Kinh Thánh nói gì về chứng nghiện làm việc?
Trong một xã hội đề cao năng suất, thành tựu và sự bận rộn, ranh giới giữa làm việc chăm chỉ – một đức tính tốt – và chứng “nghiện làm việc” (workaholism) trở nên mong manh. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để xem xét mọi sự dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời. Chứng nghiện làm việc không chỉ là một vấn đề xã hội học hay tâm lý; nó là một vấn đề thuộc linh sâu sắc liên quan đến căn tính, sự an nghỉ, và đối tượng tối cao của sự thờ phượng. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Kinh Thánh để tìm hiểu nguyên lý của Đức Chúa Trời về lao động, sự nghỉ ngơi, và những cảnh báo nghiêm túc về việc để công việc trở thành chủ nhân thay thế cho Đấng Christ.
Kế hoạch nguyên thủy của Đức Chúa Trời dành cho con người bao gồm công việc. Trước khi tội lỗi xuất hiện, A-đam đã được đặt trong vườn Ê-đen “để trồng và giữ vườn” (Sáng-thế Ký 2:15). Từ “trồng” (עָבַד, `abad) trong tiếng Hê-bơ-rơ không chỉ mang nghĩa lao động chân tay, mà còn có nghĩa là “phục vụ”. Công việc ban đầu là một phần của sự kêu gọi và phước hạnh, một phương tiện để con người cộng tác với Đức Chúa Trời trong việc quản lý sáng tạo của Ngài.
Tuy nhiên, ngay từ đầu, Đức Chúa Trời đã thiết lập một nhịp điệu thiêng liêng không thể thiếu: sự nghỉ ngơi. Sáng-thế Ký 2:2-3 chép: “Ngày thứ bảy, Đức Chúa Trời làm xong các công việc Ngài đã làm, và ngày thứ bảy, Ngài nghỉ các công việc Ngài đã làm. Rồi, Ngài ban phước cho ngày thứ bảy, đặt là ngày thánh”. Từ “nghỉ” ở đây là שָׁבַת (shabat), có nghĩa là “ngừng lại”, “chấm dứt”. Điều này cho thấy nghỉ ngơi không phải là hệ quả của sự mệt mỏi, mà là một phần thiết yếu trong trật tự của Đức Chúa Trời. Sự nghỉ ngơi được “ban phước” và “làm nên thánh”.
Mệnh lệnh về ngày Sa-bát được đưa vào Mười Điều Răn (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:8-11) không chỉ là một luật lệ, mà là một sự mặc khải về bản chất của Đức Chúa Trời và nhu cầu của con người. Nó đặt ra một giới hạn rõ ràng cho công việc. Khi công việc xâm lấn vào thời gian dành cho sự nghỉ ngơi thánh này, đó là dấu hiệu đầu tiên của sự mất cân bằng thuộc linh.
Kinh Thánh đầy những lời cảnh tỉnh chống lại việc đặt công việc và của cải lên hàng đầu, một dấu hiệu cốt lõi của chứng nghiện làm việc.
1. Sự Hư Không Của Việc Tìm Kiếm Ý Nghĩa Trong Lao Động: Sách Truyền đạo là một phân tích thần học sâu sắc về việc tìm kiếm ý nghĩa “dưới mặt trời”. Vua Sa-lô-môn, với mọi nguồn lực, đã thử nghiệm mọi thứ, bao gồm cả công việc. Ông kết luận: “Ta cũng ghét mọi công lao của ta mà ta đã làm nhọc nhằn dưới mặt trời, vì phải để lại cho người sau mình” (Truyền-đạo 2:18). Ông mô tả nỗi đau của người làm việc chỉ vì tham vọng cá nhân: “Kẻ nào tham lam của tài, thì không bao giờ chịu no; còn tham lam sự giàu-sang, thì được chi hơn là thấy trước mắt? … Sự làm-lụng khó-nhọc dầu bao nhiêu cũng không hề làm cho mắt người no-đủ” (Truyền-đạo 4:8; 6:7). Đây chính là vòng xoáy không đáy của chứng nghiện làm việc: nó không bao giờ thỏa mãn.
