Ai là Gô-li-át và dòng dõi Rê-pha-im trong Kinh Thánh?

Trong Kinh Thánh, câu chuyện Đa-vít đánh bại Gô-li-át là một trong những tích nổi tiếng nhất, thường được dùng để minh họa đức tin và sự chiến thắng của kẻ yếu thế nhờ quyền năng Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, ít người tìm hiểu sâu về nguồn gốc của Gô-li-át và mối liên hệ của ông với dòng dõi khổng lồ Rê-pha-im. Bài viết này sẽ khám phá chi tiết về Gô-li-át, về dòng giống Rê-pha-im, và ý nghĩa thuộc linh cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Gô-li-át được mô tả trong 1 Sa-mu-ên 17 là một dũng sĩ của dân Phi-li-tin, đến từ thành Gát. Ông có chiều cao “sáu thước rưỡi” (khoảng 3 mét theo hệ đo ngày nay), mang áo giáp nặng “năm ngàn siếc-lơ đồng” (khoảng 57 kg), cây giáo “như cây trục của thợ dệt” và lưỡi giáo nặng “sáu trăm siếc-lơ đồng” (khoảng 7 kg). Ông thách đấu một người Ít-ra-ên để quyết định số phận hai đạo quân (1 Sa-mu-ên 17:4-10). Tên “Gô-li-át” có thể bắt nguồn từ tiếng Hê-bơ-rơ, có nghĩa “lưu đày” hoặc “vạc trần”. Ông là nhân vật tiêu biểu cho sức mạnh thể chất và sự kiêu ngạo, nhưng cuối cùng bị đánh bại bởi chàng trai trẻ Đa-vít chỉ với một cái ná và năm hòn đá, nhờ đức tin nơi Đức Giê-hô-va.

Gô-li-át không chỉ là một chiến binh đơn lẻ; Kinh Thánh cho biết ông thuộc về một gia tộc khổng lồ. 2 Sa-mu-ên 21:15-22 và 1 Sử ký 20:4-8 liệt kê những người khổng lồ khác xuất thân từ thành Gát, đều là “con cháu của Ra-pha” (hay “dòng dõi người khổng lồ”). Trong số đó có Ích-bi Bê-nốp, Sáp, Lác-mi (em của Gô-li-át) và một người có sáu ngón tay chân. Như vậy, Gô-li-át là một thành viên của dòng dõi Rê-pha-im, một chủng tộc khổng lồ từng cư ngụ tại Ca-na-an trước khi dân Y-sơ-ra-ên chiếm đất.

2.1. Định nghĩa và nguồn gốc

Rê-pha-im (tiếng Hê-bơ-rơ: רְפָאִים, Rephaim) là một dân tộc cổ xưa được Kinh Thánh nhắc đến nhiều lần với đặc điểm nổi bật là tầm vóc khổng lồ. Họ sống rải rác tại vùng đất Ca-na-an và vùng phía đông sông Giô-đanh trước khi dân Y-sơ-ra-ên vào chiếm hữu. Tên “Rê-pha-im” cũng được dùng để chỉ những người khổng lồ nói chung, đôi khi liên hệ với các tộc khác như A-na-kim, Ê-mim, và Xam-xu-mim (Phục truyền 2:10-11,20-21).

Lần đầu tiên Rê-pha-im xuất hiện trong Sáng thế ký 14:5 khi vua Kết-rô-lao-me và các đồng minh đánh bại họ tại Ách-te-rót Cạt-na-im. Sáng thế ký 15:20 liệt kê Rê-pha-im là một trong mười dân tộc cư ngụ tại đất hứa mà Đức Chúa Trời hứa ban cho Áp-ra-ham.

2.2. Các nhóm con của Rê-pha-im

Trong sách Phục truyền, Môi-se mô tả chi tiết về các dân tộc khổng lồ mà Y-sơ-ra-ên gặp phải:

• Ê-mim (Phục truyền 2:10): “người Ê-mim trước kia ở tại đó, một dân lớn, đông, cao lớn như dân A-na-kim”. Họ sống tại Mô-áp trước khi bị người Mô-áp tiêu diệt.
• Xam-xu-mim (Phục truyền 2:20-21): tương tự, là một dân cao lớn từng sống tại đất Am-môn, bị người Am-môn tiêu diệt và chiếm đất.
• A-na-kim (Dân số ký 13:33; Phục truyền 2:10-11,21): là dòng dõi của A-nác, được xem là con cháu của Rê-pha-im. Họ cư ngụ chủ yếu tại Hếp-rôn và các vùng lân cận. Các thám tử Y-sơ-ra-ên thấy mình như “cào cào” trước mặt họ.

