑trô hỏi: “Nhân vì cớ gì ngươi làm chỉ một mình, còn cả dân sự đứng chực trước mặt ngươi từ sớm mai đến chiều như vậy?” (c.14), Môi‑se giải thích rằng dân chúng đến với ông để “hỏi ý Đức Chúa Trời” và ông phân xử giữa họ, đồng thời dạy họ các luật lệ của Chúa (c.15‑16). Mặc dù động cơ của Môi‑se là tốt – ông muốn dân sự được hướng dẫn bởi ý muốn Đức Chúa Trời – nhưng phương pháp lại thiếu khôn ngoan.

Giê‑trô thẳng thắn nhận xét: “Điều ngươi làm chẳng tốt đâu. Quả thật, ngươi cùng dân sự ở với ngươi đều sẽ bị đuối chẳng sai, vì việc đó nặng nề quá sức ngươi, một mình gánh chẳng nổi” (c.17‑18). Lời nhận xét này chỉ ra hai vấn đề: thứ nhất, Môi‑se sẽ kiệt sức; thứ hai, dân sự cũng mệt mỏi vì phải chờ đợi lâu. Đây là tình trạng mà nhiều nhà lãnh đạo ngày nay cũng gặp phải khi cố gắng ôm đồm mọi trách nhiệm.

Giê‑trô không chỉ phê bình mà còn đưa ra giải pháp cụ thể. Ông khuyên Môi‑se:

“Vậy, hãy nghe lời cha. Cha sẽ khuyên ngươi; cầu Đức Chúa Trời phù hộ ngươi! Ngươi phải thay mặt dân sự trước mặt Đức Chúa Trời, và đem những sự kiện họ trình lên Ngài. Hãy lấy luật lệ và điều răn của Chúa mà dạy họ, chỉ cho họ biết con đường nào phải đi, và điều chi phải làm. Song, từ trong cả dân sự, hãy lựa những người tài năng, kính sợ Đức Chúa Trời, chân thật, ghét sự mưu lợi bất chánh, lập lên trên dân sự, làm trưởng cai trị ngàn người, trăm người, năm mươi người, mười người. Họ sẽ thường xét đoán dân sự; phàm việc lớn hãy đem đến cho ngươi, còn việc nhỏ mặc họ xét lấy. Hãy lựa người đủ tài trong cả dân sự để chia gánh với ngươi, thì ngươi chịu đựng nổi.” (Xuất 18:19‑22, bản Truyền Thống 1925)

Lời khuyên này bao gồm các yếu tố:

• Định vị đúng vai trò của Môi‑se: Môi‑se phải làm trung gian giữa dân sự và Đức Chúa Trời, đem các vấn đề khó khăn đến cầu hỏi Chúa, và dạy dỗ luật pháp. Đây là nhiệm vụ độc nhất của ông.
• Chọn lựa người giúp việc có phẩm chất: Những người được chọn phải có năng lực (“tài năng”), kính sợ Đức Chúa Trời, chân thật (trung tín), và ghét của hối lộ. Đây là tiêu chuẩn khắt khe.
• Tổ chức phân cấp rõ ràng: Thiết lập hệ thống cấp bậc: ngàn người, trăm người, năm mươi, mười. Mỗi cấp có trách nhiệm xét xử những vụ việc tương ứng.
• Ủy quyền và phân quyền: Chỉ những vụ lớn, phức tạp mới đưa lên Môi‑se; những việc nhỏ hơn do các trưởng giải quyết. Điều này giúp Môi‑se giảm tải, và dân sự được giải quyết nhanh chóng, “họ sẽ chịu đựng nổi và về nhà bình an” (c.23).

Phân đoạn này cho thấy nhiều nguyên tắc lãnh đạo vượt thời gian:

1. Biết giới hạn của bản thân: Môi‑se là một lãnh đạo vĩ đại nhưng vẫn chỉ là con người. Ôm đồm mọi việc sẽ dẫn đến kiệt sức và giảm hiệu quả. Chúa không muốn chúng ta làm việc đến mức kiệt quệ, nhưng muốn chúng ta khôn ngoan quản lý thời gian và năng lực.
2. Lắng nghe lời khuyên khôn ngoan: Giê‑trô không phải người Y‑sơ‑ra‑ên, nhưng ông có kinh nghiệm và sự khôn ngoan. Môi‑se khiêm nhường tiếp nhận lời khuyên, không tự ái. Điều này dạy chúng ta biết tiếp thu ý kiến từ người khác, bất kể nguồn gốc, miễn là lời khuyên đó phù hợp với Lời Chúa.
3. Tiêu chuẩn cao cho người lãnh đạo: Các trưởng phải có năng lực, kính sợ Chúa, trung thực, và không tham lợi bất chính. Đây cũng là tiêu chuẩn cho các chức vụ trong Hội Thánh ngày nay (xem 1 Ti‑mô‑thê 3).
4. Tổ chức và phân cấp rõ ràng: Một hệ thống được sắp xếp hợp lý giúp công việc được phân bổ hiệu quả, tránh tắc nghẽn. Mô hình “ngàn, trăm, năm mươi, mười” tương tự như các nhóm nhỏ trong Hội Thánh hiện đại.
5. Ủy quyền và trao quyền: Môi‑se phải tin tưởng và trao quyền cho những người được chọn. Việc này không làm giảm uy tín của ông mà còn giúp phát triển khả năng của người khác, khiến họ trở thành những người lãnh đạo tiếp theo.
6. Mục tiêu cuối cùng: “Dân sự sẽ được bình an” (c.23) – sự hài lòng, hòa thuận, và công lý được thực thi. Đây là kết quả của một hệ thống lành mạnh.

