Có phải Đức Chúa Trời đã tạo dựng Satan?

Trong hành trình đức tin, một trong những câu hỏi hóc búa nhất mà nhiều tín hữu đối diện là: “Nếu Đức Chúa Trời là Đấng toàn thiện và tạo dựng mọi sự, thì Ngài có tạo dựng Satan – kẻ thù nghịch của sự thiện – hay không?” Câu hỏi này chạm đến cốt lõi của sự hiểu biết về bản chất Đức Chúa Trời, nguồn gốc của sự ác, và sự tự do ý chí. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Kinh Thánh để làm sáng tỏ chân lý, phân biệt giữa sự tạo dựng nguyên thủy và sự sa ngã, và rút ra những bài học thiết thực cho đời sống thuộc linh.

Kinh Thánh khẳng định cách rõ ràng và nhất quán rằng Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hóa duy nhất của mọi vật. Sách Sáng-thế-ký mở đầu với lời tuyên bố hùng hồn: “Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất.” (Sáng-thế-ký 1:1). Sứ đồ Phao-lô xác nhận điều này trong Tân Ước: “Vì muôn vật đã được dựng nên trong Ngài [Đấng Christ], bất luận trên trời, dưới đất, vật thấy được, vật không thấy được, hay là ngôi vua, hay là quyền cai trị, hay là chấp chánh, hay là cầm quyền, đều là bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên.” (Cô-lô-se 1:16).

Điều quan trọng cần lưu ý ở đây là từ “muôn vật” (trong nguyên văn Hy Lạp là “ta panta” - πάντα) bao hàm tất cả thế giới hữu hình và vô hình, bao gồm cả các thiên sứ. Không có thực thể nào tồn tại độc lập ngoài quyền tể trị tạo dựng của Đức Chúa Trời. Vậy, câu trả lời ngắn gọn là: Vâng, Đức Chúa Trời đã tạo dựng bản thể mà sau này trở thành Satan. Tuy nhiên, Ngài không tạo dựng một “Satan” như một thực thể xấu xa, phản nghịch ngay từ ban đầu. Đây là sự phân biệt then chốt.

Kinh Thánh không ghi lại một sách riêng về nguồn gốc các thiên sứ, nhưng qua các phân đoạn tiên tri, chúng ta có được bức tranh rõ ràng về thiên sứ được tạo dựng đầu tiên này. Hai phân đoạn then chốt là Ê-xê-chi-ên 28:12-15 và Ê-sai 14:12-15.

Trong Ê-xê-chi-ên 28, lời tiên tri nhắm đến vua Ty-rơ, nhưng nhiều nhà giải kinh nhìn thấy hình bóng của một thực thể quyền năng hơn đằng sau – chính là Satan. Đức Chúa Trời phán:

“Hỡi con người, hãy đọc bài ca thương về vua Ty-rơ, và bảo nó rằng: Chúa Giê-hô-va phán như vầy: Ngươi vốn rập ấn tượng toàn hảo, đầy sự khôn ngoan, tốt đẹp trọn vẹn. Ngươi đã ở trong Ê-đen, là vườn của Đức Chúa Trời... Ngươi là chê-ru-bin được xức dầu, che phủ chỗ ta đặt ngươi... Ngươi là trọn vẹn trong các đường lối mình từ ngày ngươi được dựng nên, cho đến lúc thấy sự gian ác trong ngươi.” (Ê-xê-chi-ên 28:12-15).

Từ ngữ Hy Lạp trong bản Bảy Mươi (Septuagint) dùng từ “sphragis” (σφραγίς) cho “ấn tượng”, hàm ý một kiểu mẫu hoàn hảo. Thiên sứ này được mô tả là “đầy sự khôn ngoan”, “tốt đẹp trọn vẹn” (trong tiếng Hê-bơ-rơ: “kalokagathos” – một từ kép chỉ sự tốt đẹp toàn diện). Đặc biệt, câu 15 tuyên bố: “Ngươi là trọn vẹn... cho đến lúc thấy sự gian ác trong ngươi.” Điều này chứng minh rõ ràng rằng tạo vật này được dựng nên trong sự toàn thiện, và sự ác phát sinh bên trong nó sau này, không phải từ Đấng Tạo Hóa.

Ê-sai 14:12-15 cho chúng ta biết tên và nguyên nhân sa ngã:

“Hỡi sao mai, con trai của sáng sớm! Sao ngươi từ trời sa xuống?... Ngươi đã bụng bảo dạ rằng: Ta sẽ lên trời, sẽ nhắc ngai ta lên trên các ngôi sao Đức Chúa Trời... ta sẽ làm ra bằng Đấng Rất Cao.” (Ê-sai 14:12-14).

Danh xưng “sao mai” trong nguyên văn Hê-bơ-rơ là “Helel ben Shachar” (הֵילֵל בֶּן-שָׁחַר), được dịch sang tiếng Latin là “Lucifer”, có nghĩa là “Kẻ Mang Ánh Sáng”. Đây là một thiên sứ có địa vị cao trọng, được ban cho vẻ đẹp và quyền năng phi thường. Sự sa ngã của Lucifer bắt nguồn từ lòng kiêu ngạo (“ta sẽ…” được lặp lại năm lần), và mong muốn chiếm đoạt sự thờ phượng chỉ dành riêng cho Đức Chúa Trời.

Đây là điểm mấu chốt để giải đáp thắc mắc và bảo vệ sự toàn thiện của Đức Chúa Trời. Kinh Thánh dạy:

1. Đức Chúa Trời tạo dựng mọi sự đều tốt lành: “Đức Chúa Trời thấy các việc Ngài đã làm thật rất tốt lành.” (Sáng-thế-ký 1:31). Điều này bao gồm cả thiên sứ Lucifer. Ngài ban cho thụ tạo của mình ý chí tự do – một đặc ân của tình yêu đích thực, vì không có tự do thì không có tình yêu thật.