Ngoài ra, còn có Ô-ghơ, vua Ba-san (Phục truyền 3:11) được gọi là “người cuối cùng của dân Rê-pha-im”. Chiếc giường sắt của ông dài “chín thước, rộng bốn thước” (khoảng 4m x 1,8m), chứng tỏ tầm vóc khổng lồ của ông.

2.3. Mối liên hệ với Nê-phi-lim

Một số học giả Kinh Thánh liên kết Rê-pha-im với Nê-phi-lim được đề cập trong Sáng thế ký 6:4: “Trong khi ấy có người khổng lồ (Nê-phi-lim) trên mặt đất”. Có giả thuyết cho rằng Nê-phi-lim là con cháu của “các con trai Đức Chúa Trời” (thiên sứ sa ngã) và con gái loài người, dẫn đến một giống người khổng lồ trước cơn đại hồng thủy. Sau nước lụt, những dòng dõi khổng lồ này lại xuất hiện (có thể do sự tái kết hợp tương tự hoặc do di truyền từ Nô-ê?). Tuy nhiên, Kinh Thánh không trực tiếp nói Rê-pha-im là hậu duệ của Nê-phi-lim, chỉ cho biết họ là một chủng tộc cao lớn. Dù vậy, sự tồn tại của các dân khổng lồ cho thấy sự nổi loạn chống lại Đức Chúa Trời vẫn tiếp diễn sau cơn lụt và Đức Chúa Trời đã dùng Y-sơ-ra-ên để đoán phạt họ.

3.1. Gô-li-át đến từ Gát – thành của người khổng lồ

Thành Gát là một trong năm thành lớn của dân Phi-li-tin, nằm ở phía tây nam của Y-sơ-ra-ên. Kinh Thánh nhiều lần đề cập rằng tại Gát còn sót lại những người khổng lồ thuộc dòng Rê-pha-im. Sau khi Giô-suê đánh bại các vua Ca-na-an, người Y-sơ-ra-ên đã tiêu diệt hầu hết người A-na-kim, chỉ còn sót lại tại Ga-xa, Gát và Ách-đốt (Giô-suê 11:21-22). Do đó, không ngạc nhiên khi về sau, dưới thời vua Sau-lơ và Đa-vít, dân Phi-li-tin vẫn có những chiến binh khổng lồ từ Gát.

3.2. Con cháu của Ra-pha

2 Sa-mu-ên 21:15-22 (và 1 Sử ký 20:4-8) mô tả bốn trận đánh giữa quân Đa-vít và các dũng sĩ khổng lồ Phi-li-tin, tất cả đều là “con cháu của Ra-pha tại Gát”. Cụ thể:

• Ích-bi Bê-nốp, “là con của Ra-pha”, có cây giáo nặng ba trăm siếc-lơ đồng (khoảng 3,4 kg).
• Xáp (hay Síp-pai) cũng là con của Ra-pha.
• Lác-mi, em của Gô-li-át, người Gát, có cán giáo to như cây trục cửi.
• Một người có sáu ngón tay và sáu ngón chân, cũng là con của Ra-pha.

Cụm từ “con của Ra-pha” (tiếng Hê-bơ-rơ: yelide ha-rapha) có thể hiểu là “người thuộc dòng dõi Ra-pha”, trong đó “Ra-pha” có thể là tên của một tổ phụ khổng lồ hoặc là từ chỉ “người khổng lồ” (rapha). Nhiều bản dịch dịch là “dòng giống khổng lồ”. Như vậy, Gô-li-át thuộc gia tộc này, được gọi là “Gô-li-át, người Gát” (1 Sa-mu-ên 17:23).

3.3. Ý nghĩa tên “Rê-pha-im” và “Ra-pha”

Từ gốc Hê-bơ-rơ “rapha” (רָפָא) có nghĩa là “chữa lành”, nhưng “repha’im” (רְפָאִים) có lẽ bắt nguồn từ một từ khác có nghĩa “yếu đuối” hoặc “những người đã chết” (vì trong một số ngữ cảnh, từ “rephaim” được dùng để chỉ những linh hồn âm phủ – Ê-sai 14:9). Tuy nhiên, trong bối cảnh các dân tộc, nó chỉ về những người khổng lồ, có thể vì họ khiến kẻ khác khiếp sợ hoặc vì họ đã bị tiêu diệt (trở thành cái bóng). Dù sao, Kinh Thánh nhất quán xem Rê-pha-im là một chủng tộc có thật với tầm vóc đặc biệt.