Môi‑se không ngần ngại thực hiện lời khuyên: “Môi‑se nghe theo lời của cha vợ mình, làm theo mọi điều người đã chỉ” (c.24). Ông chọn những người tài năng, lập họ lên làm trưởng. Họ xét xử dân sự; chỉ những việc khó mới đưa đến Môi‑se (c.25‑26). Kết quả là: “Đoạn, Môi‑se để cho cha vợ mình trở về xứ người” (c.27), có lẽ với sự yên tâm rằng công việc đã được sắp xếp ổn thỏa.

Lịch sử này không chỉ là một ghi chép lịch sử, mà còn mang nhiều bài học thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc.

1. Trong Hội Thánh

Mô hình Môi‑se – Giê‑trô được nhắc lại trong Tân Ước khi các sứ đồ lập bảy người phục vụ bàn để giải quyết việc phân phát lương thực, giúp họ tập trung vào cầu nguyện và giảng đạo (Công vụ 6:1‑7). Các mục sư, trưởng lão ngày nay cần học cách ủy thác công việc cho những người có phẩm chất và năng lực. Việc thành lập các nhóm nhỏ, các đội ngũ phục vụ chuyên biệt, và huấn luyện người kế thừa là rất cần thiết. Điều này không chỉ giảm gánh nặng cho người lãnh đạo, mà còn giúp hội thánh phát triển lành mạnh, mỗi tín hữu sử dụng ân tứ Chúa ban (Rô-ma 12:4‑8).

2. Trong Công Việc và Kinh Doanh

Dù làm việc trong môi trường thế tục, nguyên tắc ủy quyền và xây dựng đội ngũ vẫn hữu ích. Người lãnh đạo cần biết chọn người giỏi, tin cậy, đạo đức; phân công rõ ràng; và giữ lại những quyết định quan trọng nhất. Khi làm việc nhóm, mỗi thành viên đảm nhiệm phần việc phù hợp với khả năng, hiệu quả chung sẽ cao hơn. Hơn nữa, tinh thần “ghét của hối lộ” nhắc nhở chúng ta phải giữ sự liêm chính, không vì lợi ích cá nhân mà làm sai lệch công lý.

3. Trong Gia Đình

Gia đình cũng là một tổ chức nhỏ. Cha mẹ không nên ôm hết việc nhà, mà nên phân công cho con cái tùy theo độ tuổi, dạy chúng tính trách nhiệm. Vợ chồng cũng cần chia sẻ gánh nặng, hỗ trợ nhau. Nguyên tắc “kính sợ Đức Chúa Trời” và “chân thật” nên là nền tảng cho mọi thành viên.

4. Trong Đời Sống Cá Nhân

Mỗi chúng ta đều có giới hạn. Học cách nói “không” và tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần là khôn ngoan. Thay vì cố gắng tự mình giải quyết mọi vấn đề, hãy cầu nguyện và tìm kiếm lời khuyên từ những người trưởng thành trong đức tin (Châm ngôn 15:22). Đồng thời, chúng ta cũng nên sẵn sàng trở thành người hỗ trợ cho người khác, giúp họ “mang gánh nặng cho nhau” (Ga-la-ti 6:2).

Xuất Ê-díp-tô Ký 18 cho chúng ta một khuôn mẫu quý báu về lãnh đạo khôn ngoan, ủy quyền và làm việc nhóm. Giê‑trô, dù là người ngoại, đã được Chúa dùng để dạy dỗ Môi‑se và cả chúng ta ngày nay. Môi‑se đã khiêm nhường lắng nghe và áp dụng. Kết quả là dân sự được phục vụ tốt hơn, Môi‑se bớt áp lực, và nhiều người được phát triển khả năng lãnh đạo.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi sống và làm việc theo những nguyên tắc của Đức Chúa Trời. Dù ở địa vị nào, hãy học theo gương Môi‑se: khiêm nhường đón nhận lời khuyên, chọn lựa người cộng sự có phẩm chất, tổ chức công việc cách khôn ngoan, và trao quyền cho người khác. Như vậy, chúng ta sẽ kinh nghiệm được sự bình an và hiệu quả trong sự phục vụ Chúa và phục vụ người.

Nguyện Đức Thánh Linh soi dẫn chúng ta áp dụng Lời Chúa vào cuộc sống, để danh Ngài được cả sáng.