2. Sự ác không phải là một “thực thể” được tạo dựng, mà là sự vắng mặt hoặc lệch lạc của sự thiện: Giống như bóng tối là sự vắng mặt của ánh sáng, hay bệnh tật là sự rối loạn của sức khỏe, sự ác xuất hiện khi một thụ tạo có lý trí (thiên sứ hay con người) lạm dụng ý chí tự do để chống nghịch lại đường lối tốt lành của Đức Chúa Trời. Gia-cơ giải thích: “Mỗi người bị cám dỗ khi mắc tư dục xui giục mình... Đoạn, lòng tư dục cưu mang, sanh ra tội ác; tội ác đã trọn, sanh ra sự chết.” (Gia-cơ 1:14-15). Sự ác khởi phát từ bên trong tâm chí của Luceller.

3. Satan là một thụ tạo sa ngã, không phải một thần ác đối trọng với Đức Chúa Trời: Quan niệm song nguyên (thiện/ác đồng nguyên thủy) hoàn toàn xa lạ với Kinh Thánh. Satan là một thiên sứ bị giới hạn, dù quyền năng, nhưng vẫn chỉ là thụ tạo. Người không ở khắp mọi nơi, không biết mọi sự, và số phận cuối cùng đã được định đoạt: “Hỡi ma quỉ, là kẻ hay dụ dỗ cả thiên hạ, đã bị quăng xuống hồ lửa và diêm...” (Khải-huyền 20:10).

Hiểu rõ nguồn gốc của Satan không chỉ là kiến thức giáo điều, mà còn mang lại những bài học sống động và cảnh tỉnh cho đời sống chúng ta:

1. Cảnh Giác Với Tội Kiêu Ngạo – Cội Rễ Của Sự Sa Ngã: Con đường của Luceller bắt đầu từ “lòng tự cao”. Đây cũng là cạm bẫy lớn nhất cho con người. Châm-ngôn 16:18 cảnh báo: “Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau, và tánh tự cao đi trước sự sa ngã.” Chúng ta cần khiêm nhường xét lòng mình mỗi ngày, tìm kiếm vinh quang cho Đức Chúa Trời thay vì cho bản thân.

2. Sử Dụng Ý Chí Tự Do Để Vâng Phục Chúa: Chúng ta được ban cho cùng một món quà ý chí tự do như Luceller ngày trước. Mỗi ngày, chúng ta đứng trước lựa chọn: vâng theo ý muốn Chúa hay ý muốn riêng. Sự lựa chọn dẫn đến sự sống hay sự chết (Phục-truyền 30:19). Hãy dùng tự do để yêu mến và phục vụ Chúa.

3. Hiểu Biết Để Đứng Vững Trong Trận Chiến Thuộc Linh: Biết kẻ thù của chúng ta từng là một thiên sứ sa ngã giúp chúng ta không xem thường cũng không quá sợ hãi nó. Chúng ta nhận ra các mưu chước của nó: mạo danh sứ giả sáng láng (2 Cô-rinh-tô 11:14), gieo nghi ngờ Lời Chúa (Sáng-thế-ký 3:1), và tìm cách phá hủy công việc Chúa. Nhưng chúng ta được kêu gọi: “Hãy tiết độ và tỉnh thức: kẻ thù nghịch anh em là ma quỉ, như sư tử rống, đi rình mò chung quanh anh em, tìm kiếm người nào nó có thể nuốt được. Hãy đứng vững trong đức tin mà chống cự nó.” (I Phi-e-rơ 5:8-9a).

4. Tập Trung Vào Đấng Christ – Đấng Chiến Thắng Satan: Cuối cùng, câu trả lời triệt để cho vấn đề tội lỗi và Satan không nằm ở tri thức về nguồn gốc của chúng, mà nằm ở thập tự giá và sự phục sinh của Chúa Giê-xu Christ. “Vả, Con Đức Chúa Trời đã hiện ra để hủy phá công việc của ma quỉ.” (I Giăng 3:8). Sự hiểu biết của chúng ta phải luôn dẫn chúng ta đến thập tự giá, nơi quyền lực của tội lỗi và ma quỉ đã bị đánh bại.

Vậy, có phải Đức Chúa Trời đã tạo dựng Satan? Đức Chúa Trời đã tạo dựng một thiên sứ toàn hảo, trọn vẹn, đầy khôn ngoan và vinh quang, tên là Lucifer, là Chê-ru-bim được xức dầu. Tuy nhiên, thiên sứ này, được ban cho ý chí tự do, đã lựa chọn nổi loạn chống lại Đấng Tạo Hóa vì lòng kiêu ngạo và ham muốn ngang hàng với Đức Chúa Trời. Sự lựa chọn ấy đã biến một thiên sứ sáng láng thành Satan, kẻ thù nghịch. Đức Chúa Trời không tạo ra sự ác hay sự phản loạn; Ngài cho phép nó xảy ra trong chương trình tể trị tối cao của Ngài, và chính Ngài đã cung ứng giải pháp cứu chuộc qua Chúa Giê-xu Christ.

Hiểu được điều này củng cố đức tin của chúng ta vào sự toàn thiện, thánh khiết và chủ quyền của Đức Chúa Trời. Đồng thời, nó cảnh tỉnh chúng ta về sự nguy hiểm của tội lỗi và trách nhiệm của chúng ta trong việc sử dụng ý chí tự do để vâng lời và thờ phượng Chúa. Hãy sống khiêm nhường, tỉnh thức, và luôn đặt mình dưới sự bảo vệ của Đấng Christ, Đấng đã chiến thắng kẻ thù cách dứt khoát trên thập tự giá.