2. Lời Cảnh Báo Về Sự Lo Lắng Và Tin Cậy Vào Của Cải: Chúa Giê-xu trực tiếp đụng chạm đến gốc rễ của chứng nghiện làm việc – sự lo lắng (μεριμνάω, merimnaó) và lòng tham. Trong Bài Giảng Trên Núi, Ngài phán: “Vậy, chớ lo-lắng mà nói rằng: Chúng ta sẽ ăn gì? uống gì? mặc gì? … Nhưng trước hết, hãy tìm-kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công-bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa” (Ma-thi-ơ 6:31, 33). Chứng nghiện làm việc thường bắt nguồn từ niềm tin sai lầm rằng sự an toàn và giá trị bản thân đến từ năng suất và tích lũy, thay vì tin cậy vào sự chu cấp của Cha Thiên Thượng.
Ngài cũng cảnh báo: “Vì của cải ngươi ở đâu, thì lòng ngươi cũng ở đó” (Ma-thi-ơ 6:21). Khi chúng ta dành phần lớn thời gian, năng lượng và sự tập trung cho công việc, thì “của cải” và “lòng” của chúng ta đang ở đó. Câu chuyện về người giàu ngu dại (Lu-ca 12:16-21) là một minh họa đắt giá: người này xây kho lớn hơn để tích trữ hoa lợi và nghĩ rằng linh hồn mình có thể an nghỉ, nhưng Đức Chúa Trời phán: “Hỡi kẻ dại, đêm nay linh hồn ngươi sẽ bị đòi lại; thì những của ngươi đã sắm-sẵn sẽ thuộc về ai?”.
1. Sự Xao Lãng Thuộc Linh: Câu chuyện về Ma-thê và Ma-ri (Lu-ca 10:38-42) là một ẩn dụ mạnh mẽ. Ma-thê “mảng lo-việc vặt” (περιεσπᾶτο, periespato – bị kéo đi mọi phía, phân tâm, rối trí) và bực bội. Chúa Giê-xu nhẹ nhàng quở trách: “Mác-thơ, Mác-thơ, ngươi lo-lắng và bối-rối về nhiều việc. Nhưng có một việc cần mà thôi. Ma-ri đã lựa phần tốt, là phần không có ai cất lấy được.” Chứng nghiện làm việc khiến chúng ta “bối rối về nhiều việc” và đánh cắp sự tập trung vào “một việc cần” – là ngồi chân Chúa và lắng nghe Ngài.
2. Sự Tàn Phá Các Mối Quan Hệ: Lời cầu nguyện của A-ghê (A-ghê 1:4-6) tố cáo dân sự vì mải lo xây nhà mình đẹp đẽ mà bỏ bê đền thờ Đức Chúa Trời. Chứng nghiện làm việc thường khiến chúng ta đầu tư vào “nhà riêng” (sự nghiệp, danh tiếng cá nhân) trong khi lãng quên “đền thờ” – mối quan hệ với Đức Chúa Trời, gia đình, và Hội Thánh. Nó hủy hoại hôn nhân, làm cha mẹ vắng mặt, và cô lập cá nhân khỏi thân thể Đấng Christ.
3. Sự Kiệt Quệ Và Mất Đi Sự Ngọt Ngào: Thi-thiên 127:1-2 tuyên bố cách rõ ràng: “Ví bằng Đức Giê-hô-va không cất nhà, thì những thợ xây cất làm uổng công. … Anh em làm uổng công mà thôi khi thức dậy sớm, thức khuya, và ăn bánh lao khổ.” Câu này không lên án sự chăm chỉ, nhưng lên án sự lao khổ “mà không có Đức Giê-hô-va”. Công việc trở thành “bánh lao khổ” – đắng nghét và mệt mỏi, thay vì là phương tiện của phước hạnh và sự thỏa lòng.
1. Tái Lập Nhịp Điệu Sa-bát: Không chỉ là một ngày, nguyên tắc Sa-bát là về việc tin cậy Đức Chúa Trời đủ để dừng lại. Đó là sự công nhận rằng chúng ta không phải là Đấng duy trì vũ trụ. Hãy dành thời gian nghỉ ngơi, thờ phượng và phục hồi một cách có chủ ý (Mác 2:27).
2. Xác Định Lại Mục Đích Của Lao Động: Sứ đồ Phao-lô dạy: “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh-hiển Đức Chúa Trời mà làm” (I Cô-rinh-tô 10:31). Công việc của chúng ta phải là một hành vi thờ phượng, một phương tiện để cung cấp cho gia đình (I Ti-mô-thê 5:8), để giúp đỡ người thiếu thốn (Ê-phê-sô 4:28), và để làm chứng về Đấng Christ. Khi mục đích thay đổi từ “xây dựng sự nghiệp của tôi” sang “làm vinh hiển Đức Chúa Trời”, áp lực và sự thần tượng hóa công việc sẽ giảm đi.