4.1. Đối diện với những “gã khổng lồ” trong đời sống

Gô-li-át tượng trưng cho những thách thức to lớn mà chúng ta gặp phải: bệnh tật, nợ nần, mối quan hệ đổ vỡ, cám dỗ, sợ hãi, v.v... Những điều đó thường khiến ta cảm thấy nhỏ bé và bất lực. Nhưng câu chuyện Đa-vít nhắc nhở rằng Đức Chúa Trời không bao giờ bị giới hạn bởi quy mô của vấn đề. Đa-vít tuyên bố: “Ngươi cầm gươm, giáo, lao mà đến cùng ta; còn ta, ta nhân danh Đức Giê-hô-va vạn quân mà đến” (1 Sa-mu-ên 17:45). Chiến thắng đến từ việc nhân danh Chúa và tin cậy Ngài.

4.2. Không dựa vào sức riêng

Vua Sau-lơ định cho Đa-vít mặc áo giáp của mình, nhưng Đa-vít không quen nên cởi bỏ (1 Sa-mu-ên 17:38-39). Thay vào đó, ông dùng những thứ đơn giản mình thành thạo: cái ná và năm hòn đá. Điều này dạy chúng ta rằng Đức Chúa Trời sử dụng những gì chúng ta có khi chúng ta dâng lên Ngài với đức tin. Không phải sức mạnh hay tài năng của con người, mà là quyền năng của Chúa mới làm nên chiến thắng (Xa-cha-ri 4:6).

4.3. Nhận biết kẻ thù thật sự

Đa-vít hiểu rằng Gô-li-át không chỉ là kẻ thù của Y-sơ-ra-ên mà còn là kẻ sỉ nhục Đức Chúa Trời hằng sống (1 Sa-mu-ên 17:26). Tương tự, Cơ Đốc nhân chiến đấu không phải với thịt và huyết, mà với các thế lực tối tăm (Ê-phê-sô 6:12). Do đó, chúng ta phải trang bị toàn bộ khí giới thuộc linh để đứng vững.

4.4. Đức Chúa Trời hoàn thành lời hứa bất chấp sự chống đối

Dòng dõi Rê-pha-im đại diện cho những trở ngại khổng lồ ngăn cản Y-sơ-ra-ên vào Đất Hứa. Tuy nhiên, Đức Chúa Trời đã hứa ban đất cho dân Ngài và Ngài khiến họ chiến thắng từng dân tộc một (Phục truyền 7:1-2). Điều này khích lệ chúng ta rằng dù hoàn cảnh có vẻ không thể vượt qua, Chúa vẫn thành tín với lời hứa của Ngài và sẽ mở đường cho chúng ta.

4.5. Chiến thắng nhờ danh Chúa Giê-xu

Sau này, Chúa Giê-xu Christ, là Đấng đến từ dòng dõi Đa-vít, đã đánh bại kẻ thù lớn nhất – tội lỗi và sự chết – không phải bằng vũ khí thế gian mà bằng sự hy sinh trên thập tự giá. Nhờ Ngài, chúng ta có thể chiến thắng mọi “gã khổng lồ” trong đời sống (Rô-ma 8:37).

Gô-li-át, dũng sĩ Phi-li-tin, không chỉ là một nhân vật lịch sử mà còn là biểu tượng của những thế lực chống nghịch Đức Chúa Trời. Ông thuộc dòng dõi Rê-pha-im – một chủng tộc khổng lồ từng cư ngụ tại Ca-na-an, đã bị tiêu diệt dần như một phần sự đoán phạt của Đức Chúa Trời. Qua nghiên cứu này, chúng ta thấy Kinh Thánh nhất quán trong việc trình bày về sự tồn tại của người khổng lồ và mục đích của Đức Chúa Trời trong việc dùng dân Y-sơ-ra-ên để thanh tẩy đất hứa khỏi sự ô uế của họ.

Đối với Cơ Đốc nhân ngày nay, câu chuyện về Gô-li-át và dòng dõi Rê-pha-im dạy chúng ta về đức tin, sự khiêm nhường và sự nương cậy nơi quyền năng Đức Chúa Trời. Dù phải đối mặt với bất cứ “gã khổng lồ” nào, chúng ta có thể chiến thắng nhân danh Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã chiến thắng thế gian.

Hãy giữ vững đức tin, trang bị khí giới thuộc linh, và bước đi trong sự vâng lời Chúa, vì biết rằng Ngài luôn đồng hành cùng chúng ta mỗi ngày.