3. Học Sự Thỏa Lòng Và Giới Hạn: Phao-lô nói: “Sự tin-kính cùng sự thỏa-lòng, ấy là một mối lợi lớn. Vả, chúng ta ra đời không đem gì theo, chúng ta qua đời cũng chẳng đem gì đi được. Như vậy, miễn là đủ ăn đủ mặc thì phải thỏa-lòng” (I Ti-mô-thê 6:6-8). Từ “thỏa lòng” (αὐτάρκεια, autarkeia) có nghĩa là tự đủ, một sự độc lập nội tâm khỏi những hoàn cảnh bên ngoài. Đây là liều thuốc giải mạnh mẽ cho chứng nghiện làm việc.
4. Ưu Tiên Các Mối Quan Hệ Vĩnh Cửu: Chúa Giê-xu đặt một câu hỏi thách thức: “Vì sẽ có ích gì cho người nào nếu được cả thiên-hạ mà mất linh-hồn mình? Vậy thì người lấy chi mà đổi lại linh-hồn mình?” (Mác 8:36-37). Hãy thường xuyên kiểm tra: Công việc của tôi có đang giúp hay cản trở mối quan hệ của tôi với Chúa, với gia đình, và với Hội Thánh? Hãy đầu tư thời gian vào những gì còn lại đời đời.
- Kiểm Tra Động Cơ: Hãy tự hỏi: Tôi làm việc chăm chỉ vì nhu cầu, vì sự vinh hiển Chúa, hay vì nỗi sợ thất bại, nhu cầu được công nhận, hoặc để trốn tránh những vấn đề trong mối quan hệ?
- Thiết Lập Ranh Giới Rõ Ràng: Quyết định thời gian ngừng làm việc mỗi ngày. Tắt điện thoại công việc vào buổi tối và trong ngày nghỉ. Bảo vệ thời gian dành cho Chúa (tĩnh nguyện) và cho gia đình như một cuộc hẹn không thể hủy bỏ.
- Thực Hành Nghỉ Ngơi Có Chủ Ý: Một ngày trong tuần, hãy “shabat” – ngừng các công việc sản xuất. Tham gia vào các hoạt động phục hồi linh hồn: cầu nguyện, đọc Kinh Thánh vui thích, đi dạo trong thiên nhiên, vui chơi với con cái, phục vụ người khác một cách vui vẻ (không phải như một nhiệm vụ).
- Tìm Kiếm Sự Tương Trợ: Hãy thành thật với một người bạn tin cậy trong Chúa hoặc người dẫn dắt thuộc linh về cuộc chiến của bạn. Sự cầu nguyện chung và trách nhiệm giải trình có sức mạnh lớn lao.
- Làm Việc Trong Sự Cầu Nguyện: Dâng công việc của bạn lên cho Chúa mỗi ngày. Cầu xin Ngài ban sự khôn ngoan để quản lý thời gian, sự bình an để chống lại sự lo lắng, và lòng biết ơn cho những gì Ngài đã cung ứng.
Kết Luận: Kinh Thánh vẽ nên một bức tranh cân bằng: lao động là một món quà tốt lành và cao quý từ Đức Chúa Trời, nhưng nó không bao giờ được trở thành thần tượng hay mục đích tối hậu của đời sống. Chứng nghiện làm việc là một sự xáo trộn trật tự này, nơi công việc chiếm chỗ của Đức Chúa Trời trong việc xác định giá trị, an ninh và ý nghĩa của chúng ta. Lời giải cứu không nằm ở việc lười biếng, mà nằm ở sự tin cậy và vâng phục – tin cậy rằng Cha chúng ta biết rõ nhu cầu của chúng ta, và vâng phục nhịp điệu nghỉ ngơi mà Ngài đã thiết lập. Hãy nhớ lời Chúa Giê-xu: “Hãy đến cùng ta, hỡi những kẻ lao khổ và gánh nặng, ta sẽ cho các ngươi được an nghỉ” (Ma-thi-ơ 11:28). Sự an nghỉ đích thực và lâu dài chỉ được tìm thấy trong Ngài, chứ không phải trong sự hoàn thành công việc cuối cùng hay tài khoản ngân hàng đầy ắp. Hãy làm việc cách siêng năng, nhưng hãy nghỉ ngơi cách trọn vẹn – cả trong linh hồn lẫn trong lịch trình – vì biết rằng Đấng Christ mới là Chủ thật sự của đời sống và thời gian của chúng